راهنمای سفر به استان خوزستان؛ سفری به یادماندنی در امتداد تمدن

خوزستان یکی از استان های جنوبی کشور ایران بوده که جاذبه های طبیعی و تاریخی بیشماری را در بطن خود دارد و از آنان به خوبی محافظت می کند. این استان به سبب داشتن همین زیبایی ها و مردمی شجاع و خون گرم، در طول سال میزبان گردشگران داخلی و خارجی متعددی هست که آن را برای سفر و گردش انتخاب کرده اند. با ما در راهنمای سفر به استان خوزستان همراه باشید تا شما را با تعدادی از معروف ترین جاهای دیدنی خوزستان آشنا کنیم.

آشنایی با خوزستان و بهترین زمان سفر به آن

خوزستان در جنوب غرب ایران با حدود 64057 کیلومتر مربع وسعت جای گرفته و با جمعیتی برابر با 4710509 نفر، پنجمین استان پرجمعیت ایران هست. مرکز استان خوزستان در سال 1303 از شوشتر به اهواز منتقل شده و از آن زمان اهواز مرکز این استان است. خوزستان در جوار خلیج فارس و اروند رود قرار داشته و در جایگاه استراتژیک و ترانزیتی واقع شده است. از لحاظ تاریخی، خوزستان یکی از قدیمی ترین مناطق مسکونی فلات ایران بوده و پیشینه سکونت انسان در آن به 2700 سال پیش از میلاد مسیح می رسد. خوزستان از شمال به لرستان، از شمال شرق و شرق به چهارمحال و بختیاری، از شمال غرب به ایلام، از جنوب شرقی به کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به بوشهر و خلیج فارس و از غرب به عراق محدود می شود.

خوزستان شامل دو منطقه کوهستانی و جلگه ای بوده و دو پنجم کل مساحت آن کوهستانی و سه پنجم جلگه ای هست. عربی خوزستانی دارای لهجه های متفاوت است، اما بیشترین شباهت را به لهجه جنوب عراق دارد. گرچه ارزیابی زبانی از خوزستان تاکنون انجام نشد، ولی گویش های صحبت شده توسط ایرانی زبانان استان به نظر بر سه نوع هست: دزفولی-اهوازی-شوشتری که در آن سه شهر بدان صحبت می شود، زبان لری بختیاری که توسط مردمی که در مناطق کم ارتفاع خوزستان و کسانی که در روستاها زندگی می کنند، صحبت می شود و زبان لری بالا گریوه ای که توسط مردم اندیمشک و شوش استفاده می گردد. زبانهای فارسی، عربی، لری و دزفولی هم در شوش صحبت می شوند. مردم این منطقه بیشتر سنی هستند ولی جمعیتی از شیعیان هم در خوزستان دیده می شود.

شهرهای این استان شامل اهواز، شوشتر، بهبهان، خرمشهر، ایذه، آبادان، دزفول، مسجد سلیمان، رامهرمز، بندر ماهشهر، شادگان، اندیمشک، شوش، باغ ملک و...هست. در سال 1287، نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه توسط گروهی بریتانیایی به سرپرستی ویلیام ناکس دارسی در مسجد سلیمان خوزستان حفر و نفت از آن استخراج شد. اهواز هم مرکز صنایع پخش نفت و گاز در خوزستان بوده و پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی ماهشهر از جمله صنایع وابسته به نفت در این استان هستند. کارخانجات ذوب و فولادسازی و محصولات آهنی و فولادی و لوله سازی از جمله صنایعی هستند که تأثیر بسزایی در اقتصاد منطقه و استان دارند.

تا چندی پیش، قابلیت کشتیرانی تجاری در رود کارون تا بندری در شهر اهواز وجود داشت و بخشی از بار ترانزیت تجاری از این راه منتقل میشد اما در پی عدم رسیدگی، این کاربرد در حال حاضر منتفی است و کشتیرانی تجاری عملا انجام نمی گیرد. بندرهای آبادان و خرمشهر و ماهشهر و بندر امام پیش از جنگ ایران و عراق از لحاظ تجاری اهمیت فراوانی داشتند و مجموعه این بنادر با خط آهن خرمشهر تهران مسیر پراهمیتی برای حمل و نقل تجاری بود اما در طول جنگ ایران و عراق آسیب فراوانی دیدند و عملا مخروبه و متروکه شدند و امروز با روندی بسیار کند به کسری از وضعیت سابق خود نزدیک می شوند.

آب فراوان رودهای کارون، کرخه و...هم که اکثرا جزو پرآب ترین رودهای ایران هستند، قابلیت بالقوه کشاورزی را در منطقه ایجاد کرده است. جدا از کشاورزی سنتی و نیمه مکانیزه محصولات سنتی مثل برنج، گندم، مرکبات و صیفی جات، نیشکر هم به صورت صنعتی در قالب طرح توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان در ابعاد جغرافیایی وسیعی کاشته شده و مورد بهره برداری قرار می گیرد. این استان از 1359 تا واپسین روز جنگ ایران و عراق همواره صحنه عملیات های گوناگون ایران برای باز پس گیری مناطق اشغال شده توسط نیروهای ارتش عراق بود. خوزستان از جمله استان هایی است که در طول جنگ ایران و عراق دچار آسیب و خسارت فراوانی شد.

اشغال طولانی مدت برخی مناطق استان، موشک باران دائمی برخی شهرها و حملات هوایی و زمینی باعث آسیب های فراوان به سرمایه های طبیعی و انسانی و زیرساختهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن شد. لازم هست بدانید که خوزستان از لحاظ آب و هوایی سه ناحیه را شامل می شود: ناحیه سردسیر که در زمستان ها بسیار سرد بوده و با بارش برف و باران همراه هست. این ناحیه شمال و شمال شرق استان را در بر می گیرد. ناحیه بعدی، ناحیه گرم و خشک است که شامل جلگه ها و دشت های جنوب و جنوب غرب استان بوده و این منطقه به سبب وجود رودخانه های دائمی برای کشاورزی مناسب هست.

ناحیه سوم هم ناحیه معتدل بوده که جلگه ها و نواحی شمال شرق استان را شامل شده و برای گردش و تفریح ایده آل است. براساس راهنمای سفر به استان خوزستان باید بدانید که در استان خوزستان تیر و مرداد به عنوان گرمترین ماههای سال و دی و بهمن به عنوان خنک ترین ماهها شناخته می شوند و سفر به خوزستان در این ماهها بیشتر توصیه می گردد.

فرهنگ و آداب و رسوم مردم خوزستان

استان خوزستان از زمانهای گذشته محل استقرار طایفه ها و ایل های عشایری بوده که علت این امر هم مساعد بودن شرایط آب و هوایی منطقه است. عشایر خوزستان را منطقه ای ایده آل برای پرورش دام ها دانسته اند و با آمدن و سکنی گزیدن در این منطقه، تاثیر فراوانی بر فرهنگ مردم داشته اند. یکی از آداب و رسوم جالب این منطقه، مربوط به ایل لرکی بوده که به آن ازدواج به سبک هم بهری گویند. در این رسم که همان داماد سر خانه است، خانواده دختری که فرزند پسر ندارند، به داماد جدید پیشنهاد هم بهر شدن را می دهند. یکی دیگر از رسم های اهالی منطقه، مربوط به مراسم خواستگاری هست. در این مراسم که به آن کاغذ گیرانی می گویند، داماد به همراه ریش سفیدان و خانواده اش به خانه عروس رفته و برای آنان هدیه هایی می برد.

پس از بحث و تبادل نظر در صورت موافقت خانواده عروس، مراسم کاغذ گیرانی اجرا شده که همان نامزدی هست و خانواده ها با هم بر سر مهریه، شیربها و...به توافق می رسند. سپس، همه موارد یادداشت شده و کاغذش را حاضران در مراسم امضا کرده و کف می زنند که به آن کف مبارکی می گویند. پس از آن هم همگی به رقص و پایکوبی می پردازند. پس از مراسم نامزدی، یکی دیگر از رسم های جالب برگزار شده که آماده سازی ملزومات عروسی هست و بدان بردبانه می گویند. خانواده ها در فاصله نامزدی تا عروسی به تدارک وسایل مورد نیاز عروس و داماد پرداخته و گروهی هم با نام تشمال به رقص و اجرای موسیقی می پردازند.

