از صنایع دستی استان گیلان چه می دانید؟

سرزمین سبز گیلان با طبیعت زیبا و چشمگیر، ویژگی های منحصر به فرد در گذر تاریخ همواره مهد هنر و آفرینش های بی بدیلی بوده و یادگارهایی بسیاری از صنایع دستی استان گیلان در این کهن دیار برجای مانده است. کاوش های باستان شناسی در نقاط مختلف گیلان و کشف دست ساخته های چند هزار سال قبل گیلانیان مقام ممتاز این سرزمین را از نظر تمدن و فرهنگ روشن می سازد. باتوجه به آمار به دست آمده در نقاط مختلف گیلان می توان ادعا کرد که در 2 تا 3 هزار سال قبل از میلاد مسیح، گیلانیان نه تنها با صنایع دستی آشنایی داشته اند، بلکه در این زمینه به مراحل کمال دست یافته بودند. در حال حاضر نیز تولید صنایع دستی در استان گیلان از شرق تا غرب رایج است و هنرمندان و صنعتگران در شهرها و روستاهای مختلف بدین امر اشتغال دارند. صنایع دستی و سوغات استان گیلان در بین گردشگران زبانزد است و از معروفیت و محبوبیت زیادی برخوردار است. پس در ادامه با ما در مجله گردشگری همگردی همراه باشید برای اطلاعات بیشتر از صنایع دستی و سوغات استان گیلان...

بامبو بافی

بامبو بافی به بافت سبد از رشته های بدست آمده از گیاه بامبو می گویند. در این رشته، صنعتگر بامبوباف با توان و مهارتی خاص، قطعه ای از بامبوی سبز را به طول موردنظر جهت بافت سبد انتخاب و پس از طی چندین مرحله، با استفاده از ابزار بسیار ابتدایی مانند داس، دوشاخه، صفحه یا تیغه، به رشته های نازک و یکدست تبدیل، از آن سبد می بافند. مرکز اصلی این محصول در لیالستان لاهیجان و لنگرود است علاوه بر محصولات بافتنی دیگر دست ساخته های این گیاه به صورت ترکیبی و چوبی بامبو نیز بسیار جذاب است.

حصیربافی

حصیر بافی از جمله قدیمی ترین صنایع دستی و سوغات استان گیلان است که به عنوان یکی از اشتغالات فرعی و منبع درآمد خانواده های روستایی و حتی شهری به ویژه در نواحی اطراف تالاب بوده است. از گیاه محلی "لی" برای بافت انواع زنبیل، سبد، کلاه سفر و... استفاده می شود. علاوه بر این با نوعی دستگاه سنتی انواع زیرانداز با نقوش مختلف از گیاه "سوف" تهیه می شود. مهم ترین مراکز تولید محصولات حصیری شهرستان های رشت، انزلی، آستانه اشرفیه، لاهیجان و لنگرود است.

خراطی

از جمله صنایع چوبی و صنایع دستی استان گیلان است که از طریق چوب با دستگاه به صورت افقی انجام می گیرد. در گیلان ساخت انواع پایه های مبل، نرده، قندان، گلدان، عصا و... باچوب رواج دارد از نقوش طبیعی چوب در رویش های بهاره تابستانه برای ایجاد طرح و نقش استفاده می شود. مرکز عمده تولید خراطی در استان، شهرستان رشت است. مواداولیه این هنر انواع چوب مانند گردو، نارون، افرا، گلابی، راش و... بوده و از هرکدام بنا به نوع رنگ و بافت و درجه سختی چوب برای مصرفی خاص استفاده می شود.

مروار بافی

مروار نام شاخه نوعی درخت بید است که پس از پختن و جدا کردن پوست مورد استفاده قرار می گیرد. از ترکیب ترکه ها و رد شدن آن ها از زیر و روی یکدیگر و پیچاندن آن ها به دور هم انواع محصولات شامل انواع سبد، میز، صندلی، مبل پدید می آید که از دوام و استحکام خوبی برخور دارند. شهرستان آستانه اشرفیه مرکز مهم این فعالیت است.

چوب تراشی

چوب تراشی از جمله صنایع دستی در استان گیلان و از صنایع سنتی و بومی این استان است که در آن به وسیله ابزار دستی ساده و ابتدایی نسبت به تراش چوب اقدام می نمایند و به تولید محصولات مختلف شامل قاشق، ملاقه، کفگیر و... می پردازند. مرکز عمده تولید شهرستان ماسال است و از چوب های مختلف موجود در منطقه استفاده می شود.

معرق چوب

معرق چوب در معنای کلام هر چیز رگه دار را می گویند. در هنر معرق از قرار دادن قطعات چوب های رنگی در کنار یکدیگر نقوش و طرح های مختلف پدید می آید، استفاده از طرح های ساده (اسلیمی و ختایی) و نقوش نوشتاری، مینیاتور، ابنیه و آثار تاریخی، نقوش و چهره و اندام و... در معرق متداول است. در این هنر از رنگ های طبیعی چوب استفاده می شود و گاهی در پایان کار روی چوب نقاشی می شود. کاربرد معرق شامل: ساخت رویه میز، تابلو، قاب آینه، جعبه، صفحه های شطرنج و... می باشد. این هنر به صورت پراکنده در سطح استان انجام می شود.

