راهنمای سفر به استان گلستان؛ زندگی در میان آبشارها

در نواحی شمالی ایران یا بطور دقیق تر در کناره های دریاچه خزر، استانهای جذاب و سرسبزی قرار گرفته که انتخاب هر یک به عنوان مقصد مسافرتی می تواند برای هر ایرانی و غیر ایرانی دارای جذابیت های بصری فراوانی باشد. یکی از این استان های دیدنی، استان گلستان بوده که جاذبه های متعددی را در بطن خویش دارد. با ما در راهنمای سفر به استان گلستان همراه شده تا شما را با شماری از بهترین جاهای دیدنی استان گلستان آشنا نماییم.

معرفی کوتاه استان گلستان

گلستان نام پهنه ای سبز رنگ با مساحتی بالغ بر 20 هزار کیلومتر مربع در بخش شمال شرقی ایران است. این استان از غرب با مازندران، از جنوب با سمنان، از شرق با خراسان شمالی و از شمال نیز با کشور ترکمنستان همسایه هست. جالب است بدانید که نام این خطه سرسبز تا سده هفتم هجری ایالت گرگان بود و بعد از آن هم تا اوایل قرن 10 هجری استرآباد نامیده شد. در دوره های آغازین اسلامی نام جرجان بر روی آن قرار داشت تا اینکه بالاخره در سال 1316 خورشیدی گرگان خطاب شد.

ناگفته نماند که گرگان تا سال 1376 به عنوان بخشی از استان مازندران تلقی میشد تا اینکه در آن سال به یک استان مستقل برای کشور با نام گلستان به مرکزیت گرگان تبدیل گشت. طبق آمار، حدودا 37 درصد جمعیت این استان را اهل تسنن و 63 درصد آن را شیعیان تشکیل می دهند. در سفر به گلستان هم شما با 14 شهر کوچک و بزرگ مواجه هستید.

شهرهای دیدنی استان گلستان

پیش از هر چیزی باید بدانید که تمامی شهرهای استان در طبیعت محصور شده و به همین خاطر هم هر کدام می توانند برای شما به عنوان یک فرد غیر بومی دارای جذابیت های غیر قابل وصفی باشد. بیشتر شهرهای گلستان اصلا از تاریخچه غنی و بلندی برخوردار نیستند و صرفا شاید دو شهر گرگان و گنبد کاووس از پیشینه تاریخی برخوردارند. شهرهای دیدنی استان به شرح زیر هستند:

• گرگان
• آزادشهر
• آق قلا
• گنبد کاووس
• بندر ترکمن
• رامیان
• کردکوی
• بندر گز
• علی آباد کتول
• گالیکش
• کلاله
• مراوه تپه
• مینودشت
• گمیش تپه

گرگان

گرگان مرکز استان است که در نقشه در نیمه غربی آن قرار گرفته و به دلیل برخورداری از بافتی تاریخی به مساحت حدود 150 هکتار، پس از شهرهای یزد و اصفهان به عنوان سومین شهر تاریخی و صاحب سبک معماری سنتی ایرانی قلمداد می شود. آب و هوای گرگان در همه فصول سال عالی بوده و شاید تنها برای کسانی که غیر بومی باشند و از نواحی دیگر به غیر از شمال راهی این شهر زیبا شوند، شرجی بودن آن خصوصا در فصل تابستان کمی آزار دهنده باشد. از جاذبه های گرگان هم بایستی به برج گرگان، پارک جنگلی النگدره، پارک جنگلی ناهارخوران، کاروانسرای قزلق، بازار نعلبندان، موزه صنایع دستی، تورنگ تپه، روستای شاهکوه و امامزاده نور اشاره کرد.

گنبد کاووس

بعد از گرگان دومین شهر پرجمعیت گلستان، گنبد کاووس است. طبق گفته باستان شناسان، قدمت این شهر در حدود 5 تا 6 هزار سال بوده و در حال حاضر، یکی از آوردگاه های مهم مسابقات اسب سواری در کل کشور به حساب می آید. قدیمی های شهر نام آن را گنبد خطاب می کنند و معتقدند که عمده شهرت شهرشان به دلیل وجود بلندترین سازه آجری جهان یعنی برج گنبد قابوس است. این برج از ارتفاع 72 متری و قدمتی هزار ساله برخوردار هست. ناگفته نماند که فاصله زمانی گنبد تا گرگان چیزی در حدود 90 دقیقه است. از جاذبه های این منطقه هم میتوان از برج قابوس، تالاب آلماگل، بازارچه اینچه برون و دریاچه مصنوعی گنبد نام برد.

بندر ترکمن

این شهر بندری سومین شهر پرجمعیت گلستان هست که در گذشته از رونق تجارت آبی ممتازی برخوردار بوده و اینک به دلایل متعددی از امتیاز ترانزیتی خود فاصله گرفته است. اکثر مردم این شهر را ترکمن ها تشکیل می دهند که عمدتا نیز سنی هستند. برگزاری مسابقات اسب سواری یکی از اصلی ترین تفریحات بندرنشینان است و بزرگترین جزیره دریاچه خزر یعنی جزیره آشوراده نیز در این نقطه واقع شد. از دیگر جاذبه های بندر ترکمن بایستی به بازار ساحلی، منطقه حفاظتی صوفیکم، اسکله تفریحی بندر، تالاب گمیشان و پل چوبی جزیره آشوراده اشاره کرد.

مینودشت

اصلا یکی از تاپ ترین های طبیعت گلستان همین مینودشت است که به سبب وجود فضای سبز و بکر، بسیاری آن را دشت بهشت می نامند. مینودشت شاید به اندازه دیگر شهرهای گلستان دارای جاذبه های توریستی و گردشگری نباشد، اما مطمئن باشید که سفرتان به گلستان بدون بازدید از مینودشت قطعا تمام نشده است. مینودشت از بندر ترکمن بزرگتر و از شهرهای گرگان و گنبد کاووس کوچکتر بوده و به نسبت خیلی از شهرهای شمالی ایران نیز از تکثر فرهنگی به مراتب بیشتری برخوردار هست. از جاذبه های مینودشت میتوان از جنگل چهل چای، آبشار حسینا، آبشار لولوم و منطقه جنگلی باقرآباد نام برد.