پس از آماده شدن وسایل، مراسم پشا یا انتقال جهیزیه عروس اجرا شده که با ساز و آواز همراه هست. در این مراسم، خانواده عروس به خانه داماد رفته و جهیزیه عروس را می چینند. به جز رسم هایی که مردم خوزستان در مراسم عروسی دارند، رسم های جالب دیگری هم در بین آنان دیده می شوند که از این میان میتوان به برگزاری جشن عید نوروز و عید فطر اشاره داشت. مردم خوزستان جشن نوروز را مفصل برگزار کرده و چند روز قبل از آن هم کلوچه هایی خوش طعم را تهیه می کنند که از ترکیب آرد، زیره و رازیانه و روغن شکل گرفته اند. جشن چهارشنبه سوری آنان با روشن کردن آتش و پریدن از روی آن و قاشق زنی همراه است. خانواده ها هم قبل از عید به تهیه لباس نو، شیرینی و آجیل می پردازند و پس از سال تحویل به دیدار بزرگترها می روند.

سیزده بدر در خوزستان 2 روز برگزار شده و مردم به دامان طبیعت می روند و به رقص و شادی می پردازند. عید فطر هم که عید اصلی مسلمانان هست، در 3 روز برگزار شده و خانواده ها پس از برگزاری نماز عید، به دیدار بزرگترها می روند. هر خانواده سفره ای متشکل از تنقلات و شیرینی ها را چیده و تا یک هفته آن را جمع نمی کنند. 2 روز قبل از عید فطر هم ام الوسخ نامیده شده که به معنای روز چرکین هست و همه افراد در این روز به خانه تکانی و شستن ظروف و لباس ها می پردازند و از این طریق، آماده استقبال از عید فطر می گردند.

زرتشتیان خوزستان هم جشن هایی نظیر جشن سده، مراسم فروردینگان، روز درگذشت زرتشت، جشن اردیبهشتگان و جشن گاهنبار را برگزار کرده که هر یک بسیار دیدنی هست. مندائیان منطقه هم که پیروان حضرت یحیی (ع) هستند، مراسم هایی نظیر غسل تعمید را اجرا کرده که برای آنان بسیار مهم هستند.

مراسمی جالب با عنوان قهوه خوردن

رسم قهوه خوردن در مضیف جزو مراسم های بسیار قدیمی و محترم مردم بومی و محلی است. در واقع، عربها برای پذیرایی از میهمان های خود از گذشته در ابتدا قهوه می آوردند. قهوه خوری دارای آداب به خصوصی است که باید آن را رعایت کنید. در رسم قهوه خوردن در مضیف، قهوه توسط ساقی و با دست راست او به میهمان تعارف می شود. او کمی خم شده و از طرف دیگر میهمان نیز باید فنجان قهوه را با دست راست بردارد. ساقی در هنگام تعارف قهوه هیچ حرفی نمی زند و قبل از آنکه قهوه را بیاورد، صدایی را با دله ایجاد می کند که این صدا برای میهمان نشانه این است که قهوه او آماده شد. میهمان وقتی فنجان را بر می دارد، باید همان موقع قهوه را بخورد و فنجان را زمین نگذارد.

اگر زمین بگذارد، درخواستی دارد. بعد از آنکه میهمان قهوه را میل کرد، اگر دیگر میل نداشت، باید فنجان را به چپ و راست تکان دهد و بعد آن را به ساقی بدهد. اما اگر باز هم میل قهوه داشت، باید فنجان را بدون هیچ تکانی به ساقی بدهد. این حرکات و همچنین صداها برای ایجاد یک نظم و ترتیب بین ساقی و میهمان در رسم قهوه خوردن در مضیف بچشم میخورد. در این مراسم، قهوه ای که به میهمان تعارف می شود را به نامهای الهیف، الضیف، الکیف، السیف می نامند که هر کدام معانی خاص خود را دارد.

الهیف فنجان اولی است که ساقی آن را میل می کند در حالی که در مقابل دیدگان میهمان هست. در واقع، چنین کاری برای اطمینان میهمان از قهوه ای است که خواهد خورد. الضیف قهوه ای هست که به میهمان داده می شود و فنجان دوم به حساب می آید. میهمان باید الضیف را صرف کند و اگر آن را زمین بگذارد یعنی از ساقی درخواستی دارد. الکیف فنجان سومی است که وقتی میهمان فنجان را هیچ تکانی نمی دهد، به او داده می شود. السیف فنجان چهارم به حساب می آید و در صورت تکان ندادن فنجان داده می شود. السیف قهوه ای است که افراد خاصی آن را می نوشند و بعد از صرف کمی از آن، با ساقی در هر حالی شریک می شوند و با هم پیمان برادری می بندند.

این مراسم جزئیات دیگری نیز دارد، مانند آن که باید دله را در دست چپ و فنجان را در دست راست نگه دارند. در هنگام تعارف قهوه، ساقی باید ایستاده و کمی خم باشد و در ارائه فنجان های قهوه به میهمان ها الویت ها را در نظر بگیرد. اگر پسر ساقی جز میهمان ها باشد، پدر نباید تعارف کند و در بین برادران هم برادر بزرگتر باید قهوه را تعارف کند. میهمان نباید دله به همراه داشته باشد. ابزار این مراسم هم شامل موارد زیر هستند:

• هاون: این ظرف گود و استوانه ای شکل و از جنس آلیاژ قوی است و آن را المجر نیز می نامند. قضیب دسته این هاون است که مورد استفاده آن برای آسیاب کردن دانه ها برشته قهوه است. عمل آسیاب کردن صداهایی را تولید می کند که این صدا نیز معانی خاصی دارد.
• دله: ظرف کوچکی در تاریخچه مضیف که برای آماده کردن قهوه بعد از مرحله جوشانده شدن استفاده می شود. در این ظرف قهوه را برای مدت زمان مشخصی راکد نگاه می دارند.
• گمگم: ظرف بزرگی برای آماده کردن اولیه قهوه و همچنین جوشاندن آن است.
• المحماس: ظرفی است گود و به شکل استوانه که از آن برای تغییر رنگ و برشته کردن دانه های قهوه استفاده می کنند.
• فنجان: ظرفی برای تعارف قهوه با شکل هندسی خاص و همچنین بدون دسته هست.

لباس و موسیقی مردم خوزستان

لباس محلی مردم منطقه دشداشه نام دارد که از یک پیراهن بلند سفید رنگ شکل گرفته و بر روی آن لباسی دیگری را با نام بشت می پوشند. اعراب منطقه یک چفیه را هم روی سر خود قرار می دهند و برای ثابت نگاه داشتن آن از حلقه های سیاه رنگی با نام عگال بهره می برند. موسیقی هم جزو اصلی فرهنگ مردم خوزستان بوده که از آن در مراسم های عروسی و عزا استفاده می کنند. موسیقی این منطقه تحت تاثیر موسیقی مقامی جنوب عراق بوده و بختیاری های خوزستان هم موسیقی خاص خود را دارند که بسیار دلنشین هست. سازهایی نظیر دهل، کرنا، سرنا، نی شیت، نی هفت بند و کمانچه هم از سازهای پرطرفدار در بین اهالی خوزستان به شمار می روند.

معروف ترین غذاهای محلی استان خوزستان

قلیه ماهی

یکی از معروف ترین غذاهای سنتی خوزستان، قلیه ماهی است. همه ما از خواص بی نظیر ماهی آگاهی داریم. ماهی حاوی پروتئین فراوان، کلسترول و چربی بسیار کم، ویتامین های A ،B ،D، کلسیم، فسفر، امگا 3، آهن، مس و بسیاری از املاح معدنی و مورد نیاز بدن است. مصرف این ماده مفید غذایی توسط پزشکان و متخصصان تغذیه و سلامتی به دفعات و در مقیاس بالایی توصیه شد. قلیه ماهی شامل ماهی، پیاز، سیر، زردچوبه، نمک، فلفل، سبزی قلیه (گشنیز و شنبلیله)، رب انار (در صورت تمایل میتوان از رب گوجه فرنگی استفاده کرد)، تمر هندی و روغن بوده و آن را در کنار برنج میل می کنند.

