راهنمای سفر به استان لرستان: آشنایی با فرهنگ لری و طبیعت بکر

یکی از استان های دیدنی کشور ایران که به عنوان یکی از مقاصد گردشگری معرفی می شود، استان لرستان هست؛ استانی که در غرب ایران جای گرفته و بیشتر مناطق آن را کوههای زاگرس پوشانده است. این استان جاذبه های تاریخی و طبیعی متعددی را در بطن خود داشته که به کمک آنها می تواند میزبان شایسته ای برای گردشگران داخلی و خارجی باشد. سفر به استان لرستان قطعا شما را به دل تاریخ و تمدن خواهد برد و با جاذبه هایی در طول این سفر آشنا می شوید که قبلا فقط نام آنها را در کتابها دیده بودید. با ما در راهنمای سفر به استان لرستان همراه شوید تا شما را با شماری از معروف ترین دیدنی های استان لرستان آشنا کنیم.

آشنایی کوتاه با استان لرستان

لرستان یکی از استان های زیبای ایران بوده که 29308 کیلومتر مربع مساحت و بیش از یک میلیون و هفتصد و شصت هزار نفر جمعیت دارد. لرستان سرزمینی کوهستانی بوده و اشترانکوه با 4150 متر ارتفاع بلندترین نقطه استان واقع در حدفاصل شهرستانهای دورود، ازنا و الیگودرز بوده و پست ترین نقطه آن هم در جنوبی ترین ناحیه واقع شد و حدود 500 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این منطقه یکی از نخستین سکونتگاه های قدیمی بشر بوده و مفرغ لرستان از شهرت باستان شناسی زیادی برخوردار است.

آب و هوای این استان متنوع بوده و تنوع آب و هوا در آن از شمال شرق به جنوب غرب کاملا مشهود هست. در زمستان و هنگامی که در شمال لرستان برف و کولاک ادامه دارد، قسمت های جنوبی آن دارای هوایی مطبوع و بارانی است. استان لرستان با بارش میانگین سالانه 550 تا 600 میلیمتر بعد از استان های گیلان و مازندران سومین استان از نظر بارندگی در کشور هست. این استان از شمال با استان های همدان و مرکزی، از شرق با استان اصفهان، از جنوب با خوزستان و از غرب با استان های کرمانشاه و ایلام همسایه بوده و از طریق باریکه ای در سمت جنوب شرقی هم دارای مرز بسیار کوتاهی با استان چهارمحال و بختیاری است.

جمعیت استان را طایفه ها و تیره هایی از قوم ایرانی لر تشکیل می دهند و طبق آمارگیری های رسمی حدود 92 درصد مردم استان لرها هستند. مردم لرستان عمدتا به زبان لری و زیر گویش های آن نظیر لری بالاگریوه ای، لری خرم آبادی، لری بختیاری، لری ثلاثی، لکی و فارسی تکلم می کنند. لرستان به سبب داشتن کوهستان های پهناور و مراتع بسیار از گذشته های دور زیستگاه مردمی بوده که دامپروری و کشاورزی پیشه اصلی آنان بود. به همین سبب هم ساختار طایفه ای در این استان از اهمیت بسیاری برخوردار هست. ایلات و طوایف لرستان گستردگی زیادی دارند اما در مجموع به دو گروه کوچ رو و ساکن تقسیم می شوند.

ساکنان مناطق شهری پیشه ور، بازرگان یا صنعتگر بوده اند. امروزه هم درصد قابل توجهی از ساکنان شهرها را کارمندان ادارات دولتی، آموزشی و نظامی تشکیل می دهند. دامپروری از جمله فعالیت های مهم مردم این استان به شمار می رود. از لحاظ صنعتی نیز استان لرستان در حال توسعه بوده و میتوان به صنایع ساختمانی، سیمان، فلزی، سرامیک، غذایی، پوشاک، صنایع دستی و شیمیایی اشاره کرد. معادن این استان شامل سنگ تراورتن، مرمریت، فلدسپات، تالک، سنگ آهک، سرب و روی بوده و بیش از چهل گونه از صنایع دستی در استان لرستان رواج دارند که مهمترین آنها عبارتند از فرش بافی، ورشوسازی، گلیم بافی، قلمزنی روی ورشو، جاجیم بافی، خراطی چوب، نمد مالی، ساخت و قلم زنی مصنوعات ورشویی و سیاه چادر بافی.

آشنایی با شهرهای استان لرستان

خرم آباد

خرم آباد مرکز استان لرستان است و بزرگترین شهر لرنشین ایران به حساب می آید. این شهرستان از شمال با شهرستان های بروجرد و سلسله، از شرق با شهرستان های دورود و الیگودرز، از غرب با شهرستان چگنی و از جنوب با شهرستان پلدختر و استان خوزستان ارتباط دارد و مساحت آن هم برابر 4986 کیلومتر مربع است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان خرم آباد در سال 1395 برابر با 506 هزار و 471 نفر بوده که 28.7 درصد جمعیت استان لرستان را شامل می شود.

این شهر به دلیل وجود اماکن تاریخی و جاذبه های متعدد گردشگری در خود، به عنوان یک مقصد ایده آل توریستی و گردشگری در غرب کشورمان شناخته می شود. خرم آباد دارای مردمان بسیار خونگرم و مهمانوازی بوده و در اغلب اوقات سال نیز از شرایط آب و هوایی مطلوبی برخوردار است. فصل بهار خرم آباد یکی از بی نظیرترین زمانهایی است که شما می توانید برای یک بازدید جامع و کلی از این شهر باستانی و ریشه دار ایرانی مد نظر قرار بدهید.

خرم آباد به دلیل تاریخچه کهنی که از آن بهره می برد، از دیرباز تاکنون دارای نام های متفاوتی بوده است. مثلا، در عصر ایلامیان به این شهر خایدالو می گفتند و از آغاز دوره حکومت شاپور اول ساسانی تا اوایل سده هفتم قمری نیز آن را شاپور خواست قلمداد می کرده اند تا بالاخره به گواهی تاریخ، از ابتدای سده هشتم قمری نام خرم آباد بر روی این شهر کهن ایرانی گذاشته شد و از آن موقع تاکنون دیگر نام جدیدی بر روی آن نهاده نشده است.

بروجرد

بروجرد به دلیل زیبایی های چشم نوازی که دارد، بعنوان یک بهشت گردشگری در بین گردشگران ایرانی و خارجی شناخته می شود. علاوه بر زیبایی های تاریخی و طبیعت بکر، فرهنگ غنی و میهمان نوازی سبب شد تا میل و رغبت بالایی برای گشت و گذار در بروجرد پدید بیاید. بروجرد که در دل استان لرستان واقع شده، چون نگینی در منطقه کوهستانی زاگرس می درخشد. در چند سال اخیر هم پروژه های باستان شناسی متعددی در این منطقه صورت گرفته تا قدمتش تخمین زده شود. شهرستان بروجرد از شمال به شهرستان های ملایر و نهاوند، از شرق به شهرستان شازند، از جنوب به شهرستان دورود و از غرب به شهرستان های سلسله و دلفان و از جنوب غربی به خرم آباد محدود می گردد.

بروجرد در شمالی ترین قسمت دشت حاصلخیز سیلاخور استقرار یافت. این دشت به جهت موقعیت، آب و خاک مناسب و حاصلخیز از مراکز تمدنی مهم در گذشته محسوب میشده و وجود تپه های باستانی با قدمت 7 تا 8 هزار ساله دلیل این مدعاست. تاریخ پیدایش بروجرد به عنوان مهمترین مرکز تمدنی دشت سیلاخور بطور دقیق مشخص نیست ولی براساس شواهد و مدارک موجود احتمالا در دوره اشکانی و ساسانی شکل گرفته و یا حداقل مرکزیتی داشته است. این شهر در دوره اسلامی از شهرهای مهم منطقه محسوب میشد و بسیاری از جهانگردان و جغرافیدانان هنگام عزیمت به این شهر در سفرنامه و یادداشت های خود به آن اشاره نموده اند. ورشو سازی، قلم زنی بر روی ورشو، مسگری، چاقوسازی و قفل سازی هم در بروجرد از رونق بسزایی برخوردار بودند.

الیگودرز

الیگودرز یکی از قطب های تاریخی ایران به شمار می رود و پیشینه آن به هفت هزار سال پیش باز می گردد. الیگودرز در دل رشته کوههای زاگرس قرار دارد و به همین دلیل هم دارای آب و هوایی مناسب و طبیعتی بکر است. الیگودرز مادر اشترانکوه و سرزمین آبشار ها لقب دارد و بزرگترین دشت لاله های واژگون دنیا در این شهرستان واقع شده است. مردم الیگودرز اغلب به گویش لری بختیاری صحبت می کنند و از شاخه چهارلنگ بختیاری هستند. شهرستان الیگودرز دارای بیشترین تراکم سنگهای تزئینی در استان لرستان بوده و همین معادن سنگ باعث بوجود آمدن کارخانه های فرآوری سنگ زیادی در این شهرستان شده است.

کوهدشت

کوهدشت از شهرستان های غرب ایران است که در استان لرستان قرار گرفته و مرکز آن شهر کوهدشت است. این منطقه آب و هوایی معتدل و کوهستانی دارد. این شهرستان با جمعیت 166658 نفر چهارمین شهرستان بزرگ استان لرستان پس از خرم آباد، بروجرد و دورود است. اقلام زراعی که در این شهرستان کشت می شوند، عبارتند از گندم، جو، برنج، ذرت، چغندرقند، نخود، عدس، کلزا، سبزیجات، محصولات جالیزی، میوه جات سردرختی از قبیل انار، سیب، انگور، هلو، شلیل، انجیر، زردآلو و توت. همچنین طبق تحقیقات صورت گرفته، کوهدشت شرایط کشت زعفران و پسته را نیز داراست.

دامپروری نیز به شیوه های صنعتی و سنتی در این شهرستان رواج کامل دارد. مردمان این شهر اکثریت شیعه و اقلیتی نیز اهل حق هستند. طایفه و تیره های موجود در این شهرستان هم تنوع فراوانی داشته و اکثرا به زبان زبان لکی و بعضی لری تکلم می کنند.

دورود

دورود شهرستانی است در شرق استان لرستان و مرکز آن هم شهر دورود هست. مساحت شهرستان دورود 1326 کیلومتر مربع بوده و از شمال با شهرستان شازند، از شمال غربی با بروجرد، از شرق با شهرستان ازنا، از جنوب با شهرستان الیگودرز و از غرب با شهرستان خرم آباد هم مرز است. آب و هوای معتدل کوهستانی دارد و متوسط بارش سالانه آن 689 میلیمتر است. در شهر دورود حفاری های تاریخی انجام شد که منجر به پیدایش روستاهایی با بیش از 7000 سال قدمت گشت.

این شهرستان تا سال 1368 بخشی از شهرستان بروجرد محسوب میشد. مردمانش لر بوده و به زبان لری صحبت می کنند که مهمترین آنها لری بختیاری و لری خرم آبادی است. شهرستان دورود در دامنه رشته کوه باباهور زاگرس و در کنار اشترانکوه قرار گرفته است. براساس سرشماری مرکز آمار ایران هم جمعیت شهرستان دورود در سال 1395 برابر با 174508 نفر بوده است.