زبان و گویش مردم گلستان

زبان وسیله ارتباطی میان مردم و همچنین نخستین دریچه جهت آشنایی و شناخت هر چه بهتر و بیشتر فرهنگ یک ملت بحساب می آید. در سفر به گلستان، شما عمدتا با مردمانی مواجه خواهید شد که به زبان شیرین فارسی صحبت می کنند مخصوصا با شمایی که به عنوان گردشگر وارد استان شده اید. اما در کل باید بدانید که استان گلستان درست به اندازه قوم هایی که در آن ساکن هستند، از گویش ها و لهجه های فراوانی برخوردار است. مثلا، در بخش علی آباد کتول و روستاهای توابع آن شما با نوعی گویش کتولی که ادبیات آن نزدیکی بسیاری به لهجه مازنی دارد، مواجه خواهید شد.

البته، این تنها به علی آباد کتول مربوط نمی شود و عمدتا در بخشهای غربی استان همچون بندر گز، کردکوی و حتی در مرکز استان یعنی شهر گرگان نیز شما با افراد متعددی روبرو هستید از پیر تا جوان که به گویش مازنی سخن می گویند. زبان ترکی بیشتر در سمت و سوی گنبد کاووس و بندر ترکمن صحبت می شود که با توجه به اقوام ساکن در این دو شهر، یک امر کاملا بدیهی و مشخص هست. به غیر از این ها، زبان ها و گویش های دیگری نیز وجود داشته که از جمله آنان بایستی به گویش زابلی که همراه با آمدن قوم های سیستانی به گلستان وارد این استان شده و همچنین گویش تاتی در شهرهای رامیان و آزادشهر اشاره کرد.

از قلم نیفتد که زبان شیرین و دوست داشتنی کردی نیز در گلستان غریب نمانده و به همین خاطر است که می گوییم ازدیاد گویش و لهجه از زیبایی های گلستان بشمار می رود.

آداب و رسوم مردم استان گلستان

نوروز خوانی

نه تنها در سفر به سمت و سوی طبیعت گلستان بلکه به هر استانی از ایران که سر بزنید، قطعا در میان آداب و رسوم آنان با مراسم نوروزخوانی نیز مواجه خواهید شد. نوروز یکی از قدیمی ترین اعیاد ما ایرانیان بوده که نوید بخش آمدن بهار و عوض شدن سال زندگیمان هست. گلستانی ها برای رسیدن به لحظه تحویل سال از اوایل اسفند با پیچیدن صدای نوروزخوانان بی تاب می شوند. نوروزخوانان در حقیقت گروههایی از جوانان شهر هستند که دو به دو یا بیشتر شروع به نواختن با چوب هایی که در دست دارند، می کنند و اشعار مرتبط با آمدن بهار و تحویل سال را سر می دهند.

این گروههای نوازنده که همواره سعی می کنند از پوششی شبیه به حاجی فیروز خود را برخوردار سازند، به درب خانه اهالی رفته، شعر می خوانند و شادی می کنند تا جایی که صاحب خانه بیرون آمده و مقداری خوراکی، لباس یا حتی پول به آنان بدهد. این ها در حقیقت نوعی عیدی به نوروزخوانان تلقی می شود.

آق قویون

آق قویون نام یکی از رسوم جذاب ترکمنی ها به معنای گوسفند سفید است که اگر کمی خوش شانس باشید، شاید با آن مواجه شوید و از سوی صاحب مراسم نیز به میهمانی که در حال برگزاری است، دعوت گردید. آق قویون یکی از ریشه دار ترین مراسم قوم ترکمن بوده که به پاس رسیدن مرد و زن ترکمن به سن 63 سالگی برگزار می شود. در حقیقت، ترکمن ها به دلیل ارادت قلبی که به پیامبر (ص) داشته اند، با فرا رسیدن شصت و سومین سالگرد تولد خود، جشنی را برگزار کرده و با دعوت از آشنایان و دوستان و بزرگان اهل کتاب، به شادی می پردازند.

از آنجایی که به این مراسم آق قویون گفته می شود، حتما باید ولیمه دهنده گوسفند سفیدی را ذبح کند و از آن برای تهیه غذاهایی به رنگ سفید استفاده نماید. جالب است بدانید که اگر فرد ولیمه دهنده مرد باشد، از سوی روحانی محل یک دون سفید و اگر زن باشد، یک چارقد سفید به او هدیه داده می شود. لازم به ذکر است که دون در حقیقت یک پیراهن یا دامن بلند بوده که قد آن تا زیر زانو است و به سبک لباس رسول الله در در صدر اسلام نزدیک هست. البته، جشن آق قویون تنها به منزله خوردن یک وعده غذای سفید رنگ نیست و در آن مولودی خوانی، دست زنی و داد و ستد هدایا هم به چشم می آید.

کوزه شکستن

کوزه شکستن نیز یکی دیگر از آداب جذاب چهارشنبه سوری بوده که در سفر به گلستان با آن روبرو خواهید شد. چهارشنبه سوری یکی از جذاب ترین جشن ها و فستیوال های ما ایرانیان بوده که متاسفانه در برخی از شهرها بیشتر به چهارشنبه سوزی می خورد تا برگزاری یک جشن به یاد ماندنی. با این حال، اگر در چنین روزی خود را میهمان طبیعت گلستان کنید، خواهید دید که برخی از مردم این استان اقدام به شکستن کوزه هایی پر از آب نمک می کنند. اگر هم فلسفه این کار را از آنان جویا شوید، به شما خواهند گفت که اعتقاد داریم که شکستن کوزه باعث خرید کوزه جدید شده و خرید کوزه جدید نیز نشان از برکت بیشتر و رزق و روزی بهتر برایمان هست. البته، پریدن از روی آتش و قاشق زنی از دیگر مراسم های ساکنین گلستان به شمار می رود

سحر خوانی

سحر خوانی از رسوم مرتبط با ماه رمضان است که نه تنها در گلستان بلکه در خیلی از استانها به آن پرداخته می شود که البته متاسفانه این روزها قدری اجرای چنین مراسمی نسبت به گذشته کمرنگ تر شده است. در مراسم سحر خوانی، یکی از مردان محل که صد البته خوش صدا نیز بوده، پیش از اذان صبح با نوایی رسا و شیرین اقدام به بیدار کردن هم محلی های خود جهت صرف وعده سحری می کند تا بدون سحری روزه نگیرند. البته، نباید فراموش کرد که اصولا یکبار در ماه رمضان، سحر خوان به همراه جمعی از اهالی در میانه های ماه اقدام به جمع آوری پول، غذا و پوشاک برای قشر بی بضاعت محله یا شهر می کند که این خود از زیبایی های این رسم هست.

