بعد از سالها تلاش شش کاروانسرای استان سمنان در فهرست ثبت جهانی یونسکو قرار گرفتند

خبرگزاری مهر/ براساس اخبار واصله، بعد از سالها تلاش شش کاروانسرای استان سمنان در فهرست ثبت جهانی یونسکو قرار گرفتند.

نامش کاروانسرا است اما تنها محل استراحت کاروان ها نیست بلکه مرکز تجمعاتی هستند که تلاقی فرهنگها، اقتصاد حتی سیاست، امنیت، هنر و نجوم و علم و دانش را هم طی قرنها به نظاره نشسته اند این آجرها اگر حرف بزنند چه ها که ندارند برای بازگویی چه بسیار دانشمندان و عرفا، شعرا و سیاستمداران و چهره هایی که از همین دروازه ها عبور نکرده اند.

حالا بعد از سالها تلاش اما اتفاقی رخ داده تا دوباره کاروانسراها بر تارک آسمان فرهنگ و هنر و میراث فرهنگی کشورمان بدرخشند و در این بین استان سمنان که میزبان سالم ترین و دست نخورده این بناها است، نامی برای خودش دست و پا کرده به وسعت کویر بزرگ و دلهای مردمش؛ استانی مستعد که به کاروانسراها معروف است. بالاخره بعد از سال ها ثبت جهانی این بناها سبب شده تا یک بار دیگر کاروانسراها از محاق فراموشی و گرد و خاک ایام بیرون بیایند و نوید رونق دوباره را مسئولان می دهند.

خبر ثبت 54 کاروانسرای ایران در یونسکو به عنوان میراث جهانی آنقدر درخشان بود که تمام تحولات مرتبط با حوزه گردشگری و میراث فرهنگی استان سمنان را دست خوش تحولات کند، چرا که این استان شش کاروانسرا در جمع کاروانسراهای ثبت شده دارد و حالا نام سمنان در بین استانهایی با بیشترین میزان کاروانسراهای ثبت شده می درخشد این همان نقطه طلایی است که یکبار دیگر ظرفیتهای میراث فرهنگی و گردشگری دیار قومس را به تصویر میکشد.

استانی که مهد کاروانسراها است، زیرا از دیرباز در شاهراه شمال شرق کشورمان قرار داشته است استانی که میزبان حداقل 15 کاروانسرای مهم است که برخی 100 درصد سالم هستند و همین حالا می توانند میزبان گردشگران باشند. در کجا چنین ویژگی بارزی وجود دارد؟

اما این ثبت چرا مهم است کارشناس حوزه گردشگری و میراث فرهنگی میگوید: کاروانسراها به واسطه اینکه سالها است از حیز انتفاع ساقط هستند و عملاً کارکردی ندارند و به نوعی رها شدند، علیرغم تمام فرصت سوزی ها و بی مهری ها اما به خوبی و دست نخورده و بکر باقی ماندند اگر این رها شدگی و فراموشی 100 عیب داشته باشد که یکی از آنها فقدان انتفاع اقتصادی بوده اما یک حسن هم داشته و آن هم اینکه کاروانسراها بکر باقی مانده است.

محسن میرصادقی با بیان اینکه کاروانسراهای استان سمنان عمدتاً در فواصل خارج از شهر و در حاشیه کویر قرار دارند در نتیجه محل رجوع عامه مردم هم نبودند پس به نوعی بکر باقی مانده است، تاکید داشت: این بکر بودند باعث شده تا دست خوش تخریب ها وسیع نشوند و همین امر نیز شانس شش کاروانسرای استان را در فهرست ثبت جهانی بیشتر کرد.

وی با بیان اینکه در کنار این مورد باید توجه داشت که بزرگترین کاروانسرای سالم ایران هم در میاندشت استان سمنان است، افزود: ثبت جهانی کاروانسراها به خصوص در حوزه جاده ابریشم و معرفی سمنان به عنوان نماینده ایران در کنسرسیوم جهانی گردشگری با حضور 20 کشور می تواند توریست پذیر نیز باشد.

