نگاهی به تاریخچه بیمارستان شهید مدرس تهران

ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به تاریخچه بیمارستان شهید مدرس تهران برای شما مخاطبان گرامی نوشته شده است.

اگر همچنان هم مفهومی تحت عنوان "وقف" یا مکان "وقفی" به گوشمان میخورد خوب است بدانیم این موضوع نشات گرفته از سنتی است که تقریبا از دوره قاجارها به بعد بیش از گذشته رونق گرفت. در این بین موضوع بهداشت و درمان، بیماری های واگیرداری همچون وبا، سل و...از مهمترین عوامل موثر بر زندگی مردمان در این دوره زمانی بود که مورد توجه کافی قرار نمی گرفت و همین امر هم برخی از افراد سرشناس این دوره را مجاب به وقف زمین برای ساخت مریضخانه میکرد؛ چنانچه همچنان هم بیمارستانهای مهمی در پایتخت همچون بیمارستان امیراعلم، شفایحیائیان، فارابی و...یادگار وقفی برخی از افراد دغدغمند آن روزگار است.

پس از آن نیز هرچند که عمده تمرکز مریضخانه های وقفی در محدوده مرکزی پایتخت بود اما بعدتر بیمارستان های دیگری در سایر مناطق نیز ساخته شد. بیمارستان سعادت آباد سابق و شهید مدرس امروزی هم از جمله همین مراکز درمانی است که حدود نیم قرن قبل در زمین های وقفی سید ضیاالدین طباطبایی (سیاستمدار ایرانی و نخست وزیر ایران در دوره احمد شاه قاجار) در محله "سادات آباد" که در آن کشاورزی، باغداری و پرورش خرگوش انجام میشد، ساخته شد؛ محله ای که اکنون با نام "سعادت آباد" شناخته می شود.

دکتر سید امیرحسین خادمی، مدیر بیمارستان شهید مدرس تهران با اشاره به اینکه طی دو بازه زمانی مختلف مسئولیت مدیریت بیمارستان شهید مدرس را برعهده گرفته است، درباره تاریخچه شکل گیری این مرکز درمانی توضیح داد: بیمارستان شهید مدرس در ایام قدیم با نام بیمارستان سعادت آباد نامگذاری شده بود. کار ساخت بیمارستان از سال 1347 آغاز می شود اما در گذر زمان با گسترش فضای فیزیکی بیمارستان مواجه بودیم؛ چنانچه در دهه 80 خورشیدی ساختمان شماره دو ساخته و به محیط بیمارستان اضافه شد.

وی با ذکر این نکته که بیمارستان شهید مدرس از اولین بیمارستانهایی است که تحت نظارت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به جرگه آموزش پزشکی پیوسته، ادامه داد: در نهایت این مرکز سال 1354 به شکل کامل با بخشهای قلب، اورولوژی، نفرولوژی، جراحی عمومی، داخلی، بخشهای مراقبتهای ویژه CCU و ICU، دیالیز و اتاق عملها افتتاح شده است. در گسترش بیمارستان طی سالیان اخیر نیز بخشهای دیگری مانند پیوند کلیه، پیوند قلب، جراحی پلاستیک، جراحی قلب اطفال، طب فیزیکی و توانبخشی، فیزیوتراپی و...هم به بخشهای ما اضافه شده است.

وی افزود: از آنجایی که عمده بیمارستان های دولتی قدیمی در کشور موقوفه هستند، یکی از معضلاتی که بیشتر این بیمارستانها با آن دست و پنجه نرم می کنند، این است که افراد و مسئولین، چندان به دنبال مستندسازی و ثبت سند بیمارستان نبودند و این موضوع می تواند یک چالش باشد. براساس یافته هایی که در مورد بیمارستان شهید مدرس وجود دارد، می دانیم که زمین های این منطقه جزو موقوفات سید ضیاالدین طباطبایی و حتی در روایتی دیگر مرحوم عبدالحسین میرزا فرمانفرما (یکی از رجال قاجاری) بوده است. در حال حاضر سندی نداریم اما با سازمان اوقاف هم دچار مشکل نشده ایم، هر چند معارض هایی طی سالیان اخیر داشتیم اما بافت قدیمی و اصلی بیمارستان حفظ شده است.