پوشش محلی مردم استان گلستان

چاشو

نوعی روسری ضخیم در فرهنگ پوشش زنان ترکمن است که عمدتا این روزها بیشتر در مراسم های عروسی استفاده می شود و از آن برای پوشاندن سر و صورت عروس استفاده می کنند. معمولا هم از رنگ های سبز و قرمز آن بیشتر از سایر رنگ ها استفاده می شود، طرح آن به صورت مربعی بوده و خطوطی عمومی و افقی در شکل و شمایل ظاهری روسری دیده می شوند.

تلپک

وقتی نام تلپک را شنیدید، باید بدانید که فرد مقابل شما در حال سخن گفتن در خصوص نوعی کلاه کم پشم و نیم دایره ای برای طیف جوان هست. این در حالی است که اگر آن فرد از کلمه پخور تلپک یا سلکمه تلپک در میان صحبت هایش بهره ببرد، به همین کلاه منتها برای یاشولی ها (افراد مسن و بزرگسالان) اشاره می کند. در خصوص تلپک جوانان بد نیست بدانید که از پوست قره گل یا همان بره سیاه درست شده و تلپک بزرگسالان هم از پوست گوسفند تهیه می شود.

موسیقی محلی استان گلستان

موسیقی کتولی: کتولی نام یکی از موسیقی های سنتی گلستان مخصوصا در ناحیه علی آباد کتول است. ساختار موسیقیایی آن شامل سه مقام کله کش، راسته مقام و هرائی بوده و هر خواننده ای می تواند با استفاده از ذوق و هوش موسیقیایی خود از آنان استفاده نماید. این سه مقام به هر سبک و سیاقی که از سوی خواننده درآیند، به نام او نیز سند زده می شوند. از جمله هنرمندان شاخص این عرصه بایستی به یحیی گالش، حسنخانی و علی محمد صنم اشاره نمود.

موسیقی ترکمن: موسیقی که بیشتر در ساخت آن از دو تار و کمانچه استفاده می شود اما خب میتوان در فرهنگ موسیقیایی ترکمن ها با سازهای دیگری همچون قاووز، نی، تویتک و نی هفت بند نیز مواجه شد. در دنیای موسیقی ترکمنی به نوازنده ساز، سازنده یعنی کسی که ساز را می زند و به خواننده آواز و ترانه نیز باخشی می گویند. این سبک موسیقی جزئی جدانشدنی از فرهنگ مردم این خطه بوده و بی تردید، جذابیت امروزی آن را بایستی مدیون باخشی هایی دانست که به هنرمندانه ترین شکل ممکن آن را اجرا کرده اند.

موسیقی سیستانی: موسیقی سیستانی یکی از کامل ترین سبک های موسیقی در ایران بوده که بی تردید برای هر مراسم شاد و غمگینی میتوان از آن استفاده کرد. آلات این سبک موسیقی هم شامل رباب، درکر و تنبوک، قیچک، تنبورک، داره و ساز و دهل هست.

غذاهای محلی استان گلستان

چکدرمه

این غذا بی اغراق یکی از محبوب ترین غذاهای استان گلستان است که بیشتر بندرنشینان ترکمن در تهیه و پخت آن مهارت دارند. پرچمدار غذاهای گلستان که میهمان اغلب مراسم های عروسی آنان بوده، نوعی غذای پلویی است. برای تهیه چکدرمه میتوان از گوشت های مختلف گوسفند، مرغ، ماهی، گاو، بز و حتی شتر استفاده کرد. از دیگر مواد غذایی آن نیز بایستی به برنج، سیب زمینی، هویج، رب گوجه فرنگی، پیاز و ادویه های لازم اشاره داشت.

ترکمن ها برای طبخ چکدرمه از ظروف چدنی خاصی به نام قازان استفاده می کنند. آنان گوشت را جدا طعم دار کرده و سپس برنج را کشیده و تکه های گوشت را بر روی آن قرار می دهند. سپس، ته دیگ سیب زمینی را نیز در کنار دیس یا بشقاب برایتان می گذارند. اصولا چکدرمه را با دوغ، ماست و خیار یا بورانی سرو می کنند.

بوروک

بوروک یا بورک یکی از غذاهای سریع پخت گلستانی ها بوده که البته ریشه و اصالت آن مربوط به کشور ترکیه می شود و در سالهای بسیار دور از فرهنگ غذایی آنان به استان گلستان رسیده است. بوروک شباهت بسیاری به پیراشکی های ما دارد با این تفاوت که گاها ما در پیراشکی های خود از سوسیس و کالباس استفاده می کنیم و گلستانی ها در بوروک از گوشت و سبزیجات بهره می برند. نان بوروک از سری نان های محلی این استان بوده و محبوب ترین آن نیز بوروک گوشت و اسفناج هست.

مراحل پخت آن خیلی سخت و پیچیده نیست و همه مواد را مطابق آنچه تعیین شده، در داخل نان ریخته، نان را بر روی محتویات رول کرده و نهایتا هم آن را در تنور قرار می دهند. فراموش نکنید که نسخه اورجینال چنین غذایی با حرارت تنور بدست می آید و فر و گاز نمی تواند آنطور که باید و شاید مزه و طعم را به آن ببخشد.

باسترمه

یکی دیگر از غذاهای پلویی محبوب استان گلستان همین باسترمه بوده که می توانید با مراجعه به رستورانهای محلی، آن را برای خود و دیگر همراهان سفارش دهید. باسترمه پلو در حقیقت یک غذای دریایی است و مواد غذایی آن هم عبارتند از ماهی اوزون برون، برنج، سیب زمینی، پیاز، انار و ادویه های محلی. باسترمه همچون چکدرمه از گزینه های اصلی پذیرایی در مجالس و میهمانی های مهم و رسمی گلستانی ها بحساب آورده می شود. فراموش نکنید که نسخه اصل و اورجینال این غذا حتما باید با ماهی اوزون برون باشد.

