ارائه توضیحاتی درباره پوشاک سنتی ایل سنگسر

ایسنا/ براساس آخرین گزارش های بدست آمده، ارائه توضیحاتی درباره پوشاک سنتی ایل سنگسر صورت گرفت.

هانی رستگاران، مسئول ثبت میراث ناملموس استان سمنان گفت: پوشاک همچون زبان و خوراک معرف فرهنگ و اصالت هر قوم و ملتی است و از مهمترین صورتهای میراث مادی فرهنگ و سنتی است که نسبت به بسیاری دیگر از مصادیق میراث فرهنگی تاثیرپذیری بیشتری دارد و به همراه خود مجموعه ای از آداب و رفتارها را انتقال می دهد. «ایل سنگسر» بزرگترین ایل عشایری استان سمنان است و لباس و پوشاک سنتی این ایل دارای تنوع و رنگ پردازی چشم نوازی است. حفظ این گنجینه و انتقال آن به نسل های بعد اگرچه با دشواری های زیادی همراه است، اما امری ضروری است و می تواند به معرفی بیش از پیش فرهنگ این منطقه کمک کند.

او پیرامون ارائه توضیحاتی درباره پوشاک سنتی ایل سنگسر افزود: اگرچه با توسعه شهرنشینی و مدرنیته بسیاری از افراد توجه کمتری نسبت به داشته های میراثی خود داشته اند، اما در سالهای اخیر به ویژه در بین عشایر سنگسر توجه به فرهنگ، آداب و رسوم، زبان، خوراک و همین طور پوشش اهمیت ویژه ای داشته است، به گونه ای که در سالهای اخیر کژین (پیراهن ابریشمی سوزن دوزی شده زنانه)، سرگیرا (چادر بانوان سنگسری)، مکنه (شال بلند شماره دوزی شده)، چنگوم (زیورآلات نقره ای) و کارتی (پوشاک مردانه) در پرونده های جداگانه در فهرست میراث ناملموس ایران به ثبت رسیده و کارگاه های تولید این محصولات دوباره احیا شده است.

مسئول ثبت میراث ناملموس سمنان ادامه داد: بر این اساس پوشاک زنان و مردان سنگسری با عناوین کارتی به شماره 1368، مهارت دوخت سنتی کژین شوی (لباس بانوان سنگسری) به شماره 1366، چنگوم سازی به شماره 879، سرگیرا یا سگیرا به شماره 885، مهارت مکنه به شماره 913 و مهارت شماره دوزی سنگسری به شماره 914 در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

با توجه به پیشینه و قدمت پوشش و لباس در بین عشایر سنگسر و مجموعه لباس زنان که شامل «مکنه»، «کژین شوی»، «قردار شوال» و «سرگیرا» است، رستگاران درباره جزئیات هر یک چنین توضیح داد:

«کژین شوی» لباس نسبتاً بلند ابریشمی است که عموماً به رنگ قرمز بوده و تنها ویژگی بارز آن هنر سوزن دوزی است که در قسمت پایینی دامن و لبه های آستین چشم نوازی می کند. در بیشتر نمونه های بجا مانده عرض قسمت سوزن دوزی در حدود 25 سانتیمتر در نظر گرفته شده است. در لباس های بلند زنان زرتشتی اطراف یزد و میبد نیز چنین طرح هایی مشاهده می شود با این تفاوت که رنگ لباس زنان ایل سنگسر (کژین شوی) عموماً قرمز بوده و در کمتر مواردی از رنگهای زرد و سبز بسیار کمرنگ نیز استفاده شده است.

«سرگیرا» نوعی پارچه منحصر بفرد است که از رشته های بسیار ظریف پشم تهیه شده است و با هنر زنان بافنده ماهر ایل، رنگ آمیزی و بافته می شود. از این پارچه برای تولید «چادر تن پوش بانوان ایل» استفاده می شد. ویژگی این پارچه برخلاف ظاهر پشمین و زبر، سهولت دید از پشت تار و پود آن و خنک بودن آن است.

«مکنه» شال بلند ابریشمی به طول تقریبی سه متر است که سطح آن را به طور کامل سوزن دوزی می کنند. این سرپوش از دوران باستان در میان ایل معمول بوده و بانوان سنگسری از آن استفاده می کردند. مکنه در میان زرتشتیان مناطق مرکزی ایران (اطراف یزد) به «مکنو» مشهور بوده و شاید واژه «مقنعه» معرب این واژه است. مکنه را طوری روی سر قرار می دهند که میان آن مقابل چانه قرار بگیرد و بانوان نوعروس جوان و خانم های متاهل از مکنه هایی با پارچه قرمز رنگ استفاده کرده و دختران جوان و خانم های مجرد از مکنه با پارچه به رنگ سفید یا کرم رنگ استفاده می کردند.

«قردار شوال» دامن بلند و تیره رنگی است که انتهای پایینی آن با برش های اریب و دوباره به هم دوخته پارچه ابریشمی تزئین شده و به آن «فراخ شوال سرپاره دار» هم گفته می شود. نوارهای مورب و باریک ابریشمین رنگی در لبه پایینی دامن یادآور طرح محرمات در طراحی سنتی ایرانی است. این لباس یا دامن معمولاً برای استفاده در مراسم عروسی و مهمانی توسط خانم های متاهل استفاده شده و دختران جوان از نمونه های گلدار استفاده می کنند.

طول تقریبی پارچه مورد استفاده در بیشتر این نوع دامن ها حدود 30 متر است که بسیار پرچین دوخته می شود. هدف این پرونده معرفی شیوه بافت پارچه ای ابریشمی است که بعد از بافت به صورت اریب برش خورده و دوباره دوخته و در انتهای دامن پرچین نصب می شود که در اصطلاح به آن «سرپاره» می گویند. در «مهدی شهر» نوع دیگری از این تن پوش (شلوار گشاد) وجود دارد. جنس این نوع دامن کودری یا چیت بوده است که شبیه دامن های امروزی است با این تفاوت که به جای کش در کمر دارای بند یا پِسون بوده و در قسمت پایین دارای سرپاره یا کیشین (نوعی پارچه دستباف مهدی شهری از جنس نخ پنبه که به صورت یکسره بافته می شود) است. امروزه استفاده از این نوع دامن به جز در روستاهای کلاته خیج و مهدی شهر در دیگر نقاط استان سمنان متداول نیست.

مسئول ثبت میراث فرهنگی استان سمنان همچنین به اهمیت ثبت «شیوه بافت سرپاره به شیوه سنگسری» اشاره کرد و افزود: حاشیه قردار شوال ها در گذشته با پارچه کژین (سرپاره) دوخته می شد. جنس سرپاره از کژ یا ابریشم بوده که به صورت طبیعی رنگ آمیزی و آماده بافت می شد. با توجه به قیمت بالای کژ یا ابریشم و امکان تنوع محدود در رنگ آمیزی ابریشم امروزه از نخ استفاده می شود، اما گروهی از بانوان فعال در حوزه صنایع دستی در تلاشند با بافت پارچه از جنس ابریشم فرم اصیل لباس ها را احیا کنند.

ضرورت ثبت «سرپاره» به عنوان بخشی از پوشاک ضمن حفظ اصالت و جلوگیری از بکارگیری پارچه های آماده، امکان بافت دو نوع پارچه نخی و ابریشمی بسته به سلیقه و قدرت مالی افراد را فراهم خواهد کرد.