وی با اشاره به اینکه تعداد تخت مصوب برای بیمارستان شهید مدرس 265 تخت است، تاکید کرد: اما خوشبختانه در حال حاضر 284 تخت در بیمارستان فعال است که 82 تخت مربوط به بخش ویژه است؛ در واقع قریب 30 درصد تختهای مرکز را تخت ویژه تشکیل می دهد؛ درحالی که معمولا در بیمارستان های عمومی و عادی این عدد بین 10 تا 15 درصد متغیر است. همچنین 10 تخت فعال اتاق عمل داریم که در دو طبقه مشغول به فعالیت هستند.

خادمی با اشاره به اینکه در بیمارستان شهید مدرس 770 پرسنل و 102 پزشک مشغول به کار هستند، در خصوص میزان مراجعات به این مرکز تصریح کرد: آمار مراجعات اورژانس در سال 1401 حدود 68 هزار مورد و مراجعه به درمانگاه حدود 74 هزار نفر بوده است. از آنجایی که بسیاری از مراجعین ما بیماران قلبی و عروقی هستند، طبیعتا میانگین سنی هم بالا می رود؛ به شکلی که میانگین سنی مراجعات در سال قبل 54 سال بود.

وی با اشاره به اینکه بیمارستان شهید مدرس از سال گذشته موفق به کسب جواز IPD برای فعالیت توریسم سلامت شده، اظهار کرد: درحالی که در سال 1400 کلا دو مورد بیمار تحت عنوان توریسم سلامت در مرکز پذیرش شدند اما در 6 ماهه دوم سال قبل که این مجوز اخذ شد، 58 بیمار و در 5 ماهه اول سال جاری موفق به جذب 138 بیمار خارجی شدیم. عمده مراجعین خارجی ما از کشور عراق هستند اما به طور کلی اکثر مراجعات از کشورهای همجوار اتفاق می افتد.

وی درخصوص نوع خدماتی که عموما در بخش IPD بیماستان ارائه می شود، بیان کرد: از افتخارات ما این است که یکی از مراکز مهم پیوند کلیه در ایران هستیم و همیشه جزو دو یا سه مرکز اول کشور از نظر تعداد و موفقیت این عمل بوده ایم. ما تیم مجهزی داریم که به شدت فعال عمل می کنند و به شکل میانگین ماهانه 8 مورد پیوند کلیه اتباع در مرکز انجام می دهیم که به ارزآوری هم کمک می کند؛ چرا که انجام عمل پیوند برای اتباع 5 برابر تعرفه عادی برای یک فرد ایرانی است.

وی با تاکید بر اینکه در بحث پیوند، دهنده و گیرنده هر دو باید از یک کشور باشند، اظهار کرد: هماهنگی این موضوع بسیار سخت است اما توانستیم آن را اجرایی کنیم. از سه تا شش ماه قبل از انجام پیوند، کارهای درمانی در کشور مبداء آغاز می شود و افراد آزمایشاتی که مورد تایید ما باشد را انجام می دهند و نتایج را برای پزشکان مرکز ارسال می کنند و سپس ویزیت آنلاین انجام می شود. در صورتی که بررسی های اولیه مساعد باشد سپس بیمار به ایران می آید. به همین دلیل آمار لغو عمل پیوند در میان اتباع بسیار پایین و کمتر از 5 درصد بوده است. در نهایت اتباع جهت انجام عمل حدود 40 روز تا 2 ماه نیز در ایران اقامت دارند.