هلی آش

آش گوجه سبز یا هلی آش یکی از قدیمی ترین آش ها هست. مزه ملس این آش و استفاده از محتویاتی همچون برنج، لوبیا و نخود باعث تقویت استخوان ها و همچنین جلوگیری از پیری و تقویت پوست و موی شما خواهد شد. این آش با ترکیب شدن گوجه سبز و مقداری شکر و نهایتا ریخته شدن سیر داغ و پیاز داغ بر روی خود تکمیل می شود.

ماش پتی خارش

خورشت ماش یا همان ماش پتی خارش یکی از خاص ترین غذاهای استان گلستان بوده که هم میتوان آن را با پلو نوش جان کرد و هم با کوکوی سیب زمینی. این خورشت ویژه را گلستانی ها اصولا با موادی نظیر کدو، اسفناج، ماش، لبو، سیر، رب انار و ادویه های محلی طبخ می کنند. بد نیست بدانید که رنگ نهایی خورشت بیشتر بستگی به میزان لبو و رب اناری دارد که در آن استفاده می شود. اما اصولا ماش پتی خارش اصل باید رنگی نزدیک به سبز اسفناجی داشته باشد.

خورشت ساک

یکی دیگر از غذاهای بسیار رایج در مراسم های استان گلستان، خورشت ساک است که حتی بسیاری از محلی های این استان نیز از آن به عنوان غذای نذری استفاده می کنند. خورشت ساک از متریال غذایی همچون نخود، گوشت با چربی، اسفناج، روغن، سیر، پیاز و مقداری ادویه تهیه می شود. این خورشت را هم میتوان با برنج زعفرانی نوش جان کرد و هم در صورت تمایل با زرشک پلو آن را سرو نمود. گاها آشپزان محلی استان گلستان از مقداری دانه انار نیز برای بهتر کردن طعم چنین خورشتی استفاده می کنند.

نخود پلو گرگانی

نخود پلو از معدود غذاهای سنتی و قدمت دار شهر گرگان بوده که اتفاقا دستور پخت آن نیز به ثبت ملی رسیده است. این غذا همانطور که از نامش مشخص بوده، با متریالی از قبیل نخود، برنج، رب آلو جنگلی، کشمش، گوشت گوسفندی، پیاز، نمک، فلفل و ادویه محلی تهیه می شود. طبق همان دستور پخت به ثبت رسیده، پروسه طبخ این پلو چیزی در حدود 120 دقیقه به طول می انجامد.

جاذبه های گردشگری استان گلستان

برج گنبد کاووس

این برج 72 متری یکی از بناهای دیدنی موجود در نواحی شمالی ایران بوده و امروزه در محل باغ ملی شهر گنبد قرار گرفته است. آنطور که گفته می شود، این برج به دستور قابوس بن وشمگیر (پادشاه آل زیار) در سال 402 ه. ش ساخته شد و پروسه ساخت آن نیز 27 سال به طول انجامید. هنوز مشخص نیست که هدف از ساخت چنین برجی چه بوده است، ولی به احتمال قوی قرار بوده که از آن پادشاه به عنوان آرامگاه ابدی خود استفاده کند که البته چنین اتفاقی نیفتاد.

در طول تاریخ هم از سوی عوامل انسانی و هم از سوی عوامل طبیعی خسارات زیادی به ساختار برج وارد شده است. برای مثال، در حمله وحشیانه مغول ها به ایران آسیب های زیادی به برج قابوس رسید. پس از آن هم با ورود روس ها خرابی های بسیاری در بدنه برج بوجود آمد، چرا که روس ها معتقد بودند که در زمین های اطراف این برج گنجی دفن شده و به همین خاطر، وقتی گشتند و دستشان به چیزی نرسید، اقدام به تیرباران کردن برج نمودند.

جنگل ناهارخوران

این جنگل جزئی از جنگل های هیرکانی با قدمتی بالغ بر 40 میلیون سال است که در ارتفاع 400 تا 450 متری از سطح دریا واقع شده و در دل آن هم رودخانه ای به طول 40 کیلومتر به نام زیارت قرار گرفت. در ناهارخوران تعدادی چشمه آب طبیعی وجود دارد که معروف ترین آنها چشمه سفید است. در گذشته، رسیدن به جنگل ناهارخوران از شهر گرگان قدری طولانی بود اما اینک با گسترش فضای شهری، تنها یک خیابان بین گرگان و این جاذبه طبیعی بکر وجود دارد که طی کردن آن نیز چیزی در حدود 20 دقیقه زمان می برد. جنگل ناهارخوران در حد فاصل 8 کیلومتری جنوب گرگان قرار گرفته است.

از جمله امکانات تفریحی آن میتوان به شهربازی ناهارخوران، کافه و رستوران، سایت ورزشی، آبشار مصنوعی، تپه بابا طاهر و...اشاره نمود. لازم به ذکر است که هم با وسیله شخصی و هم با وسیله نقلیه عمومی می توانید به جنگل ناهارخوران دسترسی پیدا نمایید. راستی فراموش نکنید که اگر دوست داشتید هم می توانید برای اقامت در جنگل ناهارخوران اقدام به چادر زدن نمایید و هم از هتل جنگلی ناهارخوران و هم از سوئیت های محلی ها بهره ببرید. روستای زیارت نیز در نزدیکی همین جنگل قرار گرفته و اقامت در آن هم فال است و هم تماشا.

دیوار بزرگ گرگان

سد اسکندری یا مار سرخ نام یک دیوار طولانی به وسعت 200 کیلومتر بوده که طبق گفته باستان شناسان، قدمت آن مربوط به سلسله ساسانیان می شود. متاسفانه، تنها بخشهایی از این دیوار امروزه قابل مشاهده و بازدید بوده که آن هم تحت پوشش میراث فرهنگی قرار گرفته تا بیش از این دچار خرابی و تخریب نشود. دیوار بزرگ گرگان دومین دیوار طولانی قاره آسیا پس از دیوار چین است با این تفاوت که دیوار چین هنوز به قوت خود باقی مانده و دیوار بزرگ گرگان دچار ویرانی های بسیاری گشته است.