دیگر شهرهای استان لرستان

• ازنا
• پل دختر
• الشتر
• ویسیان
• بیرانشهر
• چقابل
• چالانچولان
• درب گنبد
• زاغه
• سپید دشت
• اشترینان
• معمولان

آداب و رسوم استان لرستان

مردم استان لرستان به مانند مردم سایر مناطق ایران آداب و رسوم خاص خود را دارند. یکی از مراسم هایی که مردم لرستان آن را به بهترین شکل ممکن برگزار می کنند، مراسم عروسی است. از بخش های مختلف آداب و رسوم مربوط به عروسی در لرستان میتوان به موارد زیر اشاره داشت:

• ناف بر: در لرستان، مردم بسیار به ازدواج فامیلی علاقمند هستند و اعتقاد دارند که عقد پسر عمو و دختر عمو در آسمان ها بسته شده است. به همین دلیل هم از همان ابتدای تولد فرزندانشان، آنها را برای هم نامزد می کنند. برای این کار هم گوسفندی را به خانه دختر برده و جشن برپا می شود. از آن تاریخ به بعد، پسر هزینه های زندگی دختر را پرداخت می کند.
• کار کیخایی: مراسم خواستگاری در میان لرها با نام کار کیخایی معروف هست. خانواده داماد قبل از خواستگاری دختر را دیده و زیر نظر می گیرند. پس از آن، پدر دختر و پدر پسر با هم صحبت کرده و اگر شرایط مناسب باشد، رضایت خود را اعلام می کنند. پس از آن هم خواستگاری صورت گرفته و عموما همان شب جواب داده می شود.
• خرج برون: در این مراسم، خانواده ها دور هم جمع شده و مخارج عروسی و جهیزیه را تعیین می کنند. با این کار فشار اقتصادی بر هیچ کدام از خانواده ها وارد نشده و عروسی هم به بهترین شکل ممکن برگزار می گردد. تمام هزینه ها در دفتری یادداشت شده تا دو طرف بتوانند تعهدات مالی خود را انجام دهند.
• دس بوسو: چند روز قبل از مراسم عقد، خانواده داماد به همراه بزرگترها به خانه عروس رفته و برای آخرین بار از پدر عروس می خواهند که رضایت خود را اعلام کند. در صورت اعلام رضایت، داماد دست پدر عروس را بوسیده و همگی به جشن و سرور می پردازند.
• عقدکنون: در این مراسم که جدا از مراسم عروسی است، عروس و داماد با خوانده شدن خطبه عقد به هم محرم شده و علاوه بر عروس که رضایت خود را اعلام می کند، داماد هم بله گفته و زندگی آنان شروع می شود. این مراسم هم با رقص و موسیقی همراه هست.
• شب حنابنو: شب قبل از عروسی، خانواده داماد به خانه عروس می روند و در سینی هایی هدایایی را برای عروس می برند. در آن شب، بر دست و پای عروس حنا گذاشته شده و همگی به جشن و پایکوبی مشغول می شوند.
• آماده شدن عروس و داماد برای عروسی: در این مراسم، پسران مجرد فامیل به داماد کمک می کنند تا برای جشن عروسی آماده شود. خواهران عروس و خواهران داماد هم به کمک عروس شتافته و او را آماده رفتن به خانه شوهر می کنند.
• مراسم عروسی: مراسم عروسی با رقص و پایکوبی همراه بوده و شیرینی و میوه بین حاضران توزیع می گردد.
• عروس برو: در این مراسم، خانواده عروس از دخترشان خداحافظی کرده و برادر عروس هم پارچه ای قرمز رنگ را به دور کمر خواهرش می بندد. پس از جشن هم عروسی راهی خانه خودش می شود.
• دوما سلام، مادرزن سلام: پس از عروسی، به مدت سه روز خانواده دختر برای عروس و داماد صبحانه می برند. در نهایت هم داماد به نزد پدرزن و مادرزن خود رفته و دست آنان را می بوسد.
• پاتختی: فردای جشن عروسی، فامیل عروس و داماد دور هم جمع شده و ضمن دادن هدیه، به جشن و پایکوبی می پردازند.
• پاگشا: یک هفته بعد از مراسم عروسی، خانواده عروس خانواده داماد را به همراه عروس و داماد دعوت کرده و از آنان پذیرایی می کنند تا از این طریق، روابطشان مستحکم گردد.

آئین گل مالی هم یکی از بخش های آداب و رسوم مردم لرستان هست. قدمت آئین گل مالی که به عنوان میراث ملی کشور هم به ثبت رسیده و گاهی بدون دانستن ریشه اش مورد بی مهری قرار می گیرد، به پیش از ورود اسلام به ایران بر می گردد. از قدیم، مردم این خطه از ایران در سوگ قهرمانان، جوانان و پهلوانان خود گل بر سر و رو می مالیدند. اما پس از اسلام و حادثه عاشورا، این نوع عزاداری برای سیدالشهدا انجام گرفت. از روز قبل تدارکات این مراسم برای عاشورا انجام می گیرد. خاک تمیز و الک شده به همراه خاک کربلا در حوضچه هایی که با گل ایجاد گشته، ریخته می شود و با گلاب های نذری و آب مخلوط خواهد شد. جوانان عزادار با پوشیدن لباس مشکی در کنار حوضچه حاضر می شوند و به نوبت در آن غلتیده و سر و صورت را با گل می پوشانند.

افرادی نظیر سالمندان، زنان و کودکان نیز که امکان غلتیدن در گل را ندارند، با کاسه ای کوچک در کنار حوضچه حاضر می شوند و از گل باقیمانده برای اهل خانه می برند تا به سر، صورت و شانه هایشان بمالند. در نزدیکی آن هم آتشی کوچکی با هیزم برای خشک شدن افراد فراهم می شود. بعد از خشک شدن، عزاداران با زمزمه اشعاری شروع به سینه زنی می کنند. همچنین در کنار حوضچه، فردی پنجه گلی خود را به یاد دستان قمر بنی هاشم (ع) به پشت کودکان زده و نقش پنجه بر پیراهن آنان نقش می بندد.

نیمه شب که فرا می رسد، عزادارانی که نذر دارند، به خیابان ها می آیند و به نزدیکترین هیاتی که تدارک آئین گل مالی را دیده، می روند. زیر لب ذکر می گویند و گل را بر سر و صورت، دو کتف یا تمام لباس خود می زنند و اصطلاحا به گل می افتند. آفتاب که در می آید، آنها نیز در دسته های چند نفره در کوچه و خیابان نوحه می خوانند و سینه می زنند. مردم نیز با صدای آنها بیدار و برای این روز بزرگ آماده می شوند. شکوه این مراسم زمانی بهتر درک می شود که در محل تجمعات دسته ها، گروه بزرگی از مردم را می بینید که به گل افتاده، سینه می زنند و خاک از لباس، دستان و چهره آنها بلند می شود. در نگاهشان غم بزرگیست، نوحه هایشان سوز دارد و در دلشان باوری عمیق به زنده نگه داشتن این آئین عاشورایی ریشه کرده است.

آئین سنتی چهل منبران هم به یاد غریبی حضرت زینب (س) در خرم آباد و همچنین سایر شهرهای استان لرستان برگزار می شود. این آئین یکی از مراسم های مذهبی بوده که در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد تا نشان دهنده پایبندی مردم این دیار به سنت ها و باورهای کهن خود باشد. در این مراسم معنوی، چهل منبر (چهل خانه) در روز عاشورا از غربت امام حسین (ع) و حضرت زینب (س) روضه می خوانند و سپس، میزبان عزادارانی که با پای پیاده و چادرهای سیاه برای سوگواری و برآورده شدن حاجات از راه می رسند، می شوند.

در این مراسم که بیشتر توسط زنان شهر برگزار شده، عزاداران با حضور در حرم حضرت زید بن علی و زیارت ایشان نیت چهل شمع و چهل نقل تهیه کرده، صورت خود را پوشانده و با اشک و اندوه بسیار برای برگزاری ادامه مراسم راهی کوچه و خیابان های شهر می شوند تا مردم را از این واقعه بزرگ باخبر کنند. عزاداران چهل شمعی که همراه دارند را در هر منبر (خانه) روشن کرده و حاجت خود را می خواهند. سپس، برای برآورده شدن آن به همان امامزاده ای که در ابتدا زیارت کرده بودند، باز می گردند. امروز، خیمه های سطح شهر و سقاخانه ها مملو از شمع های کسانی هست که با هزاران امید و آرزو در دل و اشک حسرت آنها را روشن کرده و تا سال آینده باید منتظر برآورده شدن حاجات خود باشند.

جالب هست بدانید که در این مراسم مذهبی که اهالی شهر خرم آباد و بویژه زنان و دختران اعتقاد بسیاری بدان دارند، افراد پس از نیت در حرم حضرت زید بن علی (ع) مهر سکوت بر لب زده و مراسم با سکوت ادامه پیدا می کند و گاها عزاداران فقط ذکر گفته و صلوات می فرستند. تعداد شرکت کنندگان در این مراسم به حدی زیاد است که برخی از زنان و دختران جهت گم نکردن دوستان و خانواده، چادر خود را به چادرهای آنان گره می زنند و سعی می کنند با پوشاندن صورت مانع از این شوند که مردان شهر آنها را شناسایی کنند. همچنین، مردم شهر خرم آباد اعتقاد دارند که اگر شمع و نقل نذری را جلوی در خانه شهدا و افرادی که یتیم دارند قرار دهند، زودتر به مراد خود رسیده و حاجت روا خواهند شد.

در شب یلدا، مردم استان لرستان غذاهایی مانند خورشت سبزی، کباب بوقلمون، کباب گوسفندی و سبزی پلو با ماهی را آماده کرده و سرو می کنند. آجیل مخصوص شو چله هم از ترکیب گندم در شیر خیسانده شده و نمک و زردچوبه بدست می آید و به آن مغزیجاتی مثل شاه دانه، گردو و پسته تفت داده شده را اضافه می کنند و بدان گنم شیر می گویند. مردم در این شب به خانه بزرگترهای فامیل رفته، فال حافظ می گیرند، شاهنامه می خوانند و تا پاسی از شب بیدارند و به خوشگذرانی می پردازند.

لرستان در عید نوروز هم حال و هوای خاصی داشته و مردم به بهترین شکل ممکن به استقبال بهار طبیعت می روند. زنان در لرستان در هفته پایانی سال به خانه تکانی یا گردیله می پردازند که به معنای گردگیری هست. در این مراسم، زنان با کمک همسایه ها فرش ها را تمیز کرده و خانه را سامانی دوباره می بخشند. همچنین، زنان به نیت سلامتی اعضای خانواده، دانه های خوراکی را در ظرفی خیسانده تا جوانه بزند و سبز گردد. از آن هم به عنوان سبزه عید یاد می شود. تدارک میوه و شیرینی هم که جزو جدایی ناپذیر مراسم عید بوده و مردم به بازار رفته و مایحتاج عید خود را تامین می کنند.

پنجشنبه آخر سال مردم بر سر مزار اموات حاضر شده و مزار را تمیز می کنند. اما در لرستان عصر یک روز پیش از شب عید مراسمی با نام شو الفه برگزار شده و مردم با توزیع خرما، حلوا و غذای گرم برای مردگان خود طلب فاتحه می کنند. زمان سال تحویل هم همه به خانه بزرگ فامیل رفته و قرآن خوانده می شود تا نویدبخش تحولی معنوی در زندگی افراد باشد. بزرگترها هم پس از سال تحویل به کودکان عیدی داده و آنان را خوشحال می کنند. کل ایام عید به دید و بازدید و تفریح می گذرد تا به روز 13 فروردین می رسیم. در این روز، لرستانی ها به دامان طبیعت رفته، به تفریح و بازی های محلی می پردازند و روزی شاد را در کنار خانواده سپری می نمایند.