مدیر بیمارستان شهید مدرس در خصوص میزان ارزآوری ناشی از رونق گرفتن بخش IPD بیمارستان شهید مدرس توضیح داد: متاسفانه یکی از مشکلات ما در این زمینه، بروکراسی های اداری مختلف است. خوشبختانه این کار درآمد نقدی ما را بیش از 2 میلیارد تومان افزایش داده است؛ البته ما امکان جذب مستقیم ارز را نداریم و بیماران ارز را تبدیل کرده و به صورت ریالی برای بیمارستان واریز می کنند، چون ما در سیستم دولتی هستیم هنوز حساب ارزی تعریف نشده است. هرچند در هیئت امنای دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و وزارت بهداشت پیرامون این موضوع صحبت هایی شده است ولی مشکل موجود این است که هنوز مکانسیم خاصی برای پرداخت ها و دریافت ها به صورت جامع در نظام سلامت عمومی دولتی تعریف نشده است.

وی با اشاره به اینکه رونق گرفتن بخش IPD، میزان نقدینگی این مرکز را تا حدود 30 درصد افزایش داده است، اظهار کرد: این نقدینگی بعد از یک ماه به چرخه مالی بیمارستان باز می گردد. این در حالی است که گردشگری سلامت به طور کلی در سایر بخش های کشور هم به ارزآوری و هم به فرهنگسازی کمک می کند.

وی درباره پیوند اعضا برای ایرانیان در این مرکز تصریح کرد: تعداد پیوند قلب در این مرکز طی سالیان اخیر 9 مورد بوده است. سال قبل میزان پیوند کلیه در این مرکز 204 مورد بود. خوشبختانه یکی از مراکزی هستیم که درصد پیوند موفق بالایی هم داریم و رد پیوند کم بوده است. عمده موارد پیوند کلیه در این مرکز از فرد زنده بوده است.

وی با اشاره به اینکه یکی از مشکلات بیمارستانها بدهکاری سازمانهای بیمه گر است، ادامه داد: برخی بیمه ها 8 ماه در پرداختهای خود به ما تاخیر دارند و این در حالی است که هنگام پرداخت هم حدود 3 تا 8 درصد کسورات می زنند و این معضل اکثر بیمارستانها است.

خادمی با اشاره به اینکه طرح خودگردانی بیمارستان ها که از اوایل دهه 70 آغاز شد، در ابتدا یک فرصت بود، تاکید کرد: اما متاسفانه این طرح اکنون یک تهدید برای نظام سلامت کشور است که متاسفانه دولتها و مجلسها به آفتهای این قسمت نپرداختند. در حال حاضر 85 درصد هزینه های بیمارستانهای دولتی از محل درآمدهای اختصاصی تامین می شود و تنها حدود 15 درصد از بودجه عمومی کشور استفاده می کنند که این امر نشان دهنده وابستگی بیمارستانها به سازمان های بیمه گر است.

او پیرامون نگاهی به تاریخچه بیمارستان شهید مدرس تهران تاکید کرد: از سوی دیگر با توجه به سیاست عدالت محور و مهم کاهش پرداخت از جیب مردم، از آن 85 درصد باز حدود 70 درصد در اختیار بیمه ها قرار دارد؛ به شکلی که وقتی می گوییم بیمه ها به طور میانگین 8 ماه به بیمارستان بدهکار هستند یعنی میزان این بدهی فقط در این مرکز به حدود 200 میلیارد تومان می رسد که عدد بزرگی است.

وی افزود: از طرفی با توجه به اینکه قیمتها ثبات ندارد این میزان بدهی اعتبار نظام سلامت نزد متولیان ارائه کننده خدمات اولیه مانند شرکتهای دارویی و تجهیزات پزشکی را هم تحت الشعاع قرار می دهد. هرچند که تراز بیمارستانهای دولتی اکثرا مثبت است، ولی نقدینگی ندارند؛ در واقع ما در بیمارستانها پولدار فقیر هستیم و این یعنی طلبکاری ما زیاد است. نجات دادن نظام سلامت یا در گرو بروز شدن بدهی ها است یا اینکه دولت و مجلس مجددا به نظام سلامت کمک کنند که باز هم وابستگی مراکز درمانی به بودجه عمومی دولت افزایش می یابد.