برای دیدن ردپای این دیوار بهتر است از پاراگلایدر یا هواپیماهای سبک استفاده کنید تا به خوبی متوجه عنوان مار سرخی که بر روی آن گذاشته اند، بشوید. آنطور که گفته می شود، ضخامت این دیوار بین 3 تا 10 متر و ارتفاع آن نیز با توجه به نقاط مختلفی که در ساختار آن بوجود آمده، چیزی بین 6 تا 8 متر بوده است. برای تماشای عظمت چنین سازه دفاعی بهتر است فصل زمستان را انتخاب نکنید. براساس راهنمای سفر به استان گلستان باید بدانید که راه رسیدن به دیوار گرگان از شهر کلاله عبور می کند. در حقیقت، شما در فاصله 15 تا 20 کیلومتری از کلاله به روستای تمرقره قوزی می رسید که نخستین آثار برجای مانده از دیوار قدیمی در آن به چشم می خورد.

جنگل النگدره

جنگل النگدره درست در بخش جنوب غربی گرگان و کمی بالاتر از جنگل نا هارخوران قرار گرفته است. دسترسی به جنگل النگدره نیز همچون جنگل ناهارخوران اصلا سخت و طاقت فرسا نیست. تنها باید حواستان باشد که طبق قانون نمی توانید با خودرو در روزهای زوج هفته وارد مسیرهای خودرویی این جنگل شوید. در دل جنگل النگدره هم یک مسیر چوبی جهت پیاده روی مشخص افراد تعبیه شده است و هم یک مسیر سلامت و یک پیست مخصوص دوچرخه سواری. البته، امکانات رفاهی و تفریحاتی بسیار زیادی تا به امروز در النگدره ایجاد شده که قطعا بازدید از آن را برایتان دلچسب تر خواهند کرد.

بازدید از جنگل النگدره محدود به زمان خاصی نیست و در تمامی 4 فصل سال شما می توانید از چنین زیبایی خدادادی بازدید بعمل آورید. برای اقامت شبانه نیز هم می توانید در مکانهای مشخص شده جهت چادرزنی بمانید و هم به شهر گرگان برگردید و از اماکن اقامتی آن استفاده نمایید.

پل آق قلا

ارتفاع پل آق قلا 14 متر، عرض آن 30 متر و طول آن نیز 70 متر هست. آنطور که مورخان می گویند، پل آق قلا از قدمتی بیش از 800 سال برخوردار بوده و میتوان تاریخ تاسیس آن را به دوره صفویه پیوند زد. جالب است بدانید که در تصاویر عصر ناصری، دو مناره در کناره های پل دیده شده که گویی در آن زمان این پل به عنوان دروازه ورودی به شهر آق قلا قلمداد میشد. ساختار این پل از نوع آجر بوده و به گفته بسیاری از باستان شناسان، میتوان اوج هنر آجرکاری ایرانیان را در این سازه ارتباطی مشاهده کرد. برای دیدن این جاذبه تاریخی تنها کافی است خود را به شهر آق قلا برسانید. این پل که در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده، درست بر روی رودخانه گرگان قرار دارد.

پارک ملی گلستان

پارک ملی گلستان که هم از سوی ایران و هم از سوی سازمان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده، بی تردید یکی از شاخص ترین ریه های زمین در خاورمیانه و دنیا محسوب می شود. وسعت پارک ملی گلستان بیش از 900 کیلومتر است که حدود 34 درصد آن جزئی از استان خراسان شمالی بوده و بخش اعظمی از آن هم متعلق به استان گلستان هست. این دیدنی که به دلیل شرایط متغیر آب و هوایی میتوان در آن با یک سوم گونه های مختلفی از پرندگان، یک هشتم گونه های مختلف گیاهی و همچنین بیشتر از نصف پستانداران ایران مواجه شد، در حد فاصل 15 کیلومتری شهر گالیکش به سمت خراسان شمالی قرار گرفت.

در نخستین پارک ملی ایران می توانید با گونه های جانوری مختلفی اعم از خرس، گراز، پلنگ، گربه جنگلی، گرگ، روباه ترکمنی، آهو، بز کوهی، شوکا، سمور و...مواجه شوید. فراموش نکنید که بازدید از پارک ملی محدود به زمان خاصی نمی شود اما اگر از ما می شنوید، سعی کنید بازدید خود از ریه های زمینی ایران را در فصل بهار و تابستان انجام دهید. لباس و تجهیزات لازم و مناسب را حتما همراه خود داشته باشید. جهت اقامت در پارک ملی می توانید هم در دل جنگل چادر بزنید و هم از ایستگاه ها و پارکینگ های در نظر گرفته شده برای این کار استفاده نمایید.

بازارچه مرزی اینچه برون

بی اغراق، در این بازار از شیر مرغ گرفته تا جان آدمیزاد را می توانید پیدا کرده و در صورت تمایل خریداری فرمایید. این بازارچه مرزی درست در حد فاصل 20 کیلومتری شهر مرزی اینچه برون واقع شده و میتوان در آن علاوه بر صنایع دستی استان گلستان و مخصوصا ترکمن هایی که گاها تنها با یک چمدان به بازارچه می آیند، مواجه شوید.

جزیره آشوراده

برخلاف آبهای آزاد جنوب ایران که میتوان در آن با جزیره های متعددی روبرو شد، در نواحی شمالی ایران و در دریای کاسپین یا همان خزر تنها یک جزیره وجود دارد که نام آن آشوراده است. جزیره آشوراده یکی از آن دسته مقاصد جذابی است که سالانه سبب ورود گردشگران بسیاری از اقصی نقاط ایران و حتی جهان به استان گلستان می شود. در گذشته به آشوراده مجمع الجزایر می گفتند، چرا که آن متشکل از 3 جزیره بود اما با گذشت زمان و بالا آمدن سطح آب خزر، دو جزیره دیگر به زیر آب رفته و اینک تنها همین مقدار خشکی سر از آب بیرون نگه داشته است.

آنطور که گفته می شود، تا قبل از وقوع سیل سال 1372 در این جزیره ساکنانی حضور داشته اند که پس از آن بطور کلی آشوراده خالی از سکنه شده و اینک تنها ماموران شیلات و صیادان در آن حضور جسته و گریخته ای دارند. آشوراده در گذشته محل زندگی ببر مازندرانی بود و به سبب آن حیوانات مختلف دیگری هم در جزیره نگهداری میشدند که امروزه دیگر خبری از آنان نیست. این جزیره با خاویارهایش در سطح دنیا معروف بوده و میتوان در کنار آرامش عجیبی که در سراسر جزیره وجود دارد، از پرواز گروهی پرندگان و تماشای طلوع و غروب خورشید نیز حسابی لذت برد.