ماهی صبور

یکی دیگر از غذاهای خوزستان، ماهی صبور است. این غذا شامل ماهی صبور، سبزی پلویی، سبزی ماهی (گشنیز و شنبلیله)، پیاز، سیر، نمک، فلفل سیاه، تمر هندی و رب گوجه فرنگی بوده، آن را روی آتش درست می کنند و در کنار برنج و سبزی خوردن سرو می گردد.

حمیس توله (پنیرک)

در استان خوزستان، غذایی سنتی و بومی به نام حمیس توله (پنیرک) طبخ و مصرف می شود که در آن از گیاهی بومی به نام پنیرک بهره می برند. آشپزهای این منطقه از کشور با استفاده از پنیرک، پیاز، رب انار، نارنج، نمک، زردچوبه، فلفل و روغن این غذای محلی خوزستانی و خوشمزه را تهیه می کنند. در واقع، میتوان بیان کرد که این غذا شباهت بسیاری به بورانی یا نرگسی دارد، با این تفاوت که در تهیه حمیس توله از تخم مرغ استفاده نمی شود.

قلیه میگو

شاید اکثریت ما اسم قلیه ماهی را شنیده باشیم یا امتحانش کرده باشیم. اما کمتر قلیه میگو را خورده ایم. این غذای بی نظیر با سبزی های مخصوص قلیه که شنبلیله و گشنیز هستند و با میگو، تمر هندی، ادویه و پیاز درست شده و مردم آن را با نان یا برنج میل می کنند.

آش ارده (ارده پلو)

قطعا بلافاصله پس از شنیدن نام آش، تصویر غذایی آبکی و مملو از سبزی و حبوبات در ذهن تداعی می شود. اما باید بدانید که در استان خوزستان غذایی با نام آش ارده تهیه و طبخ شده که برخلاف تصور، هیچ شباهتی به آشهای رایج در کشور نداشته و مردم این خطه از کشور برای تهیه آن از برنج استفاده می کنند. این غذای محلی نوع دیگری از پلوهای لذیذ و خوش عطر سنتی استان خوزستان بوده که از طرفداران بسیاری در سراسر این خطه از کشور برخوردار هست.

آش ارده به دلیل طعم فوق العاده و بی نظیر آن در سراسر استان خوزستان طبخ و میل می شود. از دیگر نکات مهم این غذا، میتوان به اضافه کردن ارده کنجد بو داده اشاره کرد؛ ماده ای کاملا مقوی و مفید که مصرف آن توسط پزشکان به دلیل وجود پروتئین، ویتامین های A ،D ،E، نرم کننده روده و معده، از بین بردن گرفتگی صدا، کاهش فشار خون، ضد رماتیسم، برطرف کننده ناراحتی کیسه صفرا و اسهال خونی و درمان یا جلوگیری از بروز بسیاری از مشکلات جسمی به دفعات توصیه شده است. آشپزها با ترکیب موادی همچون برنج، ماش، ارده کنجد، شیره خرما و نمک ارده پلو را تهیه می کنند. مصرف سبزی هم در هضم بهتر این غذا بسیار مفید خواهد بود.

دیگر غذاهای محلی استان خوزستان

• فلافل
• سمبوسه
• نافله
• آب پیازی
• قورمه سبزی شوشتری
• بورانی باقلا سبز
• مطبگ
• کلیچه

معروف ترین جاذبه های گردشگری استان خوزستان

زیگورات چغازنبیل

زیگورات چغازنبیل در جنوب غربی کشور، در 40 کیلومتری شهر باستانی شوش و 35 کیلومتری غرب شهر باستانی شوشتر جای گرفت. معبد آناهیتا به ایلامی زیگورات دور اونتاش ziggurat dur untash و با نام چغازنبیل خوانده می شود. زیگورات از زقوره اکدی سامی نوک به معنای قله کوه و مکان مرتفع می آید. در ایران تلفظ این کلمه از مقالات رومن گیرشمن گرفته شده و زیگورات خوانده می شود. این پدیده شگرف نزد باستان شناسان به دور اونتش یا دژ اونتش خوانده می شود. دور dur ایلامی بوده و به معنای مکان و منزلگاه و اونتاش نام پادشاه موسس آن هست.

زیگورات چغازنبیل در حدود 1250 سال پیش و به وسیله اونتاش گال، پادشاه دوره ایلام میانه و برای ستایش ایزد اینشوشیناک نگهبان شوش در شهری به نام دور اونتاش ساخته شد. این معبد در مرکز سه حصار قرار داشت. معبد آناهیتا و معابد اطرافش همگی در یک حصاره مقدس قرار گرفته که گیرشمن برای این حریم واژه یونانی تمنوس را بکار برد. حصار پیرامونی محوطه حدودا 1625 متر بوده که شامل بنای چغازنبیل به اضلاع 105/20 و 105/20 بطور چهارگوش است. زیگورات در دو مرحله ساخته شد؛ در آغاز، بنایی مربعی با حیاط مرکزی بود که نقشه اش به انباری بزرگ با اتاقی بی روزن شباهت دارد.

در میان هر ضلع از دیوارها یک ورودی ایجاد شده که به حیاطی با کف گودتر می رسید و از حیاط برای مراسم آیینی و مناسک مذهبی استفاده میشد. در سال 1250 قبل از میلاد، اونتاش ناپیرشا مصمم می شود تا این معبد یک طبقه را به بنایی عظیم با 5 طبقه تبدیل کند. این 5 طبقه به مانند هرم از پایین به بالا کوچک میشد و بالاترین طبقه به دو خدای حامی شوش ناپیریشا و اینشوشینک متعلق بود. از آن 5 طبقه به ارتفاع 52 متر تنها 2/5 طبقه با ارتفاع 25 متر باقی ماندند. معبد آناهیتا در حمله خونریز سپاه آشور بانیپال به همراه تمدن ایلامیان ویران گردید و دفن شد.

در سال 1890 میلادی هم زمین شناس معروف ژاک دو مورگان اعلام کرد که در این مکان چاه نفت وجود دارد و در پی این گزارش، اولین شرکت نفتی ایران شکل گرفت. پس از گذشت 50 سال، مهندسانی که مشغول کار در این محدوده بودند، آجرهایی را یافتند که روی آنها نوشته وجود داشت. پس از آن، کاوشهایی در پلان زیگورات چغازنبیل صورت گرفتند که منجر به کشف این معبد عظیم گشتند. سده های متمادی این بنا به شکل زنبیلی واژگون در خاک فرو رفته بود تا اینکه بدست رومن گیرشمن فرانسوی در زمان پهلوی دوم خاکبرداری شد. اگرچه بیرون آمدن این بنای تاریخی، تمدن و فرهنگ ایران را بیش از پیش به رخ جهانیان کشید اما بعد از گذشت حدود 50 سال در دست نابودی است و عوامل طبیعی نقش مهمی را در این مورد داشته اند.

سازه های آبی شوشتر

سازه های آبی شوشتر که از پل ها، بندها، آسیاب ها، کانال ها، تونل ها، آبشارها و همچنین ریزشگاه های مختلف تشکیل شده، چنان استادانه با یکدیگر پیوند ساخته که گویی یک شهر آبی سر از خاک برآورده و در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است. بنای سازه های آبی شوشتر که از زمان هخامنشیان مورد ساخت و ساز قرار گرفته و تا پایان دوره ساسانیان گسترش یافته، این قابلیت را داشت که آب آشامیدنی و آب کشاورزی ساکنان منطقه را تأمین نماید و حتی بخشی از آب تأمین شده را در پشت سدی ذخیره کرده تا در مواقع بحران خشکسالی مورد استفاده قرار گیرد.

این سد علاوه بر ذخیره آب تأمینی، بر مسیر رودخانه نیز قرار میگرفت و این مسیر را مسدود میکرد تا آب بالا آید و بعد این آب جمع شده از طریق سه تونل حفر شده آبگیری شود و بعد این تونل ها که به کانال های متعددی منتهی می شوند، آب را به درون آسیاب ها هدایت میکردند تا کار آرد کردن گندم ها را نیز پوشش دهند و بعد آب مصرف شده را به صورت آبشار سر ریز می کردند تا به درون زمین های کشاورزی وارد شود و محصولات را از تشنگی برهاند.