وی در پاسخ به سوالی در خصوص وضعیت نیروی انسانی در بیمارستان شهید مدرس توضیح داد: کمبود نیروی انسانی مبتلابه کلیه نظام سلامت است اما ما نسبت به بسیاری از بیمارستانهای دولتی کشور باز هم وضعیت مطلوب تری داریم ولی در خیلی از گروه ها در مضیقه شدید هستیم؛ به عنوان مثال سالیان سال است که دولت جذب کافی نیروهای پشتیبانی، کمک پرستار، اداری، مالی، خدمات و...ندارد و در این دسته ها معضل زیاد است. در زمینه نیروی پرستاری هم با بحران مواجه نشده ایم اما وفور نیرو هم وجود ندارد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید بر اینکه تعرفه های درمانی مطابق هزینه ها به شکل واقعی دیده نمی شود، اظهار کرد: تعرفه ها خیلی کم است. پزشک در این مرکز برای یک نصف روز زمانی که برای انجام یک عمل جراحی می گذارد کمتر از یک میلیون تومان دریافت می کند؛ در حالیکه برای همان عمل می تواند در یک بیمارستان خصوصی 60 تا 70 میلیون تومان دریافتی داشته باشد و این طبیعی است که با این شرایط انگیزه پزشک برای ارائه خدمت در بخش دولتی کمتر باشد.

مدیر بیمارستان شهید مدرس تاکید کرد: اقتصاد یک اصلی دارد که اعلام می کند اگر قیمت هر خدمتی را به موقع و به جای آن پرداخت نکنیم، مجبور می شویم به شکل غیرمستقیم چند برابر آن را پرداخت کنیم. در نظام سلامت هم به همین صورت است؛ به روند چندسال گذشته که نگاه می کنیم رشد تعرفه ها بسیار کم بوده است؛ به شکلی که در پنج سال گذشته تعرفه ها کمتر از 2 برابر رشد داشته است؛ در صورتی که همه خدمات و نیازهایی که باید پاسخگوی آن باشیم بین 6 تا 10 برابر رشد داشته است؛ بنابراین یا باید از کیفیت خدمات کم کنیم که این موضوع اصلا پذیرفته شده و امکانپذیر نیست و یا اینکه باید با تاخیر به تعهدات خود عمل کنیم.

وی پیرامون نگاهی به تاریخچه بیمارستان شهید مدرس تهران افزود: تبیین تعرفه واقعی نکته خاصی نیست که مسئولین از آن اطلاع نداشته باشند. اگر تعرفه واقعی دیده نشود، خدایی نکرده ممکن است از کیفیت خدمات کم شود. در چنین شرایطی کسی که تمکن مالی دارد به بخش خصوصی مراجعه می کند و قشر آسیب پذیر هم یا مجبور می شود خدمات الکتیو را به تاخیر اندازد و یا اینکه خدمتی با کیفیت پایین دریافت کند که این موضوع مدنظر هیچ کسی نیست. راهکار واقعی شدن تعرفه ها این است که براساس قیمت تمام شده باشد که استخراج آن کار سختی نیست.

خادمی با اشاره به آثار تحریم ها در تهیه و تعمیر تجهیزات پزشکی بیان کرد: تحریم ها سبب شد مزیت تولید در میان بسیاری از شرکتهای داخلی ایجاد شود. در تولید خیلی از وسایل پزشکی پیشرفت کردیم ولی برخی اقلام هایتک و منحصر بفرد وجود دارد که یک یا دو کشور در دنیا آنها را تولید می کنند که برای تهیه یا تعمیر این نوع دستگاه ها دچار مشکلاتی شده ایم. به عنوان مثال برای خرابی جزئی از یک دستگاه حدود 2 میلیارد و900 میلیون تومان هزینه کردیم؛ در صورتی که همان دستگاه را چند سال قبل می توانستیم با همین مبلغ خریداری کنیم. ما برای تداوم ارائه خدمت مجبور به تامین این هزینه ها هستیم. نمیتوان گفت در بیمارستان شهید مدرس با محدودیتی در این زمینه مواجه هستیم اما برخی دستگاه ها هم وجود دارد که با تاخیر وارد چرخه خدمت می شوند.