اما چه کاروانسراهایی از استان سمنان به ثبت رسیده اند؟ استاندار سمنان درباره این امر میگوید: کاروانسرای قصر بهرام، کاروانسرای آهوان، کاروانسرای میامی، کاروانسرای میاندشت در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد که خبر بسیار خوبی برای گردشگری و میراث فرهنگی و حتی اقتصاد استان سمنان است.

سید محمدرضا هاشمی با بیان اینکه 54 کاروانسرا در کل کشور ثبت شدند که شش مورد بیش از 11 درصد از آنها در درون استان سمنان است، ابراز کرد: این امر نشان دهنده اهمیت و مزیتهای ویژه کاروانسراهای استان سمنان است که عمدتاً به لحاظ تاریخی و فرهنگی و گردشگری اهمیت دارند.

وی ثبت کاروانسراهای استان سمنان در چهل و پنجمین کمیته میراث جهانی یونسکو را یک گشایش ویژه برای گردشگری استان دانست و تاکید کرد: برای ارتقای بهره وری کاروانسراها برنامه ریزی خوبی با مشارکت دستگاه های ذی ربط به خصوص میراث فرهنگی صورت خواهد پذیرفت.

در فهرست اعلامی از سوی وزارت میراث فرهنگی نام پنج کاروانسرا دیده می شود به این ترتیب که «کاروانسراهای قصر بهرام (سمنان)، آهوان (سمنان)، میامی (سمنان)، عباس آباد (سمنان)، میاندشت (سمنان) به ثبت جهانی رسیده است» اما باید یک توضیح را داد و آن هم اینکه کاروانسرای سنگی و آجری آهوان در واقع دو کاروانسرا محسوب می شود که از این پس مسئولان استان سمنان می بایست دقت نظر بیشتری در حوزه ارتقای کاروانسراها داشته باشند.

مدیر کل میراث فرهنگی استان سمنان با بیان اینکه ثبت جهانی کاروانسراها به معرفی این آثار شاخص در دوره های مختلف تاریخی به لحاظ گردشگری و فرهنگی کمک شایانی می کند، ابراز کرد: کاروانسرای تاریخی میاندشت میامی بزرگترین مجموعه کاروانسرایی ایران است که سالم مانده و قابلیت بهره برداری دارد و این نشان از ظرفیتهای خوبی استان در این بخش دارد.

امیر کرم زاده با بیان اینکه تیم های متخصص از ماهها قبل در حال آماده کردن مستندات کاروانسراهای استان سمنان بودند و خوشبختانه بازدید مسئولان یونسکو هم به خوبی برگزار شد، ابراز کرد: یکی از اقدامات خوبی که در حوزه میراث فرهنگی در زمینه ثبت این کاروانسراها صورت گرفته ساخت مستند تصویری است که می تواند به خوبی مزیتها و ظرفیتهای فرهنگی و تاریخی این بناهای عظیم در استان را بشناساند.

وی با بیان اینکه این اولین بار نیست که آثاری از استان سمنان ثبت میراث جهانی یونسکو می شود، افزود: بخشی از راه آهن ملی و جنگلهای هیرکانی در شاهرود و مهدیشهر نیز سابقاً ثبت میراث فرهنگی جهانی شدند که بسیار در زمینه شناساندن مزیتهای قابل سرمایه گذاری و گردشگری استان مؤثر خواهد بود.

شگفت آورترین موضوع در فهرست یونسکو این است که شهرستان میامی در شرق استان سمنان به تنهایی سه کاروانسرا در فهرست دارد یعنی در واقع شش درصد از کل کاروانسراهای ثبت جهانی شده ایران متعلق به همین شهرستان کوچک اما مستعد است. فرماندار میامی بیان کرد: ثبت جهانی این آثار بدون شک در معرفی و جذب گردشگر و معرفی اصالت مردم شهرستان میامی تأثیر بسزایی خواهد داشت.

علیرضا آشوری با بیان اینکه کاروانسرای میاندشت، کاروانسرای میامی و کاروانسرای عباس آباد به کاروانسرایی هستند که ثبت جهانی شدند آن هم در حالی که این شهرستان هنوز تعداد دیگری از کاروانسراها را در خود جای داده است، ابراز کرد: این امر نشان دهنده مزیتها و ظرفیتهای ویژه گردشگری در شهرستان میامی است.