قلعه سلاسل شوشتر

قلعه سلاسل در ساحل رود کارون و نزدیک به پل آزادگان و مسجد مستوفی جای گرفته و شکل ظاهری آن بیضی نامنظم است. وسعت قلعه 5/3 هکتار بوده و بر روی بستری صخره ای جای دارد. قدمت قلعه سلاسل به دوره هخامنشیان رسیده و چندین حیاط دارد. قلعه از سربازخانه، طویله، حمام، شبستان، برج، باغچه، قورخانه، نقاره خانه، حرم خانه و آشپزخانه شکل گرفته و تا حدود 50 سال پیش آباد بوده است. تا زمان حکومت نادر شاه، قلعه محل زندگی حکام محلی بود اما بعد از مرگ نادر شاه، متروک شد. در زمان ناصرالدین شاه قلعه دوباره مرمت گشت تا اینکه در سال 1341، رئیس اداره دارایی وقت برای ساخت اداره دارایی، بنا را خراب کرد و مصالحش را برای ساخت بنای اداره دارایی مورد استفاده قرار داد.

قلعه دو در بزرگ دارد. دروازه جنوب شرقی قلعه دروازه خصوصی بود و سران نظامی از آن رفت وآمد می کردند. دروازه جنوبی هم کنار مسجد شاه صفی قرار داشت که ظاهرا افراد عادی از این دروازه رفت وآمد داشتند. در سمت شمال و شمال شرقی قلعه یک خندق و در جنوب آن نهر داریون جای داشت. قلعه سلاسل دارای پنج شوادان بزرگ بوده که هر یک با شوادان های درون بافت شهر در ارتباط بودند. این شوادان ها در گرمای خوزستان محیطی خنک را برای افراد ایجاد می کردند.

پل سفید اهواز

پل سفید یا پل معلق نام یکی از پلهای اهواز بوده که یکی از نمادهای این شهر نیز محسوب می شود. این پل در سال 1315 و بر رودخانه کارون ساخته شد و دارای دو قسمت معلق و سه قسمت قوسی 49 متری است. طول کل پل 501 متر بوه و کارهای پیمانکاری نجاری آن هم توسط غلامحسین صالحی، نجار چیره دست انجام شده است. در حال حاضر هم به علت مراقبت بیشتر از بنا، این پل به صورت یک طرفه بوده و فقط خروجی فلکه شهدا به سمت بیمارستان رازی فعال هست.

قلعه شوش

قلعه شوش قلعه ای است که توسط ژاک دمورگان فرانسوی برای سکونت باستان شناسان فرانسوی بر روی تپه ای تاریخی بنا شد. از مهمترین آثار بدست آمده از این تپه ها، میتوان به مجسمه معروف ملکه ناپیر اسوستون، لیوان مشهور سفالی شوش به رنگ نخودی، نقش بز کوهی و قانون حمورابی اشاره داشت. این قلعه دارای نقشه ای قرون وسطایی بوده و ساخت آن با استفاده از آجرهای کاخ داریوش هخامنشی و تعدادی از آجرهای منقوش به خط میخی چغازنبیل که ناشی از تخریب قسمت هایی از این بناها بوده، انجام شده است.

پیگیری ها و مکاتبات دولت ایران برای باز پس گیری (اسناد و مدارک) قلعه فرانسوی ها که بر روی تپه آکروپل ساخته شده، منجر به تحویل اسناد و مدارک این قلعه در سال 1373 از سوی دولت فرانسه به ایران شد. نقشه قلعه ذوزنقه شکل بوده که قاعده کوچک آن در سمت شمال واقع شده و دور تا دور آن را راهرویی احاطه کرد. چند ردیف اتاق هم به سمت حیاط و بر گرد آن قرار گرفته است. برج شمال غربی قلعه مربع شکل و برج شمال شرقی هم دایره شکل هست.

کاخ آپادانا

عظمت و شکوه فرهنگ و تاریخ ایران را میتوان در کاخ تاریخی متعلق به سلسله هخامنشی که در شهرستان شوش قرار گرفته، یافت. این اثر تاریخی با معماری کهن خود باعث شده که در کل جهان از شوش به عنوان شهر تاریخی ایران یاد کنند. گردشگرانی که از آثار تاریخی و به جای مانده از ایران کهن در این شهرستان دیدن می کنند، محو زیبایی و عظمت کاخ آپادانا می شوند. کاخ آپادانا با شماره 3981 در سال 1380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

از نظر معماری و به عقیده کارشناسان امر، این کاخ به شکل عمارتی کوشک مانند با اتاقها و تالارهایی زیاد و سه ایوان و تعدادی ستون در بخشهای شرقی و غربی و شمالی ساخته شد. تعداد اتاقهای این عمارت باشکوه که تا به امروز مورد بررسی قرار گرفته، به 110 اتاق و تالار می رسد. همچنین، نتایج باستان شناسی نشان می دهند که کاخ آپادانا دارای 6 حیاط بوده که 3 تا از حیاط های بزرگ آن در محور غربی و شرقی کاخ و 3 حیاط دیگر در بخش شمالی ساخته شده اند. راهرویی بزرگ تمام این حیاط ها را که در محوطه درونی کاخ باشکوه آپادانا قرار داشتند، به یکدیگر متصل میکرد. از بی نظیرترین نکات طراحی و معماری کاخ، روشنایی و تهویه اتاق ها و عمارت های آن بوده که توسط این حیاط ها تامین میشد.

در قسمت مرکزی محوطه تالار مرکزی کاخ قرار داشت؛ تالاری که گفته می شود دارای ابعادی به اندازه 58 در 58 متر بوده و از 36 ستون به صورت کله گاوی با ارتفاعی بالغ بر 20 متر ساخته شد. برای ایوانهای این بنای باشکوه نیز دو ردیف ستون 6 تایی طراحی گشت. این کاخ که در زمینی به مساحت 10434 متر و به دستور داریوش بزرگ احداث شده، از طراحی ویژه ای در زمان خود برخوردار بود. از جمله قسمتهای تشکیل دهنده این کاخ هم میتوان به حرم سرا، تالار بام عام، سه حیاط مرکزی و کاخ پذیرایی اشاره کرد. برای ساخت دیوارهایی که قسمت داخلی کاخ آپادانا را از یکدیگر جدا می کنند، از آجر لعاب دار که با نقشهایی قدیمی چون، شیر بالدار، سپاه جاویدان و گل نیلوفر آبی تزئین شده، استفاده کرده بودند.

آرامگاه دانیال نبی

آرامگاه دانیال نبی مربوط به دوران های تاریخی پس از اسلام بوده و در خیابان امام خمینی شهر شوش واقع شد. این اثر در تاریخ 24 شهریور 1310 با شماره 51 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در مورد قبر منسوب به دانیال نبی روایت های گوناگونی نقل شد. یک روایت مسیحی نسطوری چنین می گوید که هنگام حمله تازیان به شوش، یک تابوت و مومیایی به تصرف آنان درآمد که برخی آن را متعلق به دانیال و برخی متعلق به داریوش شاه می دانستند و نهایتا مسلمانان آن را متعلق به دانیال در نظر گرفتند. در منابع عربی و اسلامی هم دو روایت وجود دارد. یک روایت این است که قبر دانیال ابتدا در شوشتر بوده و پس از جنگ شوشتر توسط مسلمانان به شوش منتقل شد. روایت دیگر این است که قبر از ابتدا در شوش بوده و پس از حمله مسلمانان به کنار رودخانه شاوور منتقل شده است.

در سال 1287 قمری، مقبره دانیال نبی در شهر شوش به دستور شیخ جعفر شوشتری و به دست استاد حسن معمار تجدید بنا و بازسازی شد. استاد جواد معمار فرزند استاد حسن در سال 1330 هجری قمری دو گلدسته بر آن ساخت. گنبد مقبره دانیال هم مشابه گنبد امامزاده عبدالله شوشتر و به شکل مخروطی (پلکانی) ساخته شده است. این آرامگاه دارای گنبدی اورچین و دو پوسته بوده که این گنبد که در دوره سلجوقی ساخته شده، در حدود 20 متر ارتفاع و حدود 5 متر قطر دارد که در آن از تقسیم نیروها به وسیله آهیانه استفاده شده تا عمر گنبد افزایش پیدا کند.