پوشاک سنتی مردم لرستان

پوشاک مردان

لباس سنتی مردان لر پوشش ساده ای بوده که به دلیل جنسیت از تزئینات کمتری برخوردار است و در عرف به شال و ستره شناخته می شود. شال پارچه بلند و سفید رنگی است که معمولا عرض آن با توجه به اندازه فرد بین 60 تا 90 و طول 6 تا 9 متر هست. جنسش از پارچه چلوار بوده و چندین بار دور کمر پیچیده می شود. البته، با توجه به اینکه دائما در حال سفر بوده اند، احتمالا به جای کفن و پارچه ای برای بستن زخم هم استفاده میشده است. ستره هم یک لباس بلند مخصوص بوده که تا زیر زانو پایین می آمده و برای میهمانی و مواقع رسمی پوشیده می شود.

به این لباس محلی کلاه نمدی هم که یک کلاه گرد بدون لبه و ساخته شده از نمد هست، اضافه می شود. جالب است بدانید که لباس چوپانان هم با توجه به استفاده آن تفاوت داشته است. کپنگ برای مبارزه با حیوانات درنده مناسب بوده و لباس رزم مردم استان لرستان هم بحساب می آمده است. براساس راهنمای سفر به استان لرستان باید بدانید که گیوه هم یک نوع کفش دست ساز محلی بوده که کف آن از جنس چرم یا پلاستیک محکم است و رویه آن با استفاده از نخ پوشانده می شود. چوغا یک نوع بالاپوش مخصوص مردان بوده و از جنس پشم گوسفند تهیه می شود. این لباس معمولا در لرستان استفاده شده و بیشتر زنان آن را می بافند.

پوشاک زنان

زنان هم دارای لباس سنتی مخصوص به خود هستند. پوشاک زنان با توجه به شرایط سنی دارای ویژگی های متفاوتی است. زنان جوان از پارچه هایی با رنگ آمیزی بیشتر استفاده می کنند اما زنان مسن تر رنگ های تیره تری را برای لباس انتخاب می نمایند بطوریکه سربند آنها به رنگ سیاه و سفید است. در پوشاک زنان لر ویژگی های خاص و طراحی های متنوع تری دیده می شوند. این پیراهن ها برش ساده ای داشته و برای پوشش بیشتر بلند و گشاد طراحی شده اند. از قسمت های مختلف پوشاک زنان میتوان به کلنجه، سرداری یا کمرچین و جلیقه اشاره کرد.

جومه به پیراهن آستین بلند و آزاد و بدون یقه گفته می شود. کلنجه بخشی از بالاپوش یراق دوزی شده در لباس محلی مردم لرستان بوده که برای زیبایی و تزئین بیشتر جلوی آن را سکه دوزی هم می کنند. تره و گل ونی نیز یک تکه پارچه ابریشمی بوده که زنان لرستان به سرشان می بندند و در اصطلاح محلی به آن ساوه هم می گویند. تره و گل ونی جزو لباس های رسمی بحساب نمی آید و در هر جایی میتوان آن را به سر کرد. برای مراسم رسمی از گل ونی رنگی تر استفاده می کنند که روی تره بسته می شوند. در این روسری ها طرح هایی از جنس ابریشم دیده شده که در بین تار و پود پارچه بکار رفته اند. این روسری ها با گره خاصی به دور سر بسته می شوند بطوریکه گوشه هایش آویزان بمانند.

سرداری یک پوشش بلند بوده که مخصوص زنان دوخته شده و در آن هیچ دکمه ای دیده نمی شود. این لباس سنتی لرستان تا پشت پا کشیده شده و آستین آن هم غالبا تا آرنج را بیشتر نمی پوشاند. جنس این آستین از مخمل و به رنگ های مشکی، سبز و قرمز است. اگر سرداری را بخواهند تزئین کنند، دوره های آستین و دامنش را با یراق و نوارهایی برای زیبایی و به پهنای دو تا سه انگشت می دوزند. کت یا نیم تنه زنانه هم بعنوان بالاپوش استفاده می شود و تزئینات معمول دیگر لباس های سنتی را ندارد. زیر این کت جلیقه ای پوشیده می شود که جلوی آن باز بوده و دکمه ای برای بستن ندارد.

در زبان محلی به شلوار که بخش مهمی از پوشاک سنتی لرستان هست، اصطلاحا شاوال هم گفته می شود و مانند شلوار کردی رنگ های متنوعی دارد. قسمت داخلی این شلوارها لیفه دار یا کمری دار بوده و شلوار زنان لرستان دو تکه متفاوت دارد. هر دو قسمت آن رنگی هستند اما در قسمت پایین تر از پارچه ساده و در قسمت بالایی آن از پارچه های رنگی و طرح دار استفاده می شود.

موسیقی استان لرستان

موسیقی لرستان از تنوع و پیشینه ای کهن برخوردار است و به دو بخش کلی، موسیقی های آوازی (کلامی) و موسیقی های سازی تقسیم می شود. هم اکنون موسیقی لری در قالب ترانه به هفت بخش تقسیم می گردد. براساس کاوش های باستان شناسی در مناطق لرنشین، تصویری از رقص و پایکوبی بر قطعه ای سفالی بدست آمده که قدمت موسیقی در این منطقه را به هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح می رساند. همچنین، از آثار و شواهد بدست آمده در این مناطق تصاویری از آلات موسیقی دوران مانند شیپور و تنبور بر روی ظروف نقره وجود داشته که حاکی از رواج موسیقی نزد این قوم در عهد ساسانی است. امروزه نیز برخی از نغمه های باستانی در قالب مقام های موسیقی قومی باقی مانده است.

موسیقی و ترانه های مردم لر معمولا در میزان های مرسوم 4/2، 8/6، 8/7 اجرا می شوند. همان طور که مشاهده شده، این وزن ها در موسیقی مردم کرد نیز وجود دارند اما نکته قابل ملاحظه در این میان، نحوه اجرای تاکیدها در هر قوم است که باعث تفاوت و ایجاد ویژگی برای هر قوم می گردد.

غذاهای محلی استان لرستان

کباب بروجرد

بروجرد یکی از شهرهایی بوده که امتیاز پخت بهترین کباب های ایران را به خود اختصاص داده است. در این شهر انواع کباب های کوبیده، چنجه یا برگ تهیه می شود، اما منظور از کباب بروجرد کباب کوبیده آن است. گوشت سردست گوسفندی را با پیاز، جوش شیرین، نمک و فلفل ورز داده و کبابی خوشمزه را از آن تهیه می کنند. استفاده از گوشت های باکیفیت و حضور کباب پزهای حرفه ای در این شهر باعث شهرت کباب های بروجرد در کشور شد. این غذا را می توانید از غذاخوری های معتبر بروجرد در کنار نان سنگک، سبزی خوردن و دوغ محلی تهیه نمایید.

آش کلونک

آش کلونک یکی دیگر از غذاهای محلی معروف لرستان بوده که در شهرستان الیگودرز طبخ می گردد. برای تهیه این غذا از نوعی گیاه استفاده می شود که به صورت خودرو در فصل بهار در این شهر رشد می کند. از این رو، آش کلونک فقط در فصل بهار تهیه می شود.

آش گوشت خرم آباد

وقتی این غذا را ببینید، از نام آن تعجب خواهید کرد، زیرا این غذا هیچ شباهتی به آش ندارد. آش گوشت خرم آباد که به آن زیر برنجی نیز گفته می شود، در واقع نوعی چلوگوشت بوده که معمولا در عروسی ها و عیدهای مختلف طبخ شده و درون مجمع سرو می شود. برای تهیه این غذا، گوشت گوسفند را به همراه پیاز فراوان، نمک و زردچوبه بر روی آتشی با شعله زیاد می پزند و برای چاشنی آن نیز از رب گوجه فرنگی استفاده می کنند. سپس، گوشت ها را در لای پلوی درون مجمع می ریزند. برای گرم ماندن غذا نیز تکه ای نان را بر روی آن قرار می دهند. معمولا هر 3 نفر به دور یک مجمع جمع می شوند.

شامی کوو

یکی از مشهورترین غذاهای محلی لرستان، نوعی شامی با نام شامی کوو است که مربوط به شهر خرم آباد هست. این شامی نیز همانند شامی های دیگر نقاط ایران از سیب زمینی، گوشت چرخ کرده، پیاز و...تهیه شده و در روغن سرخ می شود. تفاوت آن فقط در سس آن است. سس شامی کوو از ترکیب رب انار، مغز گردو و سبزی های معطر درست می شود و شامی ها پس از سرخ شدن در سس قرار می گیرند.

خورشت کلیه ترش یا قلیه ترش

این خورشت از ترکیب گوشت گوسفند و سیب زمینی تهیه شده و از رب انار، پیاز، نمک، فلفل و زردچوبه برای طعم دادن به آن استفاده می شود. برای طبخ این خورشت، ابتدا گوشت ها را خرد کرده و در مقداری آب می پزند. سیب زمینی ها را پس از پختن، پوست کنده و رنده می کنند. سپس، سیب زمینی های رنده شده را به همراه دیگر مواد به گوشت پخته شده اضافه می نمایند. اگر دارای رژیم غذایی پرهیز از گوشت هستید، در این غذا می توانید مرغ را جایگزین کنید.

دیگر غذاهای محلی استان لرستان

• دلمه برگ مو بروجرد
• سغدو (دلمه سیراب شیردان)
• دنو رو
• آش پرشکه
• آش ترخینه
• کوفته نخودچی
• آبگوشت دو گوله دودار
• گوله ریزه
• خورشت سیب درختی

معروف ترین جاهای دیدنی استان لرستان

قلعه فلک الافلاک

یکی از بناهای تاریخی لرستان که به عنوان شاهکار مهندسی معماری به آن نگاه می کنند، قلعه فلک الافلاک هست که در شهر خرم آباد قرار گرفت. فلک الافلاک بر بلندی و در کنار رودخانه ای واقع شده و همیشه در طول تمامی سالهای گذشته از موقعیت مکانی و استراتژیکی مناسبی بهره مند بود. به سبب همین ویژگی های مکانی هم اغلب در ادوار مختلف حکومتی یک دارالحکومه بوده است. به طور مثال، میتوان گفت که این جاذبه در قرن چهارم هجری و در زمان آل بویه مکان حکومتی آل حسنویه و گنجور بود. قلعه فلک الافلاک پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد در قرن ششم هجری به این عنوان نامگذاری شد و نام آن به قلعه خرم آباد تبدیل گشت.

احتمالی که به عنوان یک فرضیه جدی در انتخاب نام فلک الافلاک برای این بنا وجود دارد، این است که این نام در دوره حکومتی قاجار بر روی آن گذاشته شد. از تاریخ ساخت و نام مهندس این سازه تاکنون هیچ اطلاعاتی بدست نیامده و اغلب ما تنها در همین حد می دانیم که قلعه فلک الافلاک بنایی است برجای مانده از شهر قدیمی شاپورخواست که در زمان شاپور اول ساسانیان طرح اولیه آن به بهره برداری رسید. این جاذبه در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی به خصوص در دوره های صفویه و قاجار گشته و در نهایت، تبدیل به یک قلعه دفاعی مستحکم می شود که اکنون از شهرت جهانی برخوردار هست.

این بنا در تاریخ معاصر ایران به عنوان یک قرارگاه نظامی و یک زندان سیاسی در زمان شاهان پهلوی اول و دوم نیز مورد استفاده قرار گرفته است اما اکنون قلعه فلک الافلاک لرستان به موزه تاریخی باارزش تبدیل شد. در واقع، در سال 1349 کاربری این مکان از حوزه های نظامی به حوزه های فرهنگی تغییر نمود و دولت وقت ایران این قلعه را به وزارت فرهنگ و هنر اسبق واگذار کرد تا این مکان با قدمت به ثبت سازمان میراث ملی ایران برسد.