وی در پاسخ به این سوال که آیا بیمارستان شهید مدرس اخطار ایمنی و آتش نشانی دارد یا خیر؟، گفت: ساختمان شماره دو بیمارستان در دهه 80 بسیار ایمن و خوب طراحی و ساخته شده است و اکنون در مورد این ساختمان مشکلی نداریم اما ساختمان قدیمی که مربوط به سال 1347 است مشکلاتی دارد هر چند ما هنوز اخطاری نداشتیم.

وی پیرامون نگاهی به تاریخچه بیمارستان شهید مدرس تهران افزود: مهمترین مشکل تمام بیمارستانهای دولتی بحث آسانسور است و تقریبا اکثر بیمارستانهای تهران نمی توانند استاندارد آسانسور را بگیرند؛ چون معیارهایی که برای ساخت آسانسور وجود دارد بسیار سختگیرانه است. یکی از اشکالات افراط و تفریط در این زمینه است؛ اگر قرار است سختگیری بیش از حد باشد ما هم برای رسیدن به حد استاندارد سختگیرانه به بودجه نیاز داریم که از جایی هم تامین نمی شود؛ بنابراین باید نگاه واقع بینانه داشته باشیم.

خادمی ادامه داد: همین الان اگر قرار باشد در مورد آسانسورها مجوزهای کامل را دریافت کنیم، لازم است 36 میلیارد تومان تنها در این بخش هزینه کنیم و این رقمی نیست که خود یک بیمارستان بتواند آن را تامین کند؛ البته امسال دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و وزارت بهداشت در بودجه های خود به ما کمکهایی کرده اند که به شکل نشان دار برای برطرف کردن مشکلات زیرساختی هزینه خواهد شد. بحث اعلام و اطفاء حریق هم در تمام بیمارستان ها مشکل دارد و باید این معضل در این مرکز و سایر مراکز در اولویت اجرایی و عملیاتی قرار گیرد.

وی پیرامون نگاهی به تاریخچه بیمارستان شهید مدرس تهران افزود: بیمارستان شهید مدرس به دلیل موقعیت قرارگیری نزدیک گسل شمال تهران است و ما را در معرض خطر قرار می دهد؛ بنابراین مشخص است که مقاوم سازی هم باید مد نظر قرار گیرد.

او درباره وضعیت مراجعات از سایر استانها به بیمارستان شهید مدرس و وضعیت همراه سرای این مرکز گفت: خود بیمارستان همراه سرا ندارد، ولی با خیرین سلامت طرف قرارداد هستیم و کسانی که باید طولانی مدت در تهران بمانند و مشکل دارند به همراه سراها معرفی می شوند. گاهی اوقات هم برخی مراجعان یک یا دو روز می بایست در مرکز بمانند که برای این افراد معضل اسکان را داریم؛ به عنوان مثال در بخش قلب اطفال این مشکل را می بینیم، چون عمده مراجعین این بخش از نقاط محروم مانند سیستان و بلوچستان و...به مرکز می آیند و چون کودک هستند، مادر و خانواده باید کنارشان بماند. به طور کلی سالانه 14 هزار مورد بستری در بیمارستان داریم و 70 درصد این تعداد هم از شهرستانها می آیند. با این حال معضل حادی در زمینه اسکان همراهان بیماران نداشته ایم.

خادمی درباره آسیبهای ناشی از کرونا بر این مرکز بیان کرد: چالشهای کرونا در ابعاد مختلف همچنان وجود خواهد داشت. بزرگترین چالش ما در این مرکز از دست دادن سه نفر از همکارانمان بود. از سوی دیگر صف انتظار ارائه خدمت هم شکل گرفته بود که البته به مرور زمان از بین رفت. متاسفانه تاخیر در تشخیص و درمان یکی از معضلات کرونا بود که سبب شد تا این روزها شاهد افزایش مراجعات بخش داخلی، سرطان و...باشیم.

