پنجمین نشست از سلسله نشستهای یک عمر تجربه برگزار شد

ایسنا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده، پنجمین نشست از سلسله نشستهای یک عمر تجربه برگزار شد.

پنجمین نشست از سلسله نشستهای «یک عمر تجربه» با حضور اسکندر مختاری طالقانی در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران برگزار شد. این مجموعه تاکنون برای عبدالحسین وکیلی فرد، رسول وطن دوست، جلیل گلشن و فائق توحیدی به عنوان مفاخر میراث فرهنگی ایران نکوداشت برگزار کرده است.

اسکندر مختاری در این نشست با تبریک ثبت کاروانسراهای ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو گفت: این پرونده از جهات بسیاری استثناست؛ پرونده در ظاهر یک اثر است، اما به واقع 54 اثر است و قابل حفاظت ترین کاروانسراهای کشور در این فهرست ثبت شده اند. اهمیت این موضوع به این دلیل است که این کاروانسراها در چندین استان کشور قرار دارند و استانهایی که تاکنون دارای میراث جهانی نبوده اند، از این زمان به بعد صاحب میراث جهانی شده اند.

او پیرامون اینکه پنجمین نشست از سلسله نشستهای یک عمر تجربه برگزار شد، ادامه داد: این ثبت جهانی به پایدارسازی عناصر هویت بخش ملی کمک کرده و تعلق انسانها را به این اماکن ارزشمند قوام می بخشد. معیارهایی که برای گنجاندن نام آثار در این فهرست وجود داشته گسترده تر بوده، اما به ناچار از بین آثار آنهایی که مدیریت پذیر بوده و نگهداری شده اند، در این پرونده آمده اند.

این معمار و مرمتگر در ادامه سخنانش با بیان پیشینه ای از نحوه ورودش به حوزه مرمت و میراث فرهنگی اظهار کرد: بنده اتفاقی به موضوع میراث فرهنگی ورود کردم، اما نتوانستم از آن جدا شوم و بی اختیار ادامه دادم. زمانی که منتظر نتیجه کنکور بودم پیشنهاد کاری به من شد و با دیدن یک دوره در اصفهان با فضای میراث آشنا شدم و تصمیم گرفتم در همین حوزه در دانشگاه ادامه تحصیل دهم. فعالیتهای من در حوزه مرمت و میراث فرهنگی در عنفوان جوانی فرصتی فراهم کرد تا با بزرگانی همچون عزت الله نگهبان، سیمین دانشور، منوچهر ستوده، دکتر ملک شهمیرزادی، دکتر مجیدزاده و...آشنا شده و علاقه ای که به مهندسی داشتم، به میراث فرهنگی تغییر پیدا کرد.

او افزود: پس از انقلاب از سوی دفتر فنی سازمان ملی حفاظت از آثار به مسجد جامع ساوه اعزام شدم، (در آن زمان دست ایتالیایی ها با همکاری دانشگاه بهشتی بود) و روی مبانی معماری اسلامی بعد از نظریات مستشرقین کار می کردم.

مختاری گفت: مرمت بنایی در میدان حسن آباد تهران در 16 بند، موجب ورود من به معماری معاصر شد و محقق و پژوهشگر معماری معاصر تهران شدم. در سال 73 معاون میراث فرهنگی تهران شدم و با مطالعات و مشاهدات به این نتیجه رسیدم که مثلا شهر تاریخی تهران با شهر تاریخی یزد فرق می کند و چهره و نمای این دو شهر کاملا باهم متفاوت است و به سمت حفظ اینها رفتم و تا سال 83 تعداد زیادی آثار در تهران توسط بنده به ثبت رسید.