داخل بنا، در قسمت ضریح دیوارها آینه کاری شده و بقیه قسمت ها کاشی کاری شده اند. این آرامگاه دو حیاط دارد که در وسط حیاط اصلی حوض و در اطراف آن اتاق هایی برای استراحت زائران قرار داده شده است. سمت غربی آرامگاه پوشیده از کاشی کاری های ایرانی اسلامی بوده و در سمت شرقی آن دو مناره به ارتفاع حدود 10 متر در دو طرف قرار گرفته است. طبق چیزی که بر روی مناره ها حک شده، قدمت آنها به سال 1330 هجری قمری بر می گردد.

خانه تیزنو

خانه تیزنو یکی از قدیمی ترین خانه های دزفول بوده که گفته می شود قدمتش به دوران صفویه بر می گردد. تیزنو نام مالک این خانه بود و از این رو، این خانه به این نام شناخته می شود. خانه تاریخی تیزنو در میدان اصلی محله قلعه بنا شده و در ضلع شرقی این میدان قرار دارد. ورودی این خانه در ضلع غربی این بنا و در مجاورت حوزه علمیه معزی واقع شد. بنای اصلی این خانه هم در دوره صفویه احداث گردید اما در دوره های قاجار و پهلوی بازسازی های عمده ای روی آن انجام گرفتند.

خانه تیزنو دارای 8 در ورودی بوده و در قسمت ورودی بنا و در دو طرف سر در ورودیش مانند خیلی از خانه های قدیمی، سکوهای کوچکی برای استراحت رهگذران قرار داده شده اند. به این سکوها خواجه نشین گفته می شود. پس از وارد شدن به خانه، وارد هشتی می شویم. هشتی فضای مسقف و چند ضلعی بوده که بعنوان ورودی بخشهای مختلف خانه مورد استفاده قرار می گیرد. علاوه بر آن، باعث می شود تا فضای درون خانه از بیرون خانه پنهان مانده و غریبه ها در صورت باز بودن درب منزل نتوانند داخل خانه را ببینند. در حقیقت، هشتی مانند لابی خانه های امروزی عمل می کند. افرادی که وارد خانه می شدند، می توانستند در آن محل منتظر بمانند تا میزبان اجازه ورود آنها به خانه را بدهد.

ایوان مرکزی، غلام گردش، شبستان و شوادون بخشهای دیگر این اثر بوده که با توجه به نکات زیست محیطی و روش زندگی مردم این منطقه ساخته شده اند. نمای خانه به صورت قوسهای رومی و پنج و هفت تزئین شده که با توجه به تنوعی که در طراحی آن بکار رفته، ظاهر و نمای ساختمان زیبایی و شکوه خاصی پیدا کرده است. در ساخت این بنا نیز از مصالحی مانند آجر و خشت استفاده شد. سقف هشتی رسمی بندی و کف هشتی به صورت قلوه سنگ رودخانه ای کار شده است.

پس از عبور از هشتی به بخش حیاط اصلی خانه می رسیم. این حیاط مانند حیاط خانه های قدیمی، دارای حوض و باغچه و گل و گیاه هست. تعدادی ایوان در اطراف حیاط خانه دیده می شوند که برای ورود به آنها باید از پله ها بالا رفت. در هر یک از ایوانها نیز تعدادی اتاق ساخته شده که دارای ارسی های زیبا و درهایی با شیشه های رنگی هستند. غلام گردش نیز بخشی از خانه بوده که برای رفت و آمد خدمتکاران در نظر گرفته شده است. این بخش در کنار ایوانها قرار دارد. فضای اصلی خانه دارای یک ایوان اصلی در طبقه همکف و دو ایوان فرعی در طبقه اول بوده و کف حیاط نیز با آجرهایی باه اندازه 20*20 پوشیده شده است. زیباترین بخش این خانه، طاقهای آن بوده که با آجر چینی های زیبایی طراحی شده و تنوع فوق العاده ای دارند.

مسجد رنگونی ها

سال 1291 شمسی، پالایشگاه آبادان به عنوان اولین واحد تصفیه نفت ایران و مرکز عمده صدور فرآورده های نفتی در نیمکره شرقی آغاز بکار کرد. با مطرح شدن آبادان به عنوان یکی از شهرهای صنعتی، هزاران تبعه انگلیسی، هندی و پاکستانی به این شهر مهاجرت کردند. از نخستین گروه هایی که به آبادان آمدند، کارکنان پالایشگاه رنگون پایتخت کشور برمه بوده که عمدتا رنگونی الاصل و مسلمان بودند. به همین لحاظ هم درصدد تاسیس عبادتگاه در زمین های شرکت نفت برآمدند و بالاخره با موافقت این شرکت، ساخت مسجد به دست کارگران پاکستانی پالایشگاه آبادان آغاز و در سال 1299 خورشیدی بنای آن نهاده شد.

مسجد رنگونی ها با سبک معماری شبه قاره هند با گچبری هایی زیبا و برجسته و آرایه هایی سیمانی و منحصر بفرد دارای شبستان، حیاط اصلی و مأذنه و در پیشانی بنا نقشینه ای منقش به آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» هست. براساس راهنمای سفر به استان خوزستان باید بدانید که متولی مسجد شیخ عبدالرشید مندل بود و امامین جماعت آن، شیخ قادری هندی، حاج آقا رنگونی و سپس محمد اسلم راجا بودند. این بنای تاریخی در تاریخ 9 فروردین 1378 با شماره 2289 به عنوان یکی از آثار ملی در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسید.

دریاچه شهیون

دریاچه شهیون در شمال شهرستان دزفول قرار دارد. این دریاچه پشت کوههای منطقه قلعه شاداب و تنگوان قرار گرفته، وسعت این دریاچه در شرایط پر آبی و کم آبی کمی متفاوت بوده و در حالت کلی، در حدود 6000 هکتار است. عمق دریاچه نیز در ژرف ترین مکان به 50 متر می رسد. آب دریاچه دز از رشته کوه زاگرس منشأ می گیرد. دریاچه شهیون دارای چند جزیره کوچک و بزرگ بوده که درختان کنار کلخنگ، بید و بادام کوهی بر آنها روئیده اند. جزیره بزرگ وسط دریاچه مساحتی بالغ بر 60 هزار متر مربع دارد. جانوران کوچکی هم همچون روباه و خرگوش در کنار پرندگانی مانند تیهو، کبک و پرندگان دریایی بر روی این جزیره ها زندگی می کنند. در قسمتهای صعب العبور این مناطق نیز پلنگ دیده شده است.

تالاب هورالعظیم

هورالعظیم بزرگترین تالاب مرزی ایران بوده که در مرز ایران و عراق جای دارد. تالاب هورالعظیم از نظر منابع جانوری و گیاهی غنی بوده و ژرفای آن به 5 متر می رسد. این تالاب مساحتی بالغ بر 120 هزار هکتار را در بر می گیرد. ذخایر آب آن از رود کرخه در ایران و نیز رودخانه دجله در عراق تامین و سراسر آن هم با نی پوشیده شده است. گیاهان کف زی تالاب شامل نی، جگن، لوئی، بردی، تره تیزک بوده و گیاهان شناور شامل گیاهان قهوه ای سبزینه دار و تیره گل میمونیان هستند. گیاهان سواحل تالاب هم شامل درختان نخل کنار کهور ایرانی گز و پده کاگله، کاهوی وحشی و سورمه صحرایی است.

تنوع جامعه پستانداران در آن بسیار محدود هست ولی از این نظر که تاثیرات عمیقی بر روی ساختار زندگی انسانی دارد، حائز اهمیت است. از جمله پستانداران معروف کنارزی منطقه تالاب گاومیش بوده که به صورت اهلی و وحشی زندگی کرده و بیشتر وقت خود را در نواحی ساحلی تالاب می گذراند. از سایر پستانداران تالاب هم میتوان به گراز، سگ آبی، پلنگ، گرگ، آهو، خرگوش، گوزن زرد ایرانی و خفاش اشاره نمود. این تالاب همچنین محل زمستان گذرانی بسیاری از پرندگان آبزی و کنار آبزی از قبیل اردک ها، غاز خاکستری، چنگر و انواع آبچلیک هست.