وی افزود: کادر درمان هم قشری از جامعه هستند که معضلات کرونا را بیش از سایرین احساس کردند و دچار خستگی و فرسودگی مزمن شدند؛ بنابراین لازم است که این تلاشها به شکل خاص دیده شود که انعکاس خستگی را در روند درمانی شاهد نباشیم. برخی از همکاران ما پس از کرونا یا ترک کار یا مهاجرت کردند و این اعداد قابل توجه است و باید به فکر حفظ این سرمایه های انسانی باشیم.

خادمی در بخش دیگری از سخنان خود به اجرای طرح تحول سلامت از سال 93 اشاره کرد و گفت: این طرح با بودجه خوبی آغاز شد که در ابتدا به سیستم درمانی کمک هم کرد اما متاسفانه حدودا 5 سال است که بودجه طرح تزریق نمی شود و یا با تاخیر بیش از یک سال و نیم پرداخت می شود. این در حالی است که خیلی از خدماتی که بیمه ها پوشش نمی دهند، درون این طرح دیده شده است و ارقام هنگفتی دارد؛ به شکلی که مثلا در مورد یک نوع تجهیزات که 100 میلیون قیمت دارد بیمه شاید 20 میلیون را تقبل کند و 80 میلیون دیگر باید وارد طرح تحولی شود که تازه یک سال و نیم یا دو سال بعد وجه آن را می دهد و این ما را دچار مشکل می کند.

حتما باید دولت و مجلس برای طرح تحول سلامت فکری کنند. یا باید بودجه مورد نیاز تامین شود و یا اینکه تغییرات و بازنگری در آن صورت گیرد؛ چون درحال حاضر طرح تحول سلامت نقض غرض می کند.

او درخصوص اقداماتی که خیرین سلامت در بیمارستان شهید مدرس انجام می دهند نیز توضیح داد: در سال جاری بخش "سی تی آنژیو" جدید مرکز با کمک خیرین سلامت بهره برداری شد. در سال جاری ماهانه بیش از 2 میلیارد تومان کمک مستقیم خیرین را داشتیم؛ این درحالی است که خیلی از خیرین هم به شکل غیر مستقیم کمک می کنند، به این صورت که هزینه بیمار را پرداخت می کنند و این هم رقم بالایی را شامل می شود. به طور کلی خیرین در نقاطی خاص به ما کمک می کنند که ما را از تنگناها نجات می دهد.

وی با اشاره به اینکه وزارت بهداشت در کشور ما به شکل منحصر بفرد شامل آموزش پزشکی هم می شود، بیان کرد: این موضوع در عین حال که مزایایی دارد یک سری تهدیدات هم دارد؛ از جمله اینکه علی رغم فعالیت بسیار خوب ما در این بخش، به آموزش سوبسید داده نمی شود. آموزش یعنی پرورش نسل آینده و باید این اتفاق به عنوان سرلوحه قرار گیرد. با اینکه خوشحالیم که ظرفیت رشته های پزشکی افزایش یافته است اما متاسفانه تامین بودجه لازم را ندیده ایم.

خادمی تاکید کرد: ما در این مرکز ماهانه 140 رزیدنت آموزش می دهیم و 1300 دانشجوی پزشکی و غیر پزشکی در طول سال اینجا آموزش می بینند که هزینه زیادی می خواهد؛ اما این موضوع هم در بودجه اختصاصی بیمارستان ها آمده است و به اندازه این کار و تورم این موضوع دیده نشده است. بودجه بیمارستان های آموزشی باید به درستی دیده شود تا پزشکان هم انگیزه کافی آموزش داشته باشند.

مدیر بیمارستان شهید مدرس در خاتمه درباره ارزان ترین و گران ترین خدمت این مرکز بیان کرد: ارزان ترین خدمت ویزیت و گران ترین خدمت هم اعمال پیوند در بخش IPD است که حدودا 200 میلیون تومان قیمت دارد. پس از آن اعمال قلب دریچه است که بیمه ها هم بیش از 90 درصد این اعمال را پوشش می دهند.