پس از گذشت 5 سال یعنی در سال 1354، در این بنا موزه مردم شناسی تاسیس شد و مفرغ های لرستان نیز به موزه بدل گشتند. در سالیان گذشته هم مرمت ها و بازسازی های متعددی بر روی این قلعه صورت گرفته و تلاش های بسیاری برای هر چه بهتر کردن این بنای تاریخی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد و همچنین سازمان میراث فرهنگی استان لرستان انجام شده است که دستاورد تمامی این تلاشها تاکنون اضافه شدن بخش های باستان شناسی، مرمت و بازسازی اشیا، فروشگاه های عرضه کننده محصولات تولیدی استان، آزمایشگاه مرمت و بازسازی قلعه و چایخانه سنتی به آن بود.

مساحت باستانی این قلعه در حدود 12 هزار کیلومتر بوده و ارتفاع کلی بنا با در نظر گرفتن میزان بلندی تپه و همچنین ارتفاع دیوارهای آن نسبت به سطح خیابانهای مجاور 40 متر تخمین زده شده است. مساحت بنای قلعه در حدود 5300 متر مربع بوده و شامل دو صحن، سیصد جان پناه و همچنین هشت برج است. در حال حاضر، ارتفاع بلندترین دیوار تا سطح تپه ای که بنا بر روی آن واقع شده، 23 متر بوده و درب ورودی آن نیز در قسمت شمالی قلعه و در بدنه برج شمال غربی آن قرار گرفته که پس از وارد شدن به آن و طی نمودن راهرو ورودی، به حیاط نخست بنا خواهیم رسید.

برای ساخت بنای فلک الافلاک از مصالحی همچون سنگ، آجرهای قرمز بزرگ، خشت، گچ و آهک و ملات استفاده شده است. نقشه ساخت این بنا در اصل یک هشت ضلعی ناهماهنگ بوده که برای آبرسانی به افراد حاضر در قلعه هم چاهی به عمق 40 متر مورد بهره برداری قرار داده شد. حیاط دوم هم حیاطی است به ابعاد 29*21 متر که از چهار برج مختلف الجهت تشکیل می شود. از نکات برجسته این حیاط، وجود تالارهایی بزرگ در چهار زاویه آن بوده که همگی آنان به یکدیگر راه دارند و اکنون جای آنها را موزه قلعه اشغال نموده است.

از نکات بسیار جالب معماری این بنا، ایجاد راه فرار پنهانی در قسمت جنوبی قلعه است که به نواحی زیرین در قسمت های شمالی و شرقی منتهی می شود. موزه قلعه هم از 2 قسمت باستان شناسی و مردم شناسی تشکیل می شود. موزه باستان شناسی شامل 12 ویترین عریض با قدرت نمایش 50 اثر تاریخی باستانی بوده و از مهمترین آثار موجود در آن میتوان به آثار کشف شده از غار کلماکره اشاره داشت. اگر به غیر از تاریخ دوستدار آشنایی با نحوه زندگی مردمان لر هستید، بهترین مکان موزه مردم شناسی است، زیرا با تلاشهایی که میراث فرهنگی کرده، توانسته تا تمامی عادات، پوشش ها و حتی جشن ها را با ساخت ماکتها به تصویر بکشد.

این موزه در بخش جنوبی حیاط دوم قلعه واقع شده و از ماکت هایی که درون دیده می شوند، میتوان به ماکت های کوچک و بزرگ از بخشهای مختلف زندگی روستایی، عشایری مردم لرستان، باورها، اعتقادات آنان مثل چشم زخم ها و تولد، ابزار و وسایل روشنایی سنتی، کتابت و لوازم مربوط به آن، پوشاک سنتی مردان و زنان، ابزار و صنایع کشاورزی بومی، گالری عکس از مناظر طبیعی و زندگی مردم و مراسم سوگواری و عروسی اشاره کرد.

یکی از ویژگی هایی هم که میتواند برای بازدید کنندگان جلب توجه کند، ماکت هایی است که برای مردان و زنان فوت شده ساخته اند، زیرا در تمامی کشور تنها نقطه ای که مردگانشان را به صورت خاصی به خاک می سپردند، این مکان است. بعد از خاکسپاری همانند بعضی از دین های دیگر، سنگ قبر را عمودی بر روی خاک می گذاشتند تا بتوانند تصویری از زندگی فرد فوت شده را به تصویر بکشند. البته، یک نکته دیگر هم که درباره این موزه وجود دارد، پخش فیلم هایی است که به شما برای بازسازی بهتر آن دوران کمک می کنند.

• آدرس: خیابان امام خمینی (12 برجی)
• مدت زمان بازدید: 2 ساعت

غار کلماکره

غار کلماکره به صورت رسمی به ثبت پل دختر رسید اما اهالی رومشکان نیز آن را برای خود می دانند. در مورد تاریخچه و نقشه غار کلماکره روایت های بسیاری وجود دارند و بطور کلی، گذشته ای پر رمز و راز داشته است. با توجه به بررسی ها و تحقیقات انجام شده، غار کلماکره متعلق به 2700 سال پیش است. این غار خزینه دولتهایی مانند هخامنشی و ساسانی بوده و در آن ثروت بسیاری دفن بوده است. از نظر برخی دیگر غار کلماکره به دوران قبل از هخامنشیان یعنی نو ایلامیان بر می گردد و گنجینه ای که در آن بود، مربوط به هدایا یا میراثی است که از پادشاهان آن دوران باقی ماند. از جمله دیگر نظریه هایی که در مورد گنجینه غار کلماکره وجود دارند، این است که کوروش بعد از تصرف بابل، خزینه های معبدهای بابل را خالی کرد و به این غار آورد.

زمانیکه این غار کشف شد، اسکلت چند نفر پیدا گشت و به همین خاطر، نظریه دیگر این است که اسکندر وقتی به ایران حمله کرد، این گنجینه را به این غار آورد و 4 نگهبان را برای آن گماشت. این 4 نگهبان یکی بعد از دیگری طبیعی مردند. رسول بشاش یکی از افرادی است که در سالهای اخیر بر روی این غار تحقیق کرده و به بررسی آن پرداخته است. او با توجه به کتیبه هایی که در این غار وجود داشتند، توانست تا نام یک خانواده سلطنتی را پیدا کند که مشخص نیست این نام متعلق به چه سرزمینی است. در ادامه تحقیقات خود متوجه شد اشیای موجود در این غار متعلق به سرزمین ساماتوره یا ساماتی هستند.

کلمه کلماکره خود به سه کلمه کل، ما (مان) و کره تقسیم می شود که هر کدام به ترتیب به معنای نوعی حیوان که گوشت حلال دارد و در کوه زندگی می کند، محل استقرار و درختی همانند انجیر که میوه های غیر خوراکی دارد، هست. درخت کره در قسمت ورودی این غار قرار داشته و در واقع این درخت تا سال 74 نیز بود اما برخی حفاران غیرمجاز این درخت را قطع و از چوب آن برای روشن کردن آتش استفاده کردند. در غار کلماکره میتوان پدیده های طبیعی بسیار زیبایی را دید و به همین دلیل، بسیاری از باستان شناسان معتقدند این غار بیشتر یک جاذبه طبیعی است تا تاریخی. مساحت کلی این غار حدود 4300 متر مربع بوده و مسیری که تا به حال شناخته شده، به 670 متر می رسد.

اگر از سطح زمین حساب کنیم، این غار در ارتفاع 550 متری است. فضای ورودی این غار هم ابعادی 20 در 8 دارد. این غار شامل جاذبه های زیبایی همچون حوضچه ها، دهلیزها و حفره ها، استالاکمیت ها و استالکتیت های طلایی و همچنین ستون ها و سقف آویزهای رسوبی است. غار کلماکره دارای 4 تالار بسیار بزرگ بوده و برخی از قسمت های این تالارها ارتفاعی تا 15 متر دارند و در آنها میتوان ستون و آویزهای رسوبی و آویزی بسیار زیبایی را مشاهده کرد. تالار ابتدایی مربوط به نگهبانان و محافظان بوده است. در این تالار، اتاقکی با مساحت دو متر مربع و ارتفاع 80 سانتیمتر وجود دارد که مختص نگهبان بوده است. این اتاقک از مصالح گل رس، کاه و قلوه سنگ بنا گشت.

این تالار ابتدایی نیز دستخوش تخریب انسان ها شده و گرنه در آن استالاکمیت هایی وجود داشته اند. تالار دوم محل انبار مواد مورد نیاز در روز بوده است. در این تالار خمره های مختلفی بر روی ستون های آهکی قرار داشتند. تالار سوم و چهارم هم اصلی ترین محل نگهداری گنجینه در این غار بوده و اطلاعات آنچنانی در مورد آنها گفته نشد. برای اینکه به دیدن این غار بیایید، باید تا یک حدی ماشین خود را پارک و بقیه مسیر را پیاده روی کنید. اگر در مسیر و جاده پلدختر باشید، باید وارد جاده ای در شمال رودخانه کشکان شوید. با ادامه این مسیر به روستای دره باغ می رسید.

در اینجا باید ماشین خود را پارک و تا محل غار پیاده روی کنید. اگر در کوهنوردی و صخره نوردی حرفه ای نیستید یا کودک همراه خود دارید، به هیچ عنوان پیشنهاد نمی کنیم که تا دهانه غار کلماکره بروید، چون برای رسیدن به آن باید با طناب بر روی یک دره به عمق 100 متری حدود 10 متر پایین بیایید. اگر می خواهید وارد این مورد از معروف ترین دیدنی های استان لرستان شوید، توجه کنید که 10 متر ابتدایی آن روشن است اما از آن به بعد تاریک بوده و باید همراه خود چراغ قوه داشته باشید.

• آدرس: در بخش مرکزی شهرستان پلدختر و در کوه مهله
• مدت زمان بازدید: 4 ساعت

آبشار آب سفید

آبشار آب سفید بدون شک یکی از زیباترین آبشارهای دنیا هست؛ آبشاری که با ابهت در دل کوههای سر به فلک کشیده و درختان جنگلی نمای زیبایی را به منطقه بخشید. باید رفت و از نزدیک تماشا کرد و عظمت این همه زیبایی و قدرت خالق متعال را درک نمود. با حرکت به سمت آبشار، احساس غیر قابل توصیفی به انسان دست می دهد؛ احساسی شبیه وارد شدن به بهشتی که حتی تصورش هم دور از ذهن است. همین که به آبشار نزدیک می شوید، چنان آرامشی وجود آدم را فرا می گیرد که قابل توصیف نیست.

آبشار در جنوب شرقی استان لرستان، در شهرستان الیگودرز و در دامنه های کوههای زاگرس و نزدیک به قالی کوه واقع شده و در اثر فرسایش در یک دره بوجود آمده است؛ آبشاری که با هیاهو و صدایی لذت بخش از دل تونلی در دل کوهی سنگی سراسیمه بیرون می آید تا خود را به رود رودبار لرستان برساند و در نهایت به رود دز. ارتفاع آبشار آب سفید 70 متر هست. آبشار آب سفید به عروس آبشارهای ایران معروف بود به این دلیل که آب بر اثر برخورد با سنگ ها به شکل حباب سفید در می آید. در مسیر آبشار و کوههای سر به فلک کشیده با درختان بلوط و گردو همراه باشید، از هوای خنک و منظره سرسبز کوهستانی روحتان را تازه کنید و از این همه زیبایی آفریدگار نهایت لذت را ببرید.