مسجد جامع شوشتر

ساخت مسجد جامع شوشتر مربوط به صدر اسلام بوده و در دوره سیزدهمین خلیفه عباسی آغاز شد. مسجد جامع شوشتر در بخش غربی شوشتر قرار داشته و شبستان مسجد دارای 48 ستون سنگی و سقف های گنبدی بین ستونهاست. در این شبستان یک منبر چوبی و کتیبه هایی به خطوط ثلث، کوفی و نستعلیق وجود دارد. دیواره های خارجی مسجد نیز دارای ستون های سنگ تراشیده با طاق رومی بلند و بعضی نقش های لچکی در روی بعضی از ستونها است. در ضلع شرقی مسجد هم بقایای مناره زیبایی از قرن هشتم قرار دارد که تا اواسط قرن دوازدهم هجری 26 متر از ارتفاع مناره برجای مانده بود که امروزه تنها 16 متر آن باقی است و کتیبه تاریخی آن بر لوحی سنگی بر قسمت بالای مناره نصب بوده که براساس کتیبه مزبور، بانی مناره سلطان اویس بن حسن ایلکانی است.

در ضلع شرقی صحن مسجد و در غرفه اختصاصی کوچکی هم قبر مولف تذکره شوشتر، سید عبدالله جزایری و پدرش سیدنورالدین قرار دارد. این مورد از معروف ترین جاهای دیدنی خوزستان با شماره 286 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و مالکیت آن در اختیار اداره اوقاف هست.

آرامگاه یعقوب لیث صفاری

آرامگاه یعقوب لیث که به رادمان پور ماهک هم معروف است، در شمال شرقی روستای شاه آباد دزفول و با گنبدی مخروطی شکل دندانه دار به راحتی دیده می شود. گنبد مخروطی شکل آن از بهترین گنبدها در نوع خود بوده و شباهت زیادی به آرامگاه دانیال نبی دارد. جلال و شکوه این گنبد به خوبی نمایانگر این موضوع بوده که مرد بزرگی در این مقبره به خاک سپرده شده است. برای داخل شدن به این جاذبه، میتوان از در ورودی آن استفاده کرد. سازه اصلی خود بنا از خشت خام بوده و رویش نقوش برجسته ای دیده می شوند.

یعقوب لیث صفاری جز تاثیرگذارترین و بزرگترین مردان تاریخ ایران بحساب می آید. در زمان حکومت او جانی دوباره به زبان فارسی و فرهنگ ایران داده شد. بنابراین، عجیب نیست که آرامگاه یعقوب لیث هم نشانه های زیادی از ابهت و جلال را دارا باشد. برخلاف نمایی که از بیرون دیده می شود، نمای درونی این بنای تاریخی چندان در حد این پادشاه ایرانی نیست. به نظر می رسد که درون این ساختمان بارها و بارها دستخوش اتفاقات مختلف شده است، زیرا برای حفظ ضریح آهنی مقبره از چوب های صندوق میوه استفاده شده و روی دیوارهای قدیمی آرامگاه هم میخ هایی زنگ زده و سیم های کج و کوله دیده می شوند. به علاوه اینکه تار عنکبوت های زیادی روی دیوار مشاهده شده اند.

با اینکه قدمتش با گنبد مخروطی به دوره صفاریان برگردد اما به نظر می رسد که در دوره سلجوقی تا قاجار این مقبره چند باری مرمت شده است. به گفته محلی ها و مردم بومی این منطقه، چندین دهه پیش به وضوح و به خط عربی نام یعقوب لیث صفاری روی دیوار آرامگاه دیده میشد اما بعدها به دلایلی نامعلوم روی آن را با اسپری مشکی پوشانده اند. تندیس بزرگ این سردار ایرانی هم که سوار بر اسب تازی بوده، نشان دهنده بزرگی یعقوب لیث هست.

پل سیاه اهواز

پل سیاه یا پل پیروزی، پلی با یک خط آهن برای قطار و دو مسیر عابر پیاده است که در سال 1308 خورشیدی در شهر اهواز بنا شد. این پل متعلق به اداره کل راه آهن جنوب بوده و خط آهن بندر امام خمینی در جنوب استان خوزستان و در ساحل خلیج فارس را به راه آهن سراسری خرمشهر تهران شمال وصل می کند. از آنجا که از این پل در زمان جنگ جهانی دوم به عنوان مسیر حمل آذوقه، نیرو و مهمات ارتش روس استفاده میشد و از آن روی که در پیروزی متفقین تاثیر زیادی داشت، به آن لقب پل پیروزی داده شد. این پل بعدها به دلیل رنگ سیاه بدنه و پایه های آن به پل سیاه شهرت یافت. این اثر در تاریخ 27 بهمن 1378 با شماره 2599 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده و قدمت این پل به زمان پهلوی اول می رسد.

پل سیاه از نوع فلزی با فونداسیون های بتنی بر روی بستر سنگی کف رودخانه کارون بنا شده و با طول 1050 متر و عرض حدودی 6 متر دارای 52 پایه هست. در سطح این اثر دو خط رفت و برگشت برای عبور قطار وجود دارد و در طرفین آن پیاده روهایی با عرض حدودا یک متری قرار گرفت.

رودخانه کارون

رود کارون پرآب ترین، بزرگترین و طولانی ترین رودخانه ایران بوده که از زردکوه در استان چهارمحال و بختیاری سرچشمه گرفته و سپس رودهای بهشت آباد، رود بازفت، رود کوهرنگ، رودخانه سبزکوه، رودخانه ارمند و رودخانه خرسان به آن افزوده می شوند و سرانجام در خلیج فارس آرام می گیرد. کارون با درازای 950 کیلومتر آب آشامیدنی اهواز را تامین می کند. علاوه بر اهواز هم شهرهای شوشتر، مسجد سلیمان، خرمشهر و ایذه در حاشیه این رود قرار دارند. رودخانه کارون به غیر از تامین آب آشامیدنی و کشاورزی و تولید برق مصرفی دارای مواهب دیگری نیز است از جمله بستر مناسبی برای جذب سرمایه گذاری و ایجاد مکانهای تفریحی پررونق و نیز حمل و نقل کالا هست. رود کارون توسط سازمان میراث فرهنگی در 20 بهمن 1389 در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.

برنامه سفر به استان خوزستان

ما برای سفر به خوزستان سه شهر اهواز، آبادان و شوش را انتخاب کرده ایم. این سفر سه روزه بوده و قطعا طی آن بسیار به شما خوش خواهد گذشت.

روز اول

مقصد اول ما، شهر اهواز هست. پس از انتخاب اقامتگاهی مناسب، راهی شهر می شویم تا 1 روز کامل را میهمان زیبایی های آن باشیم. پیشنهاد نخست ما، دانشگاه سه گوش اهواز هست که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. دانشگاه سه گوش همانطور که از اسمش مشخص است، شکل مثلثی دارد و مساحتش حدود سه هزار متر مربع است. معماری این ساختمان به سبک دوران پهلوی نزدیک هست، در ایوانش کاشیکاری بسیار زیبایی اجرا شده و قوس های دایره شکلی در این نقطه دیده می شوند. این بنا که در ابتدا بعنوان بانک ملی مورد استفاده قرار گرفت، سپس تبدیل به ساختمان استانداری شد. در دوران جنگ جهانی دوم هم این بنا تبدیل به مقر ارتش گشته و سپس در سال 1336 به دانشکده پزشکی دانشگاه جندی شاپور و سپس دانشگاه ادبیات تبدیل شد.

پس از آن هم و با حدود 4 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی سرای معین التجار می رسانیم که بازدید از آن نیز 1 ساعت زمان می برد. بنای معین التجار مربوط به دوره قاجار بوده و در 20 آبان 1377 با شماره 2158 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. سرای معین التجار یکی از بناهای ارزشمند بافت قدیم اهواز بوده و سرای بازرگانی سرشناس یعنی حاج محمد تقی معین التجار هست که عده ای سودجو به اشتباه آن را با نام جعلی کاخ شیخ خزعل معرفی می کنند در دوره قاجار و با همکاری محمد حسن خان سعدالدوله در ساحل رودخانه کارون بنا شد. معین التجار از بازرگانان مشهور شوشتر بود که به دلیل اصالت بوشهری به معین التجار بوشهری نیز معروف بود.