برای رسیدن به جزیره آشوراده بایستی خود را به اسکله بندر ترکمن برسانید و از آنجا با قایق راهی جزیره شوید. راه ورودی این مورد از بهترین جاهای دیدنی استان گلستان از یک پل چوبی می گذرد که هدف بسیاری از گردشگران تنها گرفتن عکس بر روی این پل است. فراموش نکنید که جزیره در اقلیمی کاملا بارانی قرار گرفته و حتما باید با خود لباس و وسایل مراقبتی لازم را همراه داشته باشید.

جنگل و آبشار شصت کلاته

جنگل شصت کلاته درست در شش کیلومتری مرکز استان یعنی شهر گرگان قرار گرفت. در این جنگل نیز همچون دیگر جنگل های شمالی ایران میتوان با گونه های متعدد گیاهی و جانوری مواجه شد البته با یک تغییر کوچک که آن هم وجود هزاران قارچ سمی و غیر سمی در رنگهای مختلف است. آبشار شصت کلاته هم درست در انتهای این جنگل واقع شده و برای دسترسی به آن باید حسابی جنگل نوردی با شیب ملایم را تجربه کنید. اما شک نکنید زحمت این کار به دیدن تصاویر خیره کننده نزول آب آبشار از دل خزه ها و جلبک ها کاملا خواهد ارزید. این آبشار با نام دیگری یعنی فیروز محل نیز در میان گردشگران شناخته می شود. آب این آبشار از رودخانه شصت کلا که به طول 43 کیلومتر در دل جنگل بوده، تامین می شود.

مجتمع سوارکاری گنبد کاووس

مهم نیست علاقمند به اسب سواری هستید یا نه، مهم این است که بدانید در سفر به گلستان این شانس برای شما مهیا گشته تا از نزدیک با یکی از قدیمی ترین و صد البته بزرگترین مراکز پرورشی و مسابقاتی ایران آن هم در زمینه رقابت اسب ها روبرو شوید. برای رسیدن به چنین مکان جذابی با حال و هوای ورزشی آن، تنها کافی است خود را به شهر گنبد کاووس و سپس بلوار معلم برسانید. این مجتمع سوارکاری در سال 1340 احداث شد و اینک به ثبت ملی نیز رسیده است. این مجموعه یکی از قوی ترین باشگاه های پرورش دهنده اسب های ایرانی مخصوصا از نژاد ترکمن بوده و سالانه در فصل های پاییز و بهار مسابقات رسمی آن آغاز می شوند.

مجموعه سوارکاری گنبد چیزی در حدود 160 هکتار وسعت دارد و بالغ بر 120 هکتار آن را مراتع و زمین های پیستی تشکیل می دهند و چیزی در حدود 30 هکتار آن نیز ساختمان سازی شد برای اصطبل اسب ها، جایگاه تماشاچیان، پارکینگ و استخر. این مجموعه حتی در روزهای غیر مسابقاتی نیز باز بوده و علاقمندان می توانند با پرداخت هزینه ورودی، اقدام به اسب سواری در آن نمایند.

چشمه گل رامیان

چشمه گل رامیان در حد فاصل 5 کیلومتری جنوب شهر رامیان و بر روی دامنه های کوه تپه آرام قرار گرفته است. وسعت آبی این چشمه در حدود 720 مترمربع برآورد شده و عمق آن هم از 40 تا 80 متر متغیر است. جالب هست که بدانید آب این چشمه از کف آن تامین می شود و هیچ جریان آبی به آن وارد نمی گردد. چشمه گل رامیان را بی شک میتوان یکی از عمیق ترین چشمه های آب سرد دنیا تلقی کرد. برخلاف بسیاری از چشمه های دیگری که در طبیعت گلستان با آنها مواجه می شوید، شنا کردن حتی برای شناگران حرفه ای و دارندگان مدرک غواصی در آبش ممنوع است.

کاخ موزه گرگان

کاخ موزه گرگان درست در وسط شهر گرگان قرار گرفته است. این مکان تا قبل از سال 1343 به عنوان یکی از 12 کاخ سلطنتی خاندان پهلوی مورد استفاده قرار می گرفت تا اینکه در زمان صدارت پهلوی دوم، کاربری آن دستخوش تغییر شد و تبدیل به یک موزه جذاب جهت بازدید عموم گشت. سبک معماری این ساختمان همچون دیگر بناهایی که با دستور رضا شاه پهلوی ساخته شده، از معماری اروپایی الهام گرفته و وسعت آن 250 متر مربع است.

این مورد از بهترین جاهای دیدنی استان گلستان از دو طبقه برخوردار بوده که در طبقه اول نزدیک به 30 تن از مشاهیر و بزرگان تاریخ استان گلستان و مجسمه های مومی آنان و در طبقه دوم نزدیک به 100 قلم از اشیای زینتی و هدایای اروپایی ها به خاندان پهلوی قرار گرفت. دسترسی به کاخ موزه با توجه به ساعات باز بودن آن بسیار راحت بوده و مسیر آن هم با توجه به عبور از پارک مرکزی شهر گرگان سبب می شود تا این مکان را یکی از زیبایی های گلستان بشمار بیاوریم.

تپه هزار پیچ

اگر می خواهید در سفر به گلستان هم شاهد طبیعت باشید و هم چشم اندازی بی بدیل نسبت به گرگان، شک نکنید که تپه هزار پیچ بهترین گزینه برایتان بحساب می آید. مساحت آن چیزی در حدود 300 هکتار بوده و بخشی از تجهیزات صدا و سیمای استان نیز در جوار همین فضای سبز قرار گرفته است. در این جاذبه شما می توانید با امکانات تفریحی و رفاهی متعددی مواجه شوید که از جمله آنان بایستی به چتربازی و پاراگلایدر سواری اشاره کرد. تفریحات هوایی هیجان انگیز هم سبب گشته تا همواره در تعطیلات آخر هفته نفرات بسیاری از شهرهای دور و نزدیک خود را به آنجا برسانند.