برای تماشای این آبشار اصلا نگران اقامت نباشید. دل به جاده بزنید و به همه این زیبایی ها سفر کنید. اگر طبیعت گرد هستید، کمپینگ در طبیعت یکی از بهترین انتخاب هاست. البته، امکانات لازم و لباس گرم را به همراه داشته باشید. اگر امکانات کافی مانند چادر، پتو، کیسه خواب و...را به همراه ندارید، قبل از تاریکی هوا به الیگودرز برگردید و خانه یا هتلی برای اقامت پیدا کنید. آبشار آب سفید حدود 50 کیلومتر با شهر الیگودرز فاصله دارد. به الیگودرز بروید و از جاده آسفالت به راه خود به سمت آبشار آب سفید ادامه دهید. جاده کوهستانی بوده اما طبیعتش بی نظیر است و حدود 2 ساعت طول میکشد تا به نزدیکی آبشار برسید.

ماشین خود را پارک کنید و از مسیر سنگ فرش حدود 20 دقیقه پیاده روی دارد تا به آبشار برسید. اگر هم ماشین شخصی نداشتید، اصلا نگران نباشید. با مینی بوس روستای زوماهرو از الیگودرز به این جاذبه بروید. کمی سخت است اما چاره ای نیست و سفر خاطره انگیز و خوشی را در ذهن خود به یادگار بگذارید.

• آدرس: 50 کیلومتری شهر الیگودرز
• مدت زمان بازدید: نصف روز

مسجد جامع بروجرد

مسجد جامع بروجرد که با نام مسجد جمعه نیز شناخته می شود، مسجدی تاریخی و از بناهای معماری سرشناس در شهر بروجرد است. مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران بوده که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا نهاده شد. این مسجد در یکی از محله های تاریخی شهر نام دو دانگه واقع شده و به لحاظ معماری و قدمت از بناهای منحصر بفرد استان لرستان و شهر بروجرد است. بخش قدیمی تر بنا، گنبدخانه آن بوده که در ضلع جنوبی قرار گرفته و به اعتقاد مردم محلی و نیز براساس شواهد معماری، پیش از تبدیل این بنا به مسجد، آتشکده ای بزرگ بوده است. معماری این بخش مشابه چارطاق های دوران ساسانی هست.

مسجد جامع بروجرد دارای دو درب غربی و شرقی است که به صورت غیر مستقیم به صحن اصلی باز می شوند. در جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد که قدیمی ترین بخش آن بوده، قرار دارد و در ضلع شمالی نیز شبستان مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخشها قرار گرفته که در تابستان فضای خنکی را ایجاد می کند و الحاقی دوران قاجار است. ایوان جنوبی دارای دو گلدسته بوده که در دوران قاجار به مجموعه افزوده شده است. بنای اولیه این مسجد به صورت مجموعه ای شامل مسجد، حمام، آب انبار، ساختمان غریب خانه، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه بعضی از این آثار از بین رفته است.

بنای مسجد جامع از نظر شکل از نوع مساجد تک ایوانی بوده و دارای دو در ورودی در قسمت های شرقی و غربی است. بنا شامل یک حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان های اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی هست. بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجار تعمیرات بنیادی را در مسجد انجام داده و بخش هایی را به آن افزوده اند. یکی از دیدنی های اصلی مسجد جامع بروجرد، منبر چوبی نه پله آن است و حکاکی روی آن تاریخ هزار و شصت و هشت هجری قمری را نشان می دهد. سازنده آن یارمحمد نجار بوده است. در بین اهالی بروجرد شایع هست که حسن مجتبی دومین امام شیعیان سفری به بروجرد داشته و بر بالای این منبر سخنرانی کرد.

• آدرس: محله دودانگه، خیابان جعفری
• مدت زمان بازدید: 1 ساعت

آبشار بیشه

استان لرستان دارای آبشارهای زیبایی بوده که آبشار بیشه دورود یکی از این زیبایی هاست. این آبشار 58 متر تا سطح رودخانه فاصله داشته و عرض حدود 20 متر را نیز در بر دارد. آب این آبشار از چشمه های زیادی سرچشمه گرفته و پس از رسیدن به ایستگاه راه آهن بیشه و گذشتن از آن، به رودخانه سزار ملحق می شود. به دلیل یکی شدن و همجواری آبشار با چندین مکان زیبا همچون جنگل های پهناور بلوط و چشم انداز و نماهای روستای بیشه و از طرفی نمای ایستگاه راه آهن روستا، به مکانی عالی و دلپذیر تبدیل شده است.

شاید در گذشته تنها راه رسیدن به آبشار بیشه دورود خط راه آهن اهواز تهران بود اما اکنون به دلیل استقبال مردم از این جای دیدنی، راه آسفالتی را برای رفتن به آنجا درست کردند و جاده سبزدشت میزبان شما عزیزان خواهد بود. اطراف این آبشار دارای طبیعتی فوق العاده بوده و رودخانه خروشان و دیدنی سزار بر زیبایی هایش می افزاید. آبشار بیشه چهل و هشتمین اثر ملی بوده که در بیست و هفت اسفند سال 1387 به وسیله سازمان میراث فرهنگی جز بهترین های میراث بسیار طبیعی ایران و لرستان ثبت شد. این آبشار یکی از لذت بخش ترین دیدنی هاست؛ از همان هایی که اگر دلمان از همه جا و همه چیز خسته شود و به این مکان برویم، این زیبایی با سرازیر شدن از قلب زاگرس به بهتر شدن حالمان کمک خواهد کرد.

• آدرس: 30 کیلومتری دورود، روستای بیشه
• مدت زمان بازدید: نصف روز

دریاچه گهر

دریاچه گهر در منطقه حفاظت شده اشترانکوه قرار داشته و آب این دریاچه شیرین گوارا، زلال و شیشه ای است. این دریاچه زیبا مشهور به نگین زاگرس بوده و زیبایی های دریاچه گهر شباهت زیادی به دریاچه کوه گل کهگیلویه و بویراحمد دارند. دریاچه گهر دو بخش دارد؛ یکی گهر بزرگ یا کله گهر با طول 1700 که حدود 85 هکتار می شود و بخش دیگر گهر کوچک یا کره گهر. دریاچه بزرگ هم ساحلی صخره ای و هم ساحلی ماسه ای در شرق و غرب دارد که برای شنا کردن مناسب هستند. آب دریاچه بزرگ از چشمه های کوهستانی می آید و آب دریاچه کوچک از تاپله سرازیر می شود.

زمین شناسان عقیده دارند که دریاچه گهر بر اثر یک زلزله عظیم ایجاد شده و روی گسل اصلی رشته کوه زاگرس قرار دارد. پوشش گیاهی این منطقه از درختان مختلف و زیبا همچون درختان بلوط، پسته وحشی، بادام، گلابی وحشی، چنار، نارون، بلوط مازو، گردو و انجیر، زبان گنجشک، سیب، زالزالک، ارژن، کنار کهور، انار، گز و موی وحشی و همچنین گل های زیبایی همچون لاله واژگون، شقایق، زنبق، لاله وحشی، تاج خروس و اختر شکل گرفته که زیبایی این منطقه را صد چندان کرده اند.

این دریاچه منزلگاه آبزیانی همچون مارماهی، لاکپشت، قورباغه و ماهی قزل آلای رنگین کمان و خال قرمز بوده و قسمت کوهستانی این منطقه هم حیوانات متنوعی مانند بز، آهو، کل، پلنگ، گرگ، گراز، کفتار، روباه، شغال، خرگوش و حتی خرس قهوه ای و انواع پرندگان مانند عقاب، کبک، شاهین و تیهو را در خود جای داده است. ایزابلالوسی بیشوپ در سال 1890 از انگلیس به ایران سفر و در سفری 3 ماهه حدود 1000 کیلومتر پیاده روی کرد تا در این منطقه تحقیقاتی را انجام دهد. این بانوی انگلیسی دریاچه گهر را در تحقیقات خود دریاچه ایران معرفی کرد و به همین علت، برخی از گردشگران این دریاچه را با نام دریاچه ایران می شناسند. در سال 1888 هم این منطقه توسط زمین شناسی اتریشی معرفی و نام این فرد به عنوام کاشف ثبت شد.

از تفریحات این دریاچه میتوان به قایق سواری، ماهیگیری و کوهپیمایی اشاره کرد. بهترین زمان سفر به دریاچه گهر هم فصل بهار تا اواسط تابستان است. در کنار دریاچه امکانات رفاهی برای گردشگران شامل سرویس بهداشتی، پاسگاه و کمپ محیط زیست و هلال احمر هستند. با اتومبیل 3 ساعت و پیاده یک ساعت و نیم تا روستای طیان فاصله داشته و در این مسیر کوهستانی مناظر چشم نوازی وجود دارند که خستگی مسیر را از تن شما خارج می کنند. در روزهای شلوغ تعداد گردشگران در این قسمت زیاد است. پس، توصیه می شود در ایام هفته و روزهای غیر تعطیل به این منطقه سفر کنید تا در کمال آرامش بتوانید از طبیعت لذت ببرید. کفش مناسب و وسایل کوهنوردی را نیز با خود همراه داشته باشید.

• آدرس: منطقه حفاظت شده اشترانکوه، در مرز الیگودرز، دورود و ازنا
• مدت زمان بازدید: نصف روز

پل شکسته خرم آباد

پل شکسته یا پل شاپوری یکی از شاهکارهای معماری دوره ساسانیان محسوب می شود و در ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک واقع شده است. در تاریخ 15 اردیبهشت 1354 با شماره ثبت 1058 هم به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. پل شاپوری عامل ارتباط غرب استان لرستان با شرق و از آنجا به خوزستان و تیسفون بوده و این پل احتمالا کاربری آبرسانی و پخش آب را نیز داشته است. این پل نزدیک به 312 متر درازا و حدود 10 متر بلندا داشت.

پل شکسته از 28 چشمه طاق و 27 پایه پل تشکیل شده که هم اینک تنها 5 چشمه طاق از آنها بر جای مانده و دیگر چشمه ها بر اثر عوامل طبیعی ویران شده است. سطح هر پایه 61 متر و فاصله بین دو پایه 7.5 متر است. طاق های پل به صورت جناقی ساخته شده و سبک سازی پل در قسمت طولی پل در زیر روگذر پل صورت گرفت. پایه های پل و موج شکن های آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده و مصالح این پل از سنگ، ملات گچ و ساروج است. کف پل سنگ فرش بوده و نوع سنگ فرش سنگ بلوک قرمز هست که در اثر فرسایش آب از صورت کادر بودن خارج شد.

• آدرس: جنوب شهر خرم آباد، ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک، انتهای خیابان تمدن
• مدت زمان بازدید: 1 ساعت

تنگ شیرز

تنگ شیرز لرستان منطقه ای رویایی بوده که می تواند هر گردشگری را هیجان زده کند. هر کسی که وصفی از این زیبای بی نهایت را بشنود، وسوسه می شود تا به لرستان سفر کرده و از آن همه زیبایی استفاده کند. تنگ شیرز در 50 کیلومتری کوهدشت، در کنار رود همیشه خروشان سیمره و در ضلع شرقی رشته کوه وره زرد واقع هست. شیرز در ارتفاع 1100 متری دریا قرار دارد. دره شیرز 5 کیلومتر درازا داشته و با صخره هایی به ارتفاع 150 تا 200 محصور شده است. شیب این صخره ها با ارتفاعی کمتر از ده متر در نزدیکی روستایی خوش آب و هوا آغاز شده و ادامه می یابد. این شیب در پرتگاه هفت رک و در انتهای دره به اوج خود می رسد. در جاهایی از این دره صخره های طبقه ای که بر اثر فرسایش به رنگ سیاه خودنمایی می کنند، دیده می شوند.