وی شرکتی به نام شرکت ناصری برای کشتیرانی در کارون تاسیس کرده و مجموعه ای از بناها را در بندر ناصری بنا کرد. وی در ساحل رود کارون دفتر کار خود را تاسیس نموده و در کنار آن حمام، بازار، باغ و مسجدی احداث نمود که این مسجد از کنار رودخانه تا حدود خیابان کاوه و بیمارستان امام (بیمارستان جندی شاپور) امتداد می یافت. معین التجار با ساخت این سرا و کشیدن یک رشته خط آهن از کنار رودخانه تا محل مسجد حاج رئیس معروف به مسجد سر سچه، مال التجاره ای را که از خرمشهر به وسیله کشتی به بندرگاه اهواز وارد می شود، با واگن های اسب کش تا این محل انتقال می داد و سپس با استفاده از خط آهن شرکت نفت تا محل اهواز قدیم حمل کرده و در آنجا پس از تخلیه به وسیله کشتی به محلی به نام شلیلی در سه فرسنگی شوشتر می رساند.

از سال 1307 تا سال 1332 کشتی های تجاری بار خود را در سرای این تاجر تخلیه می کردند. تا چند سال قبل سرا به صورت غرفه غرفه یا به عنوان انبار مورد استفاده قرار می گرفت تا اینکه در سال 1374 و بر اثر آتش سوزی، بخش اعظم آن از بین رفت و بیشتر ستون ها و سقف دچار آسیب دیدگی شدید شد. پس از آن هم و با حدود 10 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی موزه هنرهای معاصر اهواز می رسانیم که بسیار دیدنی هست و بازدید از آن 2 ساعت طول می کشد. موزه هنرهای معاصر اهواز در 2 طبقه و با پنج گالری در سال 1388 افتتاح شد. گنجینه این موزه 70 اثر داشته که 60 اثر متعلق به هنرمندان خوزستان و 10 اثر متعلق به هنرمندان دیگر استانهاست.

در موزه هنرهای معاصر اهواز همایش، کارگروه ها، دوره های آموزشی هنری مختلف و سمینارهای هنری برگزار شده و در مواردی نیز گالری های آن به عنوان نمایشگاه انفرادی هنرمندان مختلف مورد استفاده قرار میگرفت. این موزه شهریور 94 در قراردادی هفت ساله به بخش خصوصی واگذار شد و واگذاری آن واکنش و اعتراض بسیاری از هنرمندان را در پی داشت. در سالهای اخیر آسیب زیادی به ساختمان موزه هنرهای معاصر اهواز، فضای داخلی موزه و گنجینه موزه وارد شد. بخشهایی از ساختمان موزه هم دچار آتش سوزی شده و چندین بار مورد سرقت قرار گرفت.

حال، دیگر ظهر شده و بهتر است برای صرف ناهار و استراحت به رستوران تیارا رفته که به اندازه 14 دقیقه رانندگی با ما فاصله دارد. پس از صرف ناهار و با حدود 13 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی بازار کاوه اهواز می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. اولین بویی که پس از ورود به آن به مشامتان می رسد، بوی ماهی و میگوی تازه است. انواع میوه، سبزیجات، ترشی های تند محلی، کلوچه، خرما و رطب، حلوا شکری، ادویه جات جنوبی، حلوا ارده از جمله چیزهایی بوده که در بازار کاوه انتظار شما را می کشند.

اگر اهل خوردن غذاهای خیابانی باشید هم می توانید ساندویچ های فلافل، سمبوسه و غذاهای خوشمزه جنوبی را نیز در غرفه های بازار کاوه امتحان بخرید. اگر قصد خرید ادویه جنوبی، سوغاتی های خوشمزه و مواد غذایی تازه را دارید، پیشنهاد می کنیم بازدید از بازار کاوه را از دست ندهید. علاوه بر این، بازار کاوه دارای بنایی کهنه و قدیمی بوده که قدمت آن به دوران پهلوی بر می گردد. این مورد از معروف ترین جاهای دیدنی خوزستان در مرکز شهر اهواز و بین دو خیابان طالقانی و امام خمینی واقع گشت.

پس از آن هم و با حدود 6 دقیقه رانندگی، به جاذبه بعدی یعنی پل سفید اهواز می رسیم که بسیار دیدنی بوده و بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. پل سفید پلی است بسیار زیبا که بر روی رودخانه کارون قرار دارد. این پل تاریخی در سال 1315 ساخته شد و اولین پل معلق در ایران بوده است. در کنار آن هم به بازدید از رودخانه کارون می پردازیم که حدود 1 ساعت زمان می برد. رود کارون بزرگترین رود کشور بوده و به عنوان میراث طبیعی ملی به ثبت رسیده است. این رود که منبع تامین آب آشامیدنی شهر بوده، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هست. سرچشمه این رود هم زردکوه بختیاری بوده و بعنوان طولانی ترین رود ایران شناخته می شود.

در نهایت هم با حدود 5 دقیقه رانندگی، به جاذبه آخر یعنی آرامگاه علی بن مهزیار می رسیم که بازدید از آن هم 1 ساعت طول می کشد. از جمله مکانهای زیارتی و مهم در شهر اهواز، آرامگاه علی بن مهزیار هست. علی بن مهزیار یکی از یاران امام رضا بوده و به همین دلیل، در مسجدی که اقامتگاه امام رضا در اهواز بوده، او را دفن کردند. پس از آن، در شهر کمی به گردش پرداخته و برای ترک اهواز به مقصد آبادان اقدام می کنیم. این سفر حدود 1 ساعت و 24 دقیقه طول می کشد. در آبادان ابتدا اقامتگاه مناسبی را یافته و استراحت می کنیم تا با انرژی روز دوم سفرمان را شروع کنیم.

روز دوم

پش از صرف صبحانه در آبادان، راهی شهر می شویم و روز خود را شروع می کنیم. مقصد اول ما، مسجد رنگونی ها هست که بسیار دیدنی بوده و بازدید از آن حدود 2 ساعت زمان می برد. مسجد رنگونی ها در سال 1300 هجری شمسی، در جنوب غربی پالایشگاه آبادان، در کنار اروند رود و نقطه صفر مرزی همجوار با کشور عراق ساخته شد. این اثر با تقاضای عده ای از مسلمانان سنی مذهب شبه قاره هند که عمدتا مهاجرانی از اهالی رنگون پایتخت میانمار بوده و در پالایشگاه نفت آبادان مشغول به کار بوده اند، احداث شد و به همین دلیل نام مسجد رنگونی ها را بر آن گذاشتند.

یکی از نکات جالب در این بنا، سازه سقف آن بوده که ترکیبی هست متشکل از لوله های نفت، ریل راه آهن و آرماتور که لوله های نفت نقش تیرهای اصلی و ریل ها نقش تیرهای فرعی را بازی می کنند. یکپارچگی و هماهنگی سازه در مقابل تحمل تیرها خیلی شگفت انگیز است. این جاذبه در تاریخ 9 فروردین 1378 با شماره 2289 به عنوان یکی از آثار ملی در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسید. پس از آن و با حدود 4 دقیقه رانندگی به جاذبه بعدی یعنی کلیسای سورت گاراپت می رسیم که بازدید از آن هم 1 ساعت طول می کشد.

کلیسای سورت گاراپت آبادان در سال 1319 ساخته شده است. این کلیسا در زمان جنگ آسیب دید اما توسط ستاد بازسازی مناطق جنگی مرمت شد. در حال حاضر هم به خاطر اندک بودن مسیحیان در آبادان مراسمی در این کلیسا برگزار نمی شود. اما به خاطر مجاورت با مدرسه ادب آبادان همچنان پابرجاست. کلیسای ارامنه گریگوری آبادان بزرگترین تالار اجتماعات ارامنه مقیم آبادان محسوب می گردید. این کلیسا اولین کلیسای ارامنه آبادان در عصر حاضر نیست بلکه پیش از احداث آن، در آبادان دو کلیسای دیگر نیز وجود داشت. پس از آن هم و با حدود 5 دقیقه رانندگی به جاذبه بعدی یعنی مجتمع تجاری الماس جنوب آبادان می رسیم که بازدید از آن 2 ساعت زمان می برد.

مجتمع تجاری الماس جنوب آبادان در دو طبقه ایجاد شده و دارای 100 واحد تجاری است. در این مرکز خرید بیشتر پوشاک زنانه به فروش می رسند. از امکانات ویژه آن هم میتوان به پارکینگ طبقاتی 5 طبقه با ظرفیت 480 خودرو اشاره کرد؛ امکاناتی که آن را به یکی از مقاصد خرید و جاذبه های گردشگری آبادان تبدیل کرده اند. حال، دیگر وقت ناهار رسیده و بهتر است کمی استراحت کنیم. با حدود 6 دقیقه رانندگی خود را به رستوران بابا طاهر رسانده و از طعم غذاهای آن لذت می بریم. پس از صرف ناهار، با حدود 7 دقیقه رانندگی هم خود را به جاذبه بعدی یعنی پل کابلی امام رضا می رسانیم که بازدید از آن 2 ساعت طول می کشد.