بازارچه ساحلی بندر ترکمن

دسترسی به بازارچه ساحلی بندر ترکمن کاملا راحت است و تنها کافی هست که خود را به شهر بندر ترکمن برسانید و از آنجا راهی اسکله شهر شوید. در بازارچه ساحلی، غرفه ها و فروشگاه های زیادی وجود داشته که همچون بازارچه اینچه برون از ریزترین وسایل تا سنگین ترین محصولات خانگی را میتوان در آن یافت. خرید ماهی و میگو و همچنین خاویار از جمله اهداف کسانی بوده که به این بازارچه می آیند. قیمت در بازار ساحلی ترکمن ها بسیار منصفانه و پایین تر از نرخ رسمی کشور است و به همین خاطر، کاملا مقرون بصرفه برایتان خواهد بود اگر اجناس خود را از این بازارچه تهیه فرمایید. گاها کشاورزانی را نیز میتوان در بازارچه پیدا کرد که به فروش مستقیم محصولات زمین های خود می پردازند.

آبشار رنگو

آبشار رنگو یکی از جذاب ترین زیبایی های گلستان بوده که از ارتفاعی حدودا 7 متری برخوردار است و آب آن نیز از چهار چشمه گرفته می شود. موقعیت مکانی آبشار و مسیر دسترسی آن به حدی دارای جذابیت بوده که می تواند حس کنجکاوی هر طبیعت گردی را به راحتی ارضا نماید. این آبشار در حد فاصل کمی از شهر گرگان قرار گرفته و همواره بهتر است برای دستیابی به آن از راهنماهای محلی و افراد بومی ساکن در منطقه استفاده کنید.

برای دیدن آبشار رنگو باید خود را به روستای توشن برسانید و از آنجا به همراه یک نقشه دقیق یا یک راهنمای محلی راهی لوکیشن آبشار شوید. توجه داشته باشید که تا امامزاده رنگو وقت دارید تا هر نوع وسیله مورد نیازتان را تهیه کنید، چرا که پس از آن دیگر جایی برای خرید وسایل و مواد خوراکی نخواهید داشت. پس، بهتر است که مجهز سفر کنید و حتما کفش و لباس مناسب فصل سفر را با خود همراه داشته باشید.

قبرستان خالد نبی

قبرستان خالد نبی تنها متعلق به بقعه ایشان نیست و میتوان در محوطه اطراف آن با تعداد زیادی قبر عجیب و غریب که عمدتا بر بلندای آنان مجسمه هایی نهفته شده، مواجه شوید. این قبرستان درست در حد فاصل 60 کیلومتری شمال شهر کلاله قرار گرفته است. در خصوص خالد نبی بد نیست بدانید که وی پیامبر خاتم آیین مسیحیت بوده که در زمان خسرو انوشیروان دادگر جهت تبلیغ دین به سرزمین ایران سفر کرد و در نقطه ای از همین دیار آرام گرفت. بد نیست بدانید که در آن موقع دین اغلب ایرانیان زرتشت بوده است.

برای بازدید از قبرستان خالد نبی هر موقع از سال را که دوست داشته باشید، می توانید انتخاب کنید. اما یادتان باشد که بقعه ایشان در شرایطی کوهستانی قرار داشته و ممکن است در زمان های بارشی رسیدن به آن برایتان قدری سخت گردد. در نزدیکی های قبرستان هم چشمه ای وجود دارد که اهالی ترکمن معتقدند که آب آن شفا دهنده است. در خصوص سنگ های کوچک و بزرگی که بر روی قبرهای دیگر قرار گرفته، روایت های متفاوتی وجود دارند.

برخی معتقدند که سنگ های بزرگ نشان از مردان بوده و شکل آن از دستگاه جنسی مردان گرفته شد. سنگ های کوچک هم نشان از زنان داشته و شکل آن از سینه و سینه بندهای زنانه نشات گرفته است. برخی دیگر معتقدند که این سنگ ها در حقیقت همان یاران انگشت شمار خالد نبی در روزهای پایانی عمر ایشان بوده و به خواست خودشان، از جانب خدا در زمان مرگ یارانشان نیز به سنگ بدل گشته اند. اما بخشی دیگر از مردم باورشان این است که این سنگ ها در حقیقت دشمنان خالد نبی بوده اند که به قصد خراب کردن مقبره ها وارد این مکان شده و با خشم خداوند تبدیل به سنگ شده اند.

آبشار کبودوال

درست در 8 کیلومتری جنوب شرقی شهر علی آباد کتول، آبشار کبودوال دیده می شود. این جاذبه طبیعی برخلاف دیگر جاذبه های طبیعی استان، امروزه با کلی امکانات رفاهی تجهیز شده و همین امر سبب می شود تا بتوانید با آسودگی خاطر به سراغ دیدن شکوه نزول قطره های آب از ارتفاع 12 متری بروید. حوضچه پایینی آبشار از عمقی حدودا 2 متر برخوردار بوده و امکان آب تنی و شنا کردن در آن برای شما کاملا مهیاست. بد نیست بدانید که برای راحتی بیشتر شما، یک پارکینگ خودرو نیز در نزدیک ترین نقطه به آبشار تعبیه شده که از آن تا کنار آبشار راهی سنگ فرش شده با 320 پله کم ارتفاع به طول یک کیلومتر دیده می شود.

کلمه کبود در اسم این آبشار به معنای آبی و وال به معنای جوی آب است. در خصوص آبشار کبودوال این را هم باید بدانید که بزرگترین آبشار خزه ای ایران بوده و نام آن در فهرست میراث طبیعی کشور نیز درج شده است.

برج گرگان

برج گرگان که بسیاری آن را با نام برج آلمان نیز می شناسند، درست در میدان بسیج شهر گرگان قرار گرفته و از 5 طبقه مختلف اداری و تجاری و همچنین تفریحی برخوردار هست. یکی از طبقات برج به رستوران گردان آن اختصاص دارد که از مساحتی حدودا 300 متر مربعی برخوردار است. از دیگر ویژگی های این برج میتوان به وجود تعداد زیادی غرفه تجاری و واحد اداری در کنار سکوی بازدید با دید کامل نسبت به شهر گرگان و همچنین آنتن رادیویی آن به ارتفاع 15 متر اشاره کرد. ارتفاع اصلی برج گرگان هم 57 متر هست.