دیدن آسمان در نقاطی که صخره ها در آن به هم رسیده اند، سخت و گاهی ناممکن است. میوه های وحشی و گیاهانی مختص منطقه هم به زیبایی آن افزوده و از میان این تنگه بی نظیر رودی عبور کرده که در مسیر خود آبشارهای زیبایی را بوجود آورده است. این دره محوطه ای باستانی محسوب شده و سنگ های تنگه از عصر حجر هستند. تنگه در دل خود آثاری از زندگی غارنشینی را دارد که برای علاقمندان بسیار جالب توجه هستند.

تنگ شیرز دارای اقلیمی سرد و کوهستانی بوده و در فصل زمستان و پاییز سرد و در تابستان و بهار معتدل و خنک هست. پوشش گیاهی باعث شده تا دره شیرز از نظر ریخت شناسی عضوی کم نظیر در کوهدشت بشمار آید. از جمله گیاهان آن میتوان به درختان بلوط و چنار، درختان مو وحشی، درختان انجیر وحشی و درختان گلابی وحشی اشاره کرد. از حیات وحش دره هم میتوان بزهای کوهی، پرندگان و ماهیان بازیگوش میانه آب را نام برد.

• آدرس: 50 کیلومتری شمال کوهدشت، بخش زردلان، منطقه اولاد قبا
• مدت زمان بازدید: نصف روز

دریاچه کیو

دریاچه کیو دریاچه ای طبیعی است که در شمال غرب خرم آباد واقع شد. مساحت دریاچه 7 هکتار و عمق آن بین 3 تا 7 متر است. این دریاچه که یکی از دریاچه های طبیعی درون شهری ایران به شمار می رود، زیستگاهی مناسب برای جانوران آبزی و پرندگان بومی و مهاجر است و با وجود امکانات تفریحی و وجود شهربازی و چشم اندازهای طبیعی متعددی که در اطراف آن وجود دارند، از ارزش گردشگری درون شهری قابل ملاحظه ای برخوردار شد. آب این دریاچه از سرچشمه های موجود در مخمل کوه، چشمه گلستان و نیز از طریق چشمه های کف دریاچه تامین می شود. کیو یا کیاو در گویش لری به معنی کبود رنگ یا آبی رنگ هست. زلالی دریاچه باعث شده تا رنگ آن به صورت آبی و نیلی دیده می شود و از این رو، به آن دریاچه کیو می گویند.

تا پیش از سالهای 1354 و 1355 خورشیدی در جایگاه کنونی این دریاچه چشمه ای به نام «سراب کیو» وجود داشت که اکنون نیز بخش عمده آب دریاچه از این چشمه واقع در قسمت شمال شرقی آن تامین می شود. دریاچه کنونی در طول سالهای 1354–1355 و در زمان شهرداری علی محمد ساکی ساخته شد. ساکی و دست اندرکاران وقت شهرداری خرم آباد با بررسی دریاچه و فضای اطراف آن در ظرف چند سال با اقدامات گسترده ای آغاز به تکمیل آن نمودند که از جمله این اقدامات بنا نهادن، شکل دهی و استانداردسازی دریاچه به صورت کنونی، احداث مهمانسرای جهانگردی و احداث امکانات رفاهی تفریحی همچون شهربازی در اطراف دریاچه بود.

در سالهای اخیر هم اقداماتی در جهت حفاظت از منابع تامین کننده آب آن و همچنین چراغ گذاری و ترمیم نرده های اطراف دریاچه صورت گرفت. همچنین، طرح هایی برای ایجاد فواره و آب نما در دریاچه در دست بررسی است. طرح انتقال آب چشمه گلستان به دریاچه کیو هم باعث دائمی شدن آن و خشک نشدن در نیمی از فصل های سال هست.

• آدرس: بلوار جام جم
• مدت زمان بازدید: 3 ساعت

خانه آخوند ابو

خانه آخوند ابو که متعلق به یکی از افراد سرشناس شهر با نام میرزا محسن قاضی بوده، امروزه در قالب موزه ای زیبا پذیرای علاقمندان و شمار کثیری از گردشگران داخلی و خارجی هست. این فرد که اصالتا خوزستانی و به قاضی القضات شهر معروف بوده، در این ساختمان به عنوان قاضی به کار قضاوت در بین مردم شهر مشغول بوده و در همین مکان نیز زندگی میکرده است. امروزه میتوان بخشی از لوازم زندگی او را در جای جای این عمارت قدیمی مشاهده کرد.

ساخت خانه آخوند ابو خرم آباد که دارای مساحتی بالغ بر 730 مترمربع و در مجموع 687 مترمربع اعیانی هست، مربوط به دوران سلطنت خاندان قاجار در ایران بوده و یکی از قدیمی ترین خانه های شهر از نظر معماری سنتی به حساب می آید. عمده تزئینات بکار رفته در این خانه تاریخی از نوع قطاربندی، گل انداز و خفته راسته بوده و مصالح بکار رفته در آن از نوع سنگ، آجر، چوب و ملات هستند. این بنای زیبا در گذشته دارای کاربری مسکونی بوده که بعد از تملک و مرمت توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان لرستان به عنوان خانه جهانگرد و موزه صنایع دستی از آن استفاده شد.

این جاذبه دارای دو بخش زمستانی و تابستانی، اتاق های طنبیه سه دری و بخش شاه نشین پنج دری بوده و پنجره های مشبک رنگی با دالبر و گل اندازها زیبایی این بنا را برای گردشگران دوچندان می کنند. هر کدام از اتاق های خانه آخوند ابو ویژگی مخصوص به خود را دارند که شکوه و زیبایی این بنای تاریخی را به اوج خود می رسانند، به طور مثال، اتاق سه دری، اتاق ‏خواب عمارت بوده که در تزئین آن از سنگ برای کف، دیوارهای گچی و پنجره های نعلی شکل با شیشه های رنگی بهره گرفته اند.

همچنین، در طاقچه های اتاق وسایل شخصی صاحب خانه مانند آینه، جانماز، آفتابه، سرمه دان قرار گرفته که دیدن آنها حس و حال خانه های قدیمی را به آدمی می بخشند. این خانه غروبها چشم انداز زیبایی داشته و از داخل حیاط میتوان نمایی زیبا از قلعه فلک الافلاک را به تماشا نشست و همچنین عکسهایی به عنوان یادگاری گرفت. جالب هست بدانید که در ایام مختلف سال خصوصا نوروز در خانه آخوند ابو خرم آباد جشنواره غذا و لباسهای محلی خرم آباد برگزار شده که تماشای تنوع رنگها و لذت بردن از طعم های ناب قطعا خالی از لطف نخواهد بود.

• آدرس: محله درب باباطاهر (دربو طاهر)، دوازده برجی، روبروی قلعه فلک الافلاک
• مدت زمان بازدید: 2 ساعت

آبشار نوژیان

آبشار نوژیان چیزی در حدود 95 متر ارتفاع دارد و در بین بیش از 50 آبشار بزرگ و کوچک لرستان جزو بلندترین و مرتفع ترین ها به حساب می آید. در بهار و تابستان میتوان شاهد آبشاری پر آب در این منطقه از خرم آباد بود. بنابراین بهترین موقع برای دیدن این آبشار، این دو فصل از سال است. عرض تاج این آبشار حدود 5 متر بوده و در بین دو کوه هشتاد پهلو و تاد، در قسمت جنوب شرقی شهر زیبای خرم آباد و در کیلومتر 38 جاده کمربندی خرم آباد قرار گرفت.

علت نامگذاری این آبشار به نوژیان، تغییر شکل آبشار هست. آب این آبشار در بهار و تابستان زیاد و در اواخر تابستان کم و گاهی در ماههایی از سال کاملا خشک و بی آب می شود و مانند درختان به خواب زمستانی تن می دهد. بنابراین، آن را نوژیان به معنی آب زنده نام نهاده اند. آب آبشار نوژیان و رودخانه زیبایی که در نزدیکی این آبشار وجود دارد، به رود سزار می ریزد. به دلیل اینکه آب این رودخانه ها دارای شرایط مطلوب و مناسب را برای رشد انواع ماهیان سردآبی مانند ماهی قزل آلا بوده، شما در هنگام بازدید از این منطقه شاهد حوضچه های پرورش این نوع ماهی در نواحی پایین دست آبشار خواهید بود.

در سال 87 آبشار نوژیان ثبت ملی شده است. یکی از نکات اساسی که در سفر به این منطقه باید رعایت کنید، این است که همراه خود آب آشامیدنی و خوراکی و مواد غذایی به اندازه کافی داشته باشید و این نکته را مد نظر قرار دهید که در اینجا مکانی برای اقامت شبانه وجود ندارد و از رستوران یا هتل هم خبری نیست. همچنین، آبی که از آبشار سرازیر می شود یا در رودخانه جاریست، قابل شرب نیست. اگر سفرتان با خودروی شخصی هست، نگاهی به باک بنزین خود کنید و مطمئن باشید که برای یک سفر 80 کیلومتری رفت و برگشت بنزین در باک ماشین شما وجود دارد، چون که نزدیکترین پمپ بنزین در فاصله 42 کیلومتری از نوژیان واقع شد. اگر در کمپ ساکن هستید هم حواستان باشد که در این منطقه حیوانات وحشی وجود دارند.

• آدرس: 38 کیلومتری جاده کمربندی خرم آباد و در نزدیکی روستای نوژیان
• مدت زمان بازدید: 3 ساعت

تونل برفی ازنا

تونل برفی یکی از چندین آثار طبیعی مهم در شهرستان ازنا است. این تونل به صورت طبیعی در برف و یخ های دامنه اشترانکوه در منطقه کمندان بوجود آمد. طول این تونل بالغ بر 800 متر و ارتفاع از کف تونل تا سقف بین 5٫2 تا 3 متر است. از این تونل برفی فقط در فصل های بهار و تابستان میتوان بازدید کرد و در فصل زمستان هم مکانی بسیار جذاب برای کوهنوردی هست. برای رسیدن به این تونل، باید تا روستای کمندان با اتومبیل رفت و حدودا دو ساعت نیز پیاده روی کرد.

این جاذبه یکی از خطرناک ترین مناطق دیدنی بوده و گردشگران باید برای بازدید از این میراث طبیعی موارد ایمنی را برای حفظ جان خود و دیگر بازدید کنندگان رعایت نمایند. این پدیده شگفت انگیز و طبیعی سالانه میزبان گردشگران بسیاری از سراسر استان لرستان و استانهای همجوار است.

• آدرس: 5 کیلومتری جنوب شهرستان ازنا، منطقه کمندان، دامنه اشترانکوه
• مدت زمان بازدید: نصف روز

دشت دالانی الیگودرز

دشت دالانی در شهر الیگودرز قرار دارد و به لحاظ شرایط مکانی خود، بسیاری از کارشناسان مربوطه این دشت مخصوص رویش لاله های واژگون را یک گنجینه کاملا غنی و ژنتیکی برای کشورمان قلمداد می کنند. بهترین موعد دیدار از دشت دالانی و لاله های همیشه واژگون آن از آغاز فصل بهار تا روزهای میانی خرداد است که دیگر برف روی کوهها آب شده و میزان رطوبت مورد نیاز جهت پرورش این نوع از گلهای زیبا فراهم می شود. ناگفته نماند که پرورش 100٪ طبیعی گلهای لاله واژگون تنها در ایران و در دامنه های زاگرس امکان پذیر است. این دشت ناحیه ای است متعلق به روستایی همنام خود یعنی روستای دالانی که در 40 کیلومتری الیگودرز قرار دارد و برای دستیابی به آن باید ابتدا خود را به شهر الیگودرز رسانده و در نهایت هم به دشت دالانی قدم بگذارید.