یک کارشناس حوزه میراث فرهنگی با بیان اینکه سابقاً شاهد ثبت جهانی جنگل ابر شاهرود به عنوان میراث فرهنگی بشر برای یونسکو بودیم اما گویا اقدامات مسئولان و برنامه ریزی های آنان بعد از ثبت جهانی یکباره متوقف شد، گفت: مسئولان ما طی یک دهه اخیر تمام تلاش خود را برای ثبت یک زیرساخت انجام می دهند اما بلافاصله بعد از خبر ثبت آن بنا و یا میراث فرهنگی به یکباره همه چیز فراموش می شود گو اینکه کار تمام شده است.

الهه منصوری که دانش آموخته رشته گردشگری نیز است، با بیان اینکه پس از ثبت هر بنا یا میراث فرهنگی ناملموس تازه کار مسئولان میراث فرهنگی آغاز می شود، ابراز کرد: ثبت جهانی در واقع همان فرمان آغاز یک مسابقه دو میدانی است که تازه بعد از آن باید تلاشها برای رسیدن به مقصد، چندین برابر شود نه اینکه یکباره همه چیز رها شود.

وی با اشاره به تجربه ثبت جنگل ابر افزود: ما از مسئولان می خواهیم این سوال را جواب بدهند که بعد از ثبت جهانی جنگل ابر چه اقدامی صورت گرفت؟ ما حتی نتوانسته ایم دام های غیرمجاز را از جنگل ابر بیرون کنیم که ثبت جهانی است.

این کارشناس میراث فرهنگی با بیان اینکه قبل از ثبت جهانی جنگل ابر این میزان تخریب در آن صورت نگرفته بود، ابراز کرد: گویا ثبت جهانی در استان سمنان به دلیل فقدان برنامه ریزی مسئولان و مشخصاً اداره کل میراث فرهنگی، بالعکس جواب می دهد برای مثال تانه بافی و شماره بافی کلاته خیج و سنگسر در همین یک سال اخیر ثبت ملی شدند چه اقدامی برای توسعه این دو هنر صورت گرفته است؟ حتی یک ساماندهی کوچک بافندگان انجام شده است؟ چه رویدادی برای مثال نمایشگاه عرضه مستقیمی درباره این دو هنر ثبت شده در استان سمنان برپا شده است؟ لذا این نشان می دهد که نگاه مسئولان ما تا زمان ثبت است و بعدش گویا همه چیز رها می شود.

منصوری پیرامون اینکه بعد از سالها تلاش شش کاروانسرای استان سمنان در فهرست ثبت جهانی یونسکو قرار گرفتند، ادامه داد: باید از این موضوعات درس بگیریم در واقع ثبت جهانی کاروانسراها را یک آغاز برای شروعی دوباره در راستای توسعه زیرساختهای گردشگری، گردشگر پذیری و حتی توریست پذیری استان سمنان بدانیم و برای آن برنامه عملیاتی داشته باشیم با وضعیت موجود متأسفانه نمی توانیم نتیجه خوبی را شاهد باشیم نباید فراموش کرد که سه کاروانسرای ثبت شده در فهرست یونسکو متعلق به میامی هستند اما این شهرستان حتی یک طرح جامع گردشگری هم ندارد آن هم در صورتی که بیشترین روستاها و مستعدترین مکانهای گردشگری در این شهرستان قرار دارد.

در نهایت باید گفت علیرغم تمام موفقیتهایی که میراث فرهنگی استان سمنان در زمینه ثبت جهانی کاروانسراها بدست آورد اما انتقادات و نگرانی های دلسوزان و موثران و کارشناسان حوزه گردشگری و میراث فرهنگی استان هم بی جا نیست، چرا که ما نمونه های مشابه زیادی در استان داریم که بلافاصله بعد از ثبت عملاً رها شده اند باید از این تجربیات درس گرفت و نگذاشت که این موضوعات دوباره تکرار شوند.