سوغاتی های استان گلستان

خاویار

متاسفانه برخلاف اینکه ایران یکی از بزرگترین تولید کنندگان خاویار دنیاست و آن را به کشورهای زیادی صادر می کند اما بخش اعظمی از مردم ما حتی در سنین بالا نیز مزه خاویار را نچشیده اند. اما اگر از ما می شنوید حال که به گلستان آمده اید، حتما سری به دریای خزر با بطور دقیق تر به بندر ترکمن (جزیره آشوراده) زده که یکی از مخازن اصلی ماهی های خاویاری در جهان بحساب می آید و مقداری خاویار تهیه کنید. خاویار نه تنها یکی از جذاب ترین سوغاتی هایتان خواهد بود بلکه یک سوغات جهانی برای تمامی گردشگران اقصی نقاط دنیا نیز تلقی می شود.

پشت زیک

شک نکنید که پشت زیک می تواند یک سوغاتی جذاب برای عزیزترین نفرات زندگیتان بحساب آید. این سوغاتی خوشمزه که شباهت بسیاری به سوهان کنجدی دارد، یکی از اصلی ترین سوغاتی های شما خواهد بود. برای تهیه این شیرینی علاوه بر کنجد، از مقداری گردو نیز استفاده می شود و طبق صحبت محلی ها در خصوص آن، بهترین گزینه برای افرادی است که فعالیت مغزی بالایی در طول روز دارند. تازه، سهم زیادی از طعم شیرین آن را نیز عسل تشکیل می دهد تا شکر صنعتی که این خود باعث بالا رفتن ارزش غذایی می گردد.

حلوا گردویی

در پخت این حلوا استفاده از آرد ممنوع است و به جای آن محلی های گلستان از برنج نیم دانه و گردوی آسیاب شده استفاده می کنند. این حلوا یکی از اساسی ترین سوغاتی های استان گلستان بوده که نسخه اورجینال آن را می توانید از شهر کردکوی تهیه فرمایید. پایه ثابت مراسم های جشن و عزاداری های گلستانی ها نیز بحساب می آید. عرضه این مدل حلوای شمالی با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان به اوج خود می رسد.

شیرینی سرغربیلی

نسخه اصلی این شیرینی را میتوان در شهر گرگان پیدا کرد. برخی از گرگانی ها برای تهیه این سوغاتی خوشمزه از ماست و برخی دیگر هم از شیر استفاده می کنند. پس از تهیه شدن خمیر، تکه هایی از آن را جدا نموده و سپس در ظرفی قرار می دهند و آنقدر تکان داده که حالتی تخم مرغی به خود بگیرد. به همین خاطر است که آن را سرغربیلی می نامند. سپس، خمیر آماده شده را سرخ کرده و آن را در ظرفی از پودر قند، وانیل یا هل می غلتانند.

حلوا اوماج

برای تهیه این نوع حلوا که امروزه میتوان آن را از اکثر شیرینی فروشی ها و قنادی های استان گلستان تهیه کرد، از آرد، شیره انگور یا عسل، زعفران، روغن و مقداری هل استفاده می شود. عمدتا قنادان پس از پخت حلوا، آن را به صورت لوزی برش می زنند. حلوا اوماج یکی از اصلی ترین شیرینی گلستانی ها در ایام عید نوروز هست.

نان پادرازی

برای تهیه نان پادرازی از آرد گندم، آرد برنج، آرد نخودچی، پودر هل، شکر، تخم مرغ و حتی مقداری زنجبیل استفاده می کنند. پادرازی که از سوغاتی های مخصوص این استان بوده، در دو مدل خشک و روغنی پخته می شود. از مدل روغنی بیشتر برای سوغاتی و از مدل خشک آن هم عمدتا در مراسم های سوگواری و عزاداری استفاده می گردد.

زیورآلات ترکمن

این زیورآلات متعلق به ترکمن نشینانی است که در اقصی نقاط طبیعت گلستان سکنی گزیدند. در گذشته، صنعت تولید و فروش زیورآلات ترکمنی از رونق بیشتری برخوردار بوده و همچنان باید از این مسنوجات چشم نواز به عنوان یکی از مهمترین سوغات استان گلستان یاد کرد. زیورآلات ترکمن ها عمدتا از نقره تولید شده و با سنگ های قیمتی نظیر عقیق تزئین می شوند. برخی از این زیورآلات صرفا جنبه زیبایی چه بر روی قسمتی از بدن و چه بر روی بخش هایی از لباس زنانه ترکمن ها را دارد، اما برخی دیگر نشانی از قوم و قبیله، منطقه محل سکونت و حتی وضعیت مجرد یا متاهل بودن بانوان این قوم هستند.

صنایع دستی ابریشمی

یکی از زیبایی های گلستان، توجه به صنعت ابریشم بافی از دیرباز تا کنون است که همین امر سبب گشته تا بسیاری از مردم این استان بخصوص در مینودشت، رامیان و حتی ترکمن صحرا اقدام به پرورش کرم ابریشم ولو در محیط خانگی کنند. صنعت ابریشم بافی در شهرهای مختلف گلستان با پرورش کرم آن آغاز گشته و با تولید نخ و سپس رنگرزی آن به اتمام می رسد. زنان با تهیه نخ های ابریشمی اقدام به تولید پارچه ابریشمی با دستگاه های بافنده دستی می کنند و نهایتا، با آن انواع مختلفی از روسری ها، لباس های زنانه و مردانه، دستمال، حوله و...را تولید کرده و فروش تولیداتشان را هم به مردان می سپارند.

قالی ترکمن

با توجه به قدمتی قالی بافی ترکمن ها در طول تاریخ ایران، میتوان آن را یکی از سوغات اصیل ایرانی دانست که اتفاقا مارکوپولو در نوشته های خود از آن نام برده است. قالی بافان ترکمنی از روی هیچ الگو و طرحی شروع به بافت قالی، قالیچه و حتی پشتی نمی کنند و تماما از ذهن و خلاقیت خود برای این منظور استفاده می نمایند. جالب است براساس راهنمای سفر به استان گلستان بدانید که در میان قوم های مختلف ترکمنی، این طرح ها دارای تفاوت های ریز و درشت بسیاری هستند.

عمدتا طرح قالی ترکمن برخلاف دیگر قالی های ایران ساده است و خیلی کم میتوان با قالی هایی در بندر ترکمن یا گنبد کاووس مواجه شد که طراحی پیچیده ای داشته باشند. رنگ نخ قالی بافان ترکمنی اصولا تیره و دارای محدودیت است و شاید همه این سادگی و محدودیت ها هست که باعث شده تا از هنر دست آنها به عنوان یکی از اصیل ترین سوغاتی های ایران یاد گردد.