دشت دالانی الیگودرز با دو هزار و 900 هکتار وسعت در یکی از ارتفاعات منطقه حفاظت شده اشترانکوه قرار دارد. قرار گرفتن این جاذبه در ارتفاعات اشترانکوه و احاطه شدن توسط کوههای دیگری همچون مورزرین، قالی کوه، شاه کول و نسارتخت هم زیباییش را صد چندان کرده است.

• آدرس: 35 کیلومتری جنوب شرقی مرکز الیگودرز
• مدت زمان بازدید: 3 ساعت

مناره آجری

مناره آجری یکی از آثار باستانی شهر خرم آباد و متعلق به قرن چهارم هجری قمری هست. این بنا با قدمتی حدود 900 سال در جنوب خرم آباد و در کنار مکان شهر قدیمی شاپورخواست بر روی پایه سنگی بنا شده و حدود 30 متر ارتفاع دارد. قطر سطح تحتانی آن 5٫4 متر بوده و با پیمودن 99 پله دورانی میتوان به بام مناره صعود نمود. بقایای معماری سنگ و گچ با دیوارهای ضخیم در مجاورت مناره بیانگر وجود تاسیساتی نظیر کاروانسرا و مسجد و...گرداگرد بنا در گذشته است.

با توجه به سبک معماری بنا، احتمالا تاریخ ساخت آن به دوره فرمانروایی دیلیمان بر می گردد. بلندای آن بر اثر عوامل طبیعی کاهش یافته و اکنون با احتساب پایه سنگی، ارتفاع آن به 30 متر می رسد. قطر بنا در پایین ترین قسمت به 5٫4 متر کاهش می یابد. فضای داخلی آن از 99 پله تشکیل شده و ورودی مناره هم در جبهه غربی روی سطح پایه قرار گرفته است. این اثر با شماره 376 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد. از این مناره آجری برای هدایت کاروان هایی که به سمت شهر باستانی شاپورخواست می آمده اند، استفاده میشده است. هم اکنون نیز از فراز آن میتوان دورترین چشم اندازهای شهر را مشاهده کرد. در گذشته، کاروان های زیادی به کمک این مناره راه خود را پیدا کرده و دیده بان های زیادی از بالای آن دشمن را دیده و مردم را از خطر حمله آگاه کرده اند.

• آدرس: شهر قدیمی شاپورخواست
• مدت زمان بازدید: 1 ساعت

بازار بروجرد

بازار بروجرد از جاذبه های شهر بروجرد است و در سال 1345 در فهرست آثار ملی و تاریخی ایران به ثبت رسید. بازار بزرگ بروجرد که ساکنان محلی به آن راسا بازار به معنی راسته بازار می گویند، از عمده ترین مراکز تجارت سنتی شهر بروجرد است و در کنار بازارهای مدرن این شهر مورد استفاده شهرنشینان و روستائیان قرار می گیرد. این بازار همچنین نقش عمده ای در تجارت منطقه ای در استان های لرستان، مرکزی و همدان دارد. عشایر لر و بختیاری در فصل های بهار و تابستان برای تامین مایحتاج خود روزهای متمادی را در این بازار می گذرانند.

در زلزله سال 1230 این بازار به کل تخریب شد و بعد از آن توسط حکمرانان بروجرد بازسازی گشت. برعکس دیگر بازارهای ایران و با توجه به آب و هوای خنک و سردسیری بروجرد، به جای تیمچه از کاروانسراهایی روباز استفاده شد. تاریخ دقیق ساخت بازار بروجرد مشخص نیست اما ساختار فعلی بازار بروجرد در دوره قاجاریه طرح ریزی و ساخته شده است. حسام السلطنه، شاهزاده قاجاری مقر حکومت ولایت خوزستان و لرستان را در بروجرد قرار داد و بناهای زیادی را در آن ساخت که راسته بازار بروجرد از آن جمله است. این بازار به مرور بافت تاریخی خود را از دست داده و امروزه علاوه بر مشاغل جدید، مغازه ها و پاساژهای متعددی در آن ساخته شده که عاری از هنر معماری هستند.

بازار بروجرد مشتمل بر راسته بازارها، کاروانسراها و مراکز جانبی مانند حمام و مسجد است. راسته بازارها عمدتا به مشاغل خاص اختصاص دارند و با همان نام شناخته می شوند مانند بازار مسگرها، بازار علاف ها، بازار زرگرها و بازار چلنگرها. کاروانسراها در دوران قاجار و پهلوی ساخته شده و عمدتا با ورودی های متعدد به راسته بازارها و دیگر سراهای مجاور متصل می شوند. برخی از این کاروانسراها به لحاظ معماری ارزشمند هستند. از سراهای قدیمی هم میتوان به سرای حافظی، سرای قیصریه، سرای وحدتی و سرای نیک نژاد اشاره کرد.

• آدرس: از میدان جعفری تا بازار علاف ها
• مدت زمان بازدید: 1 ساعت

گرداب سنگی

گرداب سنگی خرم آباد در مجاورت خیابان هفده شهریور و پایین تر از میدان تختی واقع شده و در گویش لری به گردو بردینه معروف است. این جاذبه تاریخی از سنگ و ساروج ساخته شده و متشکل از یک دیواره عظیم سنگی است که به صورت مدور دور تا دور چشمه ای فصلی احداث شد. قطر گرداب سنگی خرم آباد 18 متر، پهنای آن سه متر و بلندایش 10 متر از کف چشمه است. طغیان آب این چشمه فصلی معمولا در نیمه دوم بهمن آغاز شده و این امر موجب بالا آمدن سطح آب درون گرداب سنگی می شود. افزایش و سرریز شدن آب این چشمه از طریق کانال ها و جداول طراحی شده در شهر خرم آباد کنترل شده و برای مصارف مختلف نظیر آبرسانی به منازل، آبرسانی به اراضی کشاورزی و زمین های زراعی از آن بهره برداری می شود.

در قسمت شرقی این اثر، دریچه ای مشاهده می شود که با وسیله ای کشو مانند بسته شده و آب را به جوی کناره غربی گرداب سرازیر می کند. چشمه گرداب سنگی 170 لیتر در ثانیه آبدهی داشته که در اوایل فصل بهار آبدهی آن دو برابر دیگر اوقات سال خواهد بود. این اثر تاریخی در 18 مرداد 1355 به شماره 1274 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

• آدرس: در مجاورت خیابان هفده شهریور
• مدت زمان بازدید: 1 ساعت

برنامه سفر به استان لرستان

ما برای سفری سه روزه به شهرهای خرم آباد، بروجرد و دورود برنامه ریزی کرده ایم. با ما همراه شوید تا شما را به دل زیبایی های استان لرستان ببریم.

روز اول

روز اول سفر ما به شهر خرم آباد اختصاص دارد. پس از اینکه اقامتگاهی مناسب را پیدا کردیم، راهی شهر می شویم تا از دیدنی های آن بازدید نماییم. انتخاب نخست ما، قلعه فلک الافلاک هست که بازدید از آن 2 ساعت طول میکشد. قلعه فلک الافلاک یکی از جاذبه هایی بوده که ساخت آن به زمان ساسانیان نسبت داده شد. این قلعه در مرکز شهر خرم آباد و بر فراز یک تپه قرار دارد و کاملا مشرف به شهر هست. گردشگران در اینجا علاوه بر تماشای قلعه می توانند از موزه های باستان شناسی و مردم شناسی بازدید کرده و سری هم به آزمایشگاه مرمت اشیای باستانی بزنند. فروشگاه محصولات فرهنگی و چایخانه سنتی از دیگر امکانات فرهنگی و تفریحی این مکان است.

پس از آن و با حدود 7 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی مناره آجری می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت طول میکشد. مناره آجری یک مناره دیده بانی است که قدمت آن به 900 سال قبل و به زمان آل بویه یا دیلمیان بر می گردد. این بنا در جنوب شرقی خرم آباد و در کنار شهر باستانی شاپورخواست قرار دارد. اگر به محله قاضی آباد بروید، یک بنای آجری را خواهید دید که بر روی یک پایه سنگی 30 متری قرار گرفته و قطر سطح زیرین آن 4٫5 متر است. اگر بخواهید به بام مناره بروید، باید از 99 پله بالا بروید تا به آن برسید. گفته می شود از این جاذبه در گذشته برای راهنمایی کاروانهایی استفاده میشده که به شهر شاپورخواست می آمدند.

پس از آن هم با حدود 12 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی گرداب سنگی می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. گرداب سنگی یکی دیگر از آثار تاریخی استان لرستان است که در بافت قدیمی شهر خرم آباد و در بخش شمال غربی آن قرار دارد. این بنا یک دیواره سنگی عظیم با ارتفاع و قطر 18 متر، پهنای 3 متر و محیط 256 متر بوده که به صورت دایره ای شکل دورتادور یک چشمه را در بر گرفته است. این چشمه در تمامی ایام سال آب دارد و گرداب سنگی باعث می شود تا آب آن به نقاط مختلف شهر باستانی شاپورخواست هدایت شود. این اثر متعلق به دوران ساسانیان بوده و برای ساخت آن از سنگ و ساروج استفاده شده است.

بعد از آن و با حدود 8 دقیقه رانندگی، خود را به دریاچه کیو می رسانیم که بسیار دیدنی هست. بازدید از آن هم 2 ساعت زمان می برد. دریاچه کیو یکی از جاذبه های گردشگری لرستان است که درون شهر خرم آباد و در محدوده پارک کیو قرار دارد. کیو یا کیاو در گویش لری به معنی کبود رنگ یا آبی رنگ هست. عمق و زلالی این دریاچه هم باعث شده تا رنگ آن به صورت آبی و نیلی دیده شود .از این رو، به آن دریاچه کیو می گویند. کیو یک دریاچه مصنوعی است که مساحتی برابر با 7 هکتار دارد و عمق آن نیز بین 3 تا 7 متر هست. این دریاچه زیستگاه آبزیان و پرندگان مهاجر و بومی بوده و آب آن نیز از چشمه های اطراف شهر تامین می شود. شما می توانید در اطراف این دریاچه زیبا قدم بزنید، قایق سواری کنید و ساعات خوبی را بگذرانید.

حال، ظهر فرا رسیده و بهتر است برای صرف ناهار و استراحت راهی رستوران دشت بهشت گلدشت شویم که با ما به اندازه 18 دقیقه رانندگی فاصله دارد. پس از استراحت، با حدود 17 دقیقه رانندگی خود را به جاذبه بعدی یعنی پل شکسته می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. پل شاپوری یا پل شکسته یک پل تاریخی مربوط به دوره ساسانیان است که در ضلع جنوبی قلعه فلک افلاک قرار دارد. این پل با حدود 230 متر طول درگذشته پل ارتباطی بین دو استان لرستان و خوزستان بوده است. در آن دوران از قلوه سنگ، ملات گچ و ساروج برای ساخت این پل استفاده شده بود. در حاضر هم بخش وسیعی از پل شاپوری از بین رفته و از 19 چشمه طاق آن تنها 5 چشمه طاق باقی مانده است.

