چرا دو کاروانسرای هتل عباسی و یام از ثبت جهانی جا ماندند؟

ایلنا/ بدنبال آخرین خبرهای بدست رسیده، این پرسش مطرح می گردد که چرا دو کاروانسرای هتل عباسی و یام از ثبت جهانی جا ماندند؟

این روزها همه جا حرف از ثبت پرونده کاروانسراهای ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو است؛ پرونده ای که در ابتدای امر نام 56 کاروانسرا را برای ثبت در خود جای داده بود اما در نهایت 54 کاروانسرا ثبت شد و دو کاروانسرا از قرار گرفتن در پرونده کاروانسراهای ایران جا ماندند.

پرونده مشترک 54 کاروانسرای تاریخی از 24 استان کشور متعلق به دوره های ساسانی، سلجوقی، ایلخانی، تیموری، صفویه و قاجار است و سیر تکامل دوره های تاریخی و نبوغ معماری ایرانی را در نقشه و طرح نشان می دهد. این کاروانسراها اگرچه ممکن است در ظاهر شبیه هم باشند ولی هیچ دو نقشه ای نه در کلیات و نه در جزییات شبیه هم نیستند. نوع معماری خاص آنها براساس مکان و اقلیم شکل گرفته است.

اما چرا دو کاروانسرای «هتل عباسی» و «یام» از ثبت جهانی جاماندند و از پرونده کاروانسراهای ایران بیرون کشیده شدند؟

محمدحسین طالبیان (معاون سابق میراث فرهنگی و مسئول تهیه پرونده کاروانسراهای ایرانی) درخصوص چرایی حذف دو کاروانسرای از پرونده کاروانسراهای ایران گفت: واقعیت آن است که همیشه چنین اتفاقاتی می افتد. دو کاروانسرای مذکور به دلیل بازسازی هایی که انجام داده بودند، از پرونده حذف شدند، چرا که کارشناسان بر این اعتقاد بودند که بازسازی های انجام شده در این کاروانسراها اصالت را از آنها گرفته و فاقد اصالت هستند. این در حالی است که در واقع اینگونه نبوده و ما نیز توضیحات لازم را ارائه دادیم که البته مورد قبول قرار نگرفت.

او ادامه داد: برای مثال در کاروانسرای مادرشاه (هتل عباسی) (مهمانسرای عباسی) شاهد بازسازی های گسترده ای هستیم که حتی در جبهه ای از آن دو طبقه افزوده شده. اگر این پرونده امروز ارائه میشد، ما اینکار را نمی کردیم اما باید یادمان باشد که این بازسازی ها قبل از سال 1959 انجام شده بود که در واقع قبل از منشور ونیز است و براساس منشور آتن این کار امکانپذیر بود. اما منشور ونیز که در سال 1964 تصویب شد، دیگر اجازه بازسازی اینچنینی به آثار تاریخی داده نمی شود. ما تمام این موارد را در پرونده آورده بودیم که مورد قبول قرار نگرفت.

طالبیان یادآور شد: واقعیت آن است که بخشی از عدم موفقیت هتل عباسی برای جای گیری در پرونده میراث جهانی کاروانسراها به دلیل عدم ارائه مدارک لازم از سوی مسئولان این مجموعه به تهیه کنندگان پرونده بود. مسئولان هتل عباسی در زمان لازم همکاری لازم با را ما نداشتند و مدارک کافی را در اختیارمان نمی گذاشتند که کار را سخت میکرد. در نهایت با رایزنی های صورت گرفته، موفق شدیم به عکسهای تاریخی دست پیدا کنیم و در پرونده بگذاریم.

او درخصوص کاروانسرای یام نیز گفت: این کاروانسرا نمونه ای بازسازی شده از کاروانسرای ایرانی است. حتی در پرونده نیز ذکر کرده بودیم که این نمونه بازسازی شده و اگر ثبت جهانی شود، سایرین هم می توانند از آن بیاموزند. پلان باستان شناسی کاروانسرا و طرح ها و اسناد قدیمی آن وجود داشت و استادکاران ما هم براساس این اسناد بازسازی کرده بودند. از دید من متخصص هیچ ایرادی به این کاروانسرا وارد نبود. چطور است که «ورشو» که به طور کامل تخریب شده بود بازسازی و ثبت جهانی شد، اما به این کاروانسرا ایراد وارد می کنند؟

طالبیان تصریح کرد: روح کنوانسیون میراث جهانی باید سایرین را تشویق کند که درصدد حفظ و بازسازی براساس اصالت ها برآیند. حتی اکنون با ثبت پرونده کاروانسراها در فهرست میراث جهانی این امکان ایجاد شده که تعداد زیادی از کاروانسراها را به این پرونده بیافزاییم. پرونده زنجیره ای این امکان را ایجاد می کند که بتوانیم آثار را افزایش دهیم.

او تاکید کرد: باید بدانیم که اگر آثارمان در فهرست جهانی ثبت نمی شدند وضعیتشان از آنچه امروز است بدتر میشد. برای مثال اگر آبشار شوشتر ثبت جهانی نمیشد، وضعیتش بدتر از الان می بود. این مهم در خصوص میدان نقش جهان، شهر تاریخی یزد و…نیز صدق می کند. ثبت جهانی به حفظ آثار و توجه بیشتر به آنها کمک می کند.