رشتی دوزی

رشتی دوزی یکی از هنرهای بومی و خاص و صنایع دستی استان گیلان است که از طریق دوختن نخ های ابریشمی رنگین به سطح پارچه توسط قلاب و ایجاد طرح و نقش های زیبا و چشمگیر صورت می گیرد. مرکز عمده فعالیت این هنر شهر رشت است و به همین دلیل نام رشتی دوزی بدان اطلاق می گردد. رشتی دوزی به سه روش ساده، برجسته و معرق دوخته می شود و دارای طرح و نقش های متنوع نظیر و بازوبندی، بند رومی، انواع بته جقه، گل و مرغ، لچک و ترنج و... می باشد. کاربردهای این هنر از دیرباز تاکنون شامل پرده، فرش، پوشش زین، سجاده، کلاه، لباس، مخده، رومیزی، روتختی و... است.

لباس های محلی

لباس های محلی گیلان برگرفته از فرهنگ، هنر، اندیشه، باورها و آداب و رسوم منطقه است و به علت تنوع قومی در سطح استان از شرق تا غرب گیلان طرح ها و مدل های متفاوت و متنوعی به چشم می خورد. لباس ها در انواع زنانه، مردانه و بچگانه تولید می شود و دارای قطعات مختلف است. یک دست لباس زنانه از 2 یا 3 سرپوش، پیراهن، جلیقه، کت، شال کمر، دامن، شلوار و پای پوش تشکیل می شود و لباس و مردانه شامل شلوار، پیراهن، جلیقه، کت، انواع کلاه و نیز پوشش هایی ویژه شبانان و کوه نشینان است. در بخش های مختلف گیلان از رنگ های شاد و زنده برای پوشاک استفاده می شود و مراکز مهم تولید آن قاسم آباد، تالش، رودبار، ماسال، املش، رشت و سیاهکل می باشد.

گلیم بافی

گلیم از جمله دست بافته های داری و برترین صنایع دستی استان گیلان است که با استفاده از پشم های الوان و به صورت تخت و بدون پرز و اغلب به صورت زیرانداز تولید می شود. نقش های مورد استفاده در بافت گلیم با الهام از فرهنگ، اعتقادات و باورها و محیط پیرامون بافنده و به صورت ذهنی است که به علت تکنیک بافت به شکل هندسی بافته می شود. گلیم بافی بیشتر در شهرستان های غرب استان گیلان مانند تالش، آستارا و رضوانشهر رواج دارد و نمونه هایی نیز در منطقه عمارلو رودبار به چشم می خورد.

بافت با پنج میل (جوراب و دستکش)

جوراب از جمله بافتنی های سنتی است که در مناطق کوهستانی گیلان بافته می شود و از نیازهای ضروری کوه نشینان می باشد. جوراب ها به دلیل داشتن نقوش اصیل و منحصر به فرد از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در بافت جوراب از رنگ های متنوع و نقوش مختلف نظیر آینه پشت، عروس، چشم و ابرو، عقرب و... استفاده می شود. جوراب ها به وسیله پنج عدد میل بافتنی و از پشم یا ابریشم و در دو نوع بدون ساق و ساق بلند بافته می شوند. با این روش نمونه دستکش های ساده و بدون نقش و پاپوش های خانگی نیز بافته می شود. امروزه این محصول بیشتر در شهرستان های فومن، رضوانشهر، تالش و ماسال تولید می شود.

سفالگری سنتی

سفالگری یکی از صنایع دستی و سوغات استان گیلان است. آثار سفالین پیش از تاریخ گیلان در منطقه مارلیک، سیاهکل و املش از جمله شاهکارهای هنری به شمار می روند. در حال حاضر در روستاهای گیلان نظیر جیره شفت، بالاده اسالم، خمیر محله املش، لارسر صومعه سرا، خمیر محله رودسر و... تولید سفال های سنتی همچنان رواج دارد و انواع ظروف سفالی لعاب دار و بدون لعاب نظیر گمج، خمره، کوزه، تنور، نمکیار و... تولید می شود.

شالبافی

شالبافی هنری بومی و از برترین صنایع دستی در استان گیلان است و شال پارچه ای است غالبا تک رنگ که به صورت شبکه ای بافته می شود و پس از لگدمالی کردن با آب و صابون به صورت پارچه ای ضخیم و کرک دار و به حالت نمدی در می آید که در این صورت امکان نفوذ برف و بوران در آن بسیار کم است، اغلب اوقات رنگ و بسته به نوع پشم همان رنگ طبیعی است و در برخی نواحی به وسیله رنگ های گیاهی رنگرزی می گردد. از پارچه شال برای دوخت البسه مردانه نظیر کت و شلوار و جلیقه و کلاه و لباس ویژه شبانان استفاده می گردد. شالبافی در ارتفاعات و مناطق کوهستانی گیلان از شرق تا غرب رواج داشته است. امروزه شهرستان های ماسال، رضوانشهر، تالش و شفت از عمده تولیدکننده های شال محسوب می گردند.