پس از آن و با حدود 25 دقیقه رانندگی هم به جاذبه بعدی یعنی بام لرستان می رسیم که بازدید از آن 2 ساعت طول می کشد. بام لرستان یک مجتمع گردشگری و تحقیقاتی است که با مساحت 800 هکتار در شرق شهر خرم آباد و بر بالای کوه مدبه ساخته شد. شما بر فراز این کوه اشراف کاملی به شهر داشته و چشم انداز فوق العاده ای را از آن شاهد خواهید بود. علاوه بر این، بام لرستان دارای مکانهای تفریحی چون باغ وحش و پارک آبی بوده و دانشکده محیط زیست، رصدخانه کاسین و مرکز تحقیقاتی گیاهان دارویی را نیز در خود جای داده است. رصدخانه کاسین مدرن ترین رصدخانه خاورمیانه هست که اگر علاقمند باشید، می توانید از تلسکوپ پیشرفته ای که در آنجا وجود دارد، برای تماشای آسمان استفاده نمایید.

پس از آن نیز با حدود 1 ساعت و 15 دقیقه رانندگی خود را به آخرین جاذبه یعنی آبشار نوژیان می رسانیم که بازدید از آن 2 ساعت زمان می برد. آبشار نوژیان با عرض 5 متر و ارتفاع 95 متر یکی از مرتفع ترین آبشارهای ایران است که در 38 کیلومتری جاده کمربندی خرم آباد و در بخش پاپی قرار دارد. این آبشار گیاهان دارویی فراوانی داشته و از این رو بسیار معروف بوده و مردم زیادی به همین دلیل به این جاذبه می روند. بهترین فصل برای سفر به این منطقه بهار و تابستان هست. در نهایت هم به اقامتگاه برگشته و با حدود 1 ساعت و 22 دقیقه رانندگی خود را به بروجرد می رسانیم تا روز دوم سفرمان را شروع نماییم.

روز دوم

روز دوم سفر را میهمان زیبایی های بروجرد هستیم. پس از انتخاب اقامتگاه و صرف صبحانه، راهی شهر می شویم. اولین انتخاب ما، مسجد جامع بروجرد هست که بسیار دیدنی بوده و بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد. مسجد جامع بروجرد که قدیمی ترین مسجد تاریخی در غرب کشور است، از جمله مساجد قرون اولیه اسلامی در ایران بوده و قدیمی ترین بخشی که از کاوش های علمی در آن شناسایی شد، به اواسط قرن سوم هجری قمری می رسد و احتمال وجود لایه های تاریخی قدیمی تر از آن نیز وجود دارد. مردم این دیار بر این باورند که این مسجد بر روی آتشکده ای کهن بنا شد اما تاکنون شواهد قابل دفاعی در کاوش های باستان شناختی صورت گرفته یافت نشده اند.

به لحاظ زمان احداث مسجد را میتوان به چند دوره قابل شناسایی تقسیم نمود که اولین آن مربوط به اواسط قرن سوم هست و استمراری مملو از فراز و نشیب تا دهه پنجاه هجری شمسی یعنی زمانی افزون بر 1000 سال داشت. به لحاظ گونه شناسی، مسجد از نوع تک ایوانی مساجد بوده و شامل بخشهای اصلی گنبد خانه شبستان غربی و شرقی، شبستان زمستانی، ایوان، مناره و یک آبریزگاه مجزا و خارج از فضای اصلی مسجد است. پس از آن و با حدود 4 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی خانه افتخارالاسلام طباطبایی می رسانیم. بازدید از آن 2 ساعت زمان می برد.

خانه افتخار الاسلام طباطبایی یکی از گونه های شاخص منازل مسکونی این شهر هست. بخش بیرونی سالها پیش تجدید بنا گردید و قسمت اندرونی و خلوت هم شامل فضاهای تعریف شده ای نظیر حیاط اصلی، تالار هفت دری، پس تالار شبستان زمستانی، آب انبار، حمام اختصاصی، مطبخ بوده که بطرز بسیار ماهرانه ارتباط بین فضاهای آن برقرار گردید. این دیدنی با تزئینات بسیار زیبایی نظیر آجر، کاشی و نقاشی روی چوب مزین گردیده است.

پس از آن هم با حدود 14 دقیقه رانندگی، خود را به جاذبه بعدی یعنی پل قلعه حاتم می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت طول میکشد. پل قلعه حاتم در غرب روستایی به همین نام قرار دارد و حدودا اواخر دوره قاجار احداث گردید. پل قلعه حاتم با طولی بالای 200 متر دارای 14 طاق چشمه آجری است و به منظور انتقال آب شرب از سمت غرب رودخانه به سمت شرق احداث شد. پس از آن، با حدود 17 دقیقه رانندگی خود را به بازار بروجرد می رسانیم که بازدید از آن 1 ساعت طول میکشد و بسیار دیدنی هست. بازار بروجرد در هسته مرکزی شهر استقرار یافته و براساس بررسی های اولیه، صنایع و مشاغل متعددی در این بازار نسبتا بزرگ رواج داشته اند. مکان های خاص تجاری، کاروانسراها و سایر عناصر معماری بازار نیز در آن یافت می شوند.

حال، وقت ناهار فرا رسیده و بهتر است که برای صرف غذا و استراحت به رستوران سنتی عمارت قریب برویم که با ما به اندازه 3 دقیقه رانندگی فاصله دارد. پس از صرف ناهار، با حدود 39 دقیقه رانندگی خود را به جاذبه بعدی یعنی چشمه سراب کرتول می رسانیم که بازدید از آن 3 ساعت زمان می برد. کرتول یا کرتیل یا توده زن نام سرآب و گردشگاهی طبیعی در شهرستان بروجرد است. این سراب در نزدیکی روستای توده زن از توابع بخش اشترینان قرار گرفته و دارای درختان کهنسال گردو است و از نظر تامین آب کشاورزی زمین های کشاورزی منطقه ارزش زیادی دارد.

سراب کرتول در دامنه رشته کوه گرین قرار گرفته و دسترسی به آن از طریق جاده بروجرد اشترینان و جاده فرعی روستای توده زن امکان پذیر است. برای رسیدن به سرآب یا سرچشمه زیبای کرتول کافی هست مسیر رودخانه را به بالای کوه ادامه دهید و پس از حدود یک ساعت پیاده روی، به سرآب خواهید رسید. پس از آن هم با حدود 52 دقیقه رانندگی به جاذبه بعدی یعنی تنگه کپرگه می رسیم که بسیار دیدنی بوده و بازدید از آن 1 ساعت زمان می برد.

تنگه کپرگه واقع در شمال غربی شهر بروجرد و انتهای جاده گلدشته هست. بعد از گذراندن روستاهای شیخ میری، کپرگه 1، کپرگه 2، کپرگه 3 شروع شده و تا روستای ونایی ادامه دارد. این تنگه یک رودخونه دائمی با پیچ و خم فراوان داشته که فقط پیاده و یا با دوچرخه میتوان از این تنگه عبور کرد. هر دو طرف رودخانه پاکوب دارد. پیمایش یک طرفه مسیر آن حدود 5 ساعت طول میکشد و یکی از بهترین و زیباترین مسیرهای کوه پیمایی برای کوهنوردان بروجردی هست. پس از آن، با حدود 37 دقیقه رانندگی به جاذبه آخر یعنی مسجد سلطانی می رسیم که بسیار زیبا بوده و بازدید از آن 1 ساعت طول می کشد.

مسجد سلطانی با وسعتی قریب به هفت هزار متر مربع، بزرگترین مسجد تاریخی غرب کشور است. احداث این بنا در دوره زندیه و اقدامات تکمیلی به ویژه تزئینات وابسته به معماری در دوران قاجار صورت گرفته اند. این بنای مذهبی رفیع از نوع مساجد چهار ایوانی است که ایوان های شرقی و غربی بطور کامل و ایوان های شمالی و جنوبی با اندکی تفاوت با هم قرینه اند. بخشهای اصلی مسجد شامل گنبدخانه، شبستان های غربی، شرقی و شبستان زمستانی، حجره های فوقانی محل اسکان و تحصیل طلاب علوم دینی، برف انداز، قاضی شرف بوده که علاوه بر آن دارای سه در ورودی از جهات شمال، غرب و شرق است. عمده تزئینات بکار رفته در این اثر تاریخی شامل کاشی کاری، تزئینات چوب و کتیبه های گچی هستند.

در نهایت هم به اقامتگاه بر می گردیم تا پرونده سفر به بروجرد را بسته و با حدود 50 دقیقه رانندگی، خود را به دورود برسانیم و روز سوم سفرمان را آغاز نماییم.

روز سوم

روز پایانی سفر ما به استان لرستان به شهرستان دورود اختصاص دارد. پس از انتخاب اقامتگاه و صرف صبحانه، راهی شهر می شویم تا میهمان زیبایی های آن باشیم. نخستین جاذبه پیشنهادی ما، دریاچه گهر هست که بسیار دیدنی بوده و بازدید از آن 4 ساعت طول میکشد. اغلب اروپائیان و سیاحان این دریاچه را که 150 سال پیش در نتیجه یک زمین لرزه بزرگ تشکیل شده، به نام دریاچه ایران می شناسند و به نگین اشترانکوه معروف هست. این دریاچه یکی از زیباترین دریاچه های کوهستانی خاورمیانه و از مهمترین دریاچه های آب شیرین ایران بوده که به سبب نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور ماند.

رنگ آب دریاچه شفاف و عاری از هرگونه کدورت و بسیار زیباست و به علت بازتابش نور و شکست آن، دریاچه فیروزه ای دیده می شود. دسترسی به این دریاچه از طریق شهرهای درود، الیگودرز و ازنا امکان پذیر است ولی همراه با کمی پیاده روی خواهد بود. ماههای تیر و مرداد بهترین زمان سفر به این دریاچه است. پس از آن، احتمالا ظهر فرا رسیده و بهتر است راهی رستوران تاج محل شده که با ما به اندازه 1 ساعت و 15 دقیقه رانندگی فاصله دارد. پس از صرف غذا و استراحت و با حدود 1 ساعت و 30 دقیقه رانندگی هم خود را به جاذبه بعدی یعنی آبشار بیشه می رسانیم که بازدید از آن 3 ساعت طول میکشد.

آبشار بیشه در منطقه ای کوهستانی و دامنه های رشته کوه زاگرس قرار دارد و یکی از زیباترین آبشارهای کشور هست. به علت همجواری با چندین مجموعه زیبا همچون جنگلهای پهناور بلوط، روستای زیبای بیشه و چشم انداز ایستگاه راه آهن بیشه به یک منطقه دیدنی و جذاب برای گردشگران تبدیل شده است. اگر قصد بازدید از این آبشار را دارید، می توانید مطمئن باشید که امکانات اقامتی برای شما فراهم هستند. از آنجا هم با حدود 1 ساعت و 53 دقیقه به جاذبه آخر یعنی آبشار ازنادر می رسیم که بازدید از آن 2 ساعت طول می کشد و بسیار دیدنی هست.

آبشار ازنادر یا دره اسپر، آبشاری فصلی است که در 7 کیلومتری جنوب خاوری دورود و در دره اسپر قرار دارد. اطراف منطقه آبشار دره اسپر را کوهستانی عظیم و زیبا احاطه کرده که دامنه های آن محل جوشش چشمه های فصلی و دائمی متعددی است. آب آبشار پس از فوران از ارتفاعات کوهستان، در بستر رودخانه ای به حرکت در می آید و طراوت دره اسپر را صد چندان می کند. در این مسیر هم جنگل های سرسبزی وجود دارد که پوشش غالب آنها بلوط است.

مسیر دستیابی به این آبشار از شهر دورود و از پارک جنگلی و تپه شهدای گمنام بوده و در طول مسیر میتوان از زیبایی های آن استفاده نمود. پس از رسیدن به روستای دره اسپر، با یک ساعت پیاده روی میتوان به آبشار رسید. در نهایت، به اقامتگاه بر می گردیم تا پرونده سفر به لرستان را بسته و راهی خانه شویم.