پل کابلی نخستین پل کابلی واقع در خشکی جهان نام گرفته و به اسم رایج تانکی ابوالحسن در بین مردمان این شهر شناخته می شود. این اثر تقریبا در مرکز جغرافیای این شهرستان، یکی از ورودی های اصلی شهرستان و در کنار پلی اصلی که از رودخانه بهمنشیر عبور می کند، قرار دارد. پس از آن و با حدود 9 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی زیارتگاه سید عباس می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. سید عباس زیارتگاهی واقع در ایستگاه 12 آبادان است که هر روز پذیرای خیل مردمی بوده که به جهت ادای نذر و طلب حاجات و شفا از این سو و آن سوی شهر در این محل اجتماع می کنند.

نسبت سید عباس به امام موسی کاظم (ع) می رسد. این سید بزرگوار سالها پیش قدم بر خاک آبادان گذاشته و به ارشاد و هدایت مردم پرداخت. عشق و علاقه او به مردم در زمان حیاتش به حدی بود که دوستدارانش از نقاط دور و نزدیک به دیدارش می شتافتند و همچنان می شتابند، چرا که او را سیدی بزرگوار می دانند. پس از آن هم و با حدود 13 دقیقه رانندگی به جاذبه آخر یعنی سیتی سنتر آبادان می رسیم که بازدید از آن 3 ساعت زمان می برد.

سیتی سنتر در سال 95 و در خیابان منتظری ایجاد شد و پارکینگی بزرگ دارد. بیش از 120 واحد تجاری در این مرکز برندهای مختلف پوشاک، لوازم الکترونیکی، لوازم آرایشی و…را برایتان به نمایش میگذارند. فضا و سازه ای مدرن، فودکورت، رستوران و بام سبز با منظره ای از پالایشگاه بزرگ آبادان هم سیتی سنتر آبادان را به مکانی دلخواه برای پاساژگردی توریست ها و اهالی این شهر تبدیل کرده است. در نهایت هم کمی در شهر گردش کرده و راهی اقامتگاه می شویم تا با حدود 2 ساعت و 53 دقیقه، به شهر بعدی یعنی شوش برسیم و روز سوم سفرمان را آغاز نماییم.

روز سوم

روز آخر سفرمان به استان خوزستان را با شهر شوش و پس از صرف صبحانه در اقامتگاه شروع می نماییم. جاذبه اول ما، چغازنبیل هست که بسیار دیدنی بوده و بازدید از آن 2 ساعت زمان می برد. محوطه میراث جهانی چغازنبیل در حدود 35 کیلومتری جنوب شرقی و در حاشیه رودخانه دز قرار دارد. اگرچه زیگورات چغازنبیل برای نخستین بار توسط دومنکم کاوش گردید اما این گیرشمن بود که کاوش های باستان شناختی گسترده و منظمی را در بین سالهای 1951- 1962 میلادی انجام داد. شهر باستانی چغازنبیل مربوط به دوره ایلام میانه بوده و توسط اونتاش ناپیریشا ساخته شد. این شهر دارای 3 حصار بوده و در محدوده حصار اول زیگورات و در حد فاصل بین حصار اول و دوم معابدی برای خدایان مختلف ساخته شده اند. حصار سوم هم تمامی شهر را در بر می گیرد.

پس از آن و با حدود 46 دقیقه رانندگی، به جاذبه بعدی یعنی قلعه شوش می رسیم که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. ژاک دمورگان در سال 1897 با استفاده از یکی از بندهای قرارداد فی مابین ایران و فرانسه که امتیاز انحصاری کاوش در شوش و سپس تمام ایران را به فرانسوی ها داده بود، شروع به ساخت قلعه شوش بر روی بلندترین بخش تپه های شوش کرد. این قلعه از خشت خام ساخته شده و سپس با استفاده از آجرهای بدست آمده از کاوش های شهر تاریخی شوش و چغازنبیل روکشی را بر روی بنا افزودند که این امر باعث شد تا این بخش از آن تبدیل به موزه آجر شود.

پس از آن هم و با حدود 29 دقیقه رانندگی، به جاذبه بعدی یعنی محوطه باستانی هفت تپه می رسیم که بازدید از آن 2 ساعت زمان می برد. محوطه باستانی هفت تپه که متشکل از چندین تپه بزرگ و کوچک بوده، در 15 کیلومتری جنوب شرقی شوش واقع است. این دیدنی توسط باستان شناسان ایرانی و به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان (1344- 1357) و دکتر بهزاد مفیدی (از 1381 تاکنون) کاوش شد. کاوش های باستان شناختی بر روی این محوطه باستانی به خوبی نشان می دهند که این محوطه از اواخر دوره سوکل مخ تا ایلام میانه مسکونی بوده است. همچنین، این کاوش ها نشان می دهند که دو شاه ایلامی، تپتی اهر و اینشوشیناک شر ایلانی در این شهر حکمرانی می کردند.

حال، وقت ناهار رسیده و بهتر است که کمی استراحت کنیم. پس، با حدود 31 دقیقه رانندگی به رستوران انارگل می رویم و حسابی استراحت می کنیم و غذا می خوریم. پس از آن هم با حدود 5 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی کاخ آپادانا می رسانیم که بازدید از آن 2 ساعت وقت نیاز دارد. کاخ آپادانا دارای تالار ستوندار بوده که جنس این ستونها از سنگ آهک است. بر انتهای بالایی 72 ستون حدودا 20 متری این تالار، 72 سرستون سنگی به شکل دو گاو پشت به هم نشسته وجود داشته که اکنون فقط چند نمونه از آنها باقی مانده است. دیوارهای این بنا احتمالا خشتی با روکش آجری بوده اند. علاوه بر تالار ستوندار، این کاخ مشتمل بر حیاط و بخشهای دیگری از جمله اتاق هایی در جنوب آن است.

از دیگر بقایای ارزشمند بدست آمده از این کاخ، آجرهای لعابداری بوده که با اشکال سربازان گارد جاویدان و حیوانات تخیلی افسانه ای دیوارها را تزئین می نمودند. همچنین، در قسمتی از پی بنای این کاخ دو کتیبه به خط میخی از داریوش اول هخامنشی بدست آمدند که در آن نحوه ساخت این بنا شرح داده شده است. در قسمت شرقی آن هم دروازه ای از دوره هخامنشی کاوش گردید که سقف آن بر روی چهار ستون استوار می گردید. مهمترین یافته های این دروازه، مجسمه ای از داریوش هخامنشی است که به مجسمه مصری داریوش مشهور گردید، زیرا این مجسمه دارای کتیبه هایی به خط هیروگلیف مصری هست.

سپس، با حدود 4 دقیقه رانندگی به جاذبه بعدی یعنی آرامگاه دانیال نبی می رسیم که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. این بنا در ساحل شرقی رودخانه شاوور و روبروی تپه ارگ قرار دارد. بنای زیارتگاه شامل دو حیاط بوده و بر روی گنبد مخروطی پله ای قرار دارد که نوع رایج گنبدهای منطقه است. در مورد محل دفن پیکر دانیال نبی اختلاف نظر وجود دارد اما هر ساله صدها تن از ایرانیان یهودی بر روی تپه ارگ شوش جمع می شوند و به پیامبرشان ادای احترام می کنند. دانیال پسر یوحنا پیامبری است که نسب وی به یهودا، فرزند یعقوب نبی می رسد.

پس از آن هم با حدود 1 ساعت رانندگی به جاذبه آخر یعنی منطقه حفاظت شده میش داغ می رسیم که بازدید از آن 2 ساعت طول می کشد. این منطقه از سال 1390 به منطقه حفاظت شده تبدیل گشته و از نظر پوشش گیاهی منطقه ای فقیر هست. این جاذبه زیستگاه انواع رده های جانوری از جمله پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان است. در نهایت، راهی اقامتگاه شده، وسایلمان را جمع می کنیم تا به شهرمان برگردیم.