این مرمتگر با بیان اینکه در سال 82 تعداد 180 کارگاه مرمت در استان تهران داشتیم، افزود: به دنبال این اقدامات، میراث فرهنگی جایگاه پیدا کرد و ادارات و نهادهای مختلف به نظریات میراث فرهنگی درباره بناها و ساخت و سازها توجه می کردند. با وقوع زلزله بم در دی 82 کمیته مشترک و کارگروه های هفت گانه تشکیل شد و من مسئول کارگروه مستندنگاری شدم. پس از یک کارگاه چهار روزه بیانیه بم صادر شد و پس از آن بنده به همراه مهندس بهشتی به بم رفته و از اردیبهشت 83 تا آذر 88 در این پروژه فعالیت کردم.

مدیر پروژه نجات بخشی میراث جهانی بم ادامه داد: تجربه بم برای من بسیار بزرگ بود. اول آن، ناامیدی بود و در ابتدا فقط آوار خشت می دیدیم، چون ارگ بم از بین رفته بود. شهر بم مساعد یک ارزش گذاری جدید به نام منظر فرهنگی بود که با پیشنهاد کارشناسان با عنوان منظر فرهنگی بم به ثبت جهانی رسید و این ثبت به این دلیل بود که بم زمینه فرهنگی بسیار قوی از نظر سواد و ادب و صاحبان موسیقی و غیره دارد.

مختاری گفت: پس از ثبت جهانی بم مشکل ها آغاز شد، چون شهر باید بازسازی میشد و نباید اتفاقاتی برخلاف روحیه تاریخی شهر رخ می داد. در آن زمان حرف اول را برای بازسازی بم میراث فرهنگی می زد. میراث فرهنگی تبدیل به مرکزی شده بود که بین تمام نهادها و مدیریت شهری اجماع ایجاد میکرد؛ چرا که باید آن فرهنگ حفظ میشد.

او ادامه داد: با بازنشستگی در سال 88 فقط یک روز استراحت کردم و از روز بعد دوباره مشغول فعالیت شدم و به عنوان مشاور سازمان زیباسازی، عضو هیأت علمی در دانشگاه و در پروژه های مرمتی مختلف ادامه فعالیت دادم.

این پژوهشگر میراث معماری و شهرسازی با اشاره به تجربیات خود در زمان حضور در مجموعه نیاوران اظهار کرد: هنگامی که مسئولیت بم بر عهده ام بود، نهادی به نام پایگاه شهر تاریخی تهران تشکیل شد و کارهای تهران پیگیری میشد. در آن دوران رفت و آمدم به نیاوران زیاد و دفتر فنی این مجموعه ایجاد و مطالعات دفتر فنی با تمرکز بر مرکز اسناد انجام شد. مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران نیاز ضروری به مرکز اسناد دارد که باید راه اندازی آن در دستور کار قرار گیرد. در این مرکز در ابتدا باید متمرکز بر اسناد فنی شد تا اسناد و سوابق ماندگار شود و این امر مستلزم جمع آوری و سیستم نگهداری است. مرحله بعد اسناد قدیمی مربوط به این مجموعه است که باید جمع آوری و طبقه بندی و براساس آنها اقدامات مختلف فنی و مرمتی انجام شود.

مختاری ادامه داد: دسته بعدی اسناد تاریخی هستند که چه رویدادهایی در دوران قاجار و پهلوی اینجا اتفاق افتاده است (شامل رفت و آمد رجال و غیره از قبل از انقلاب تا زمان حاضر) گام بعدی فعالسازی مرکز اسناد نیاوران و جمع آوری مطالعات مربوط به بناها و آثار این مجموعه است که بسیار درخور اهمیت هستند؛ چرا که با کنار هم قرار دادن اینها تصمیمات اصولی در موضوعات مربوطه اتخاذ خواهد شد و این اقدام به طور کلی موجب صرفه جویی در وقت و هزینه می شود. همچنین نقشه ها و مواردی که در مجموعه کم هستند نیز باید تهیه شوند.

این پیشکسوت حوزه مرمت بیان کرد: اسناد شفاهی نیاوران (تاریخ شفاهی) دسته دیگری از اسناد هستند که باید ثبت و ضبط و ماندگار شوند. مطالعات مربوط به درختان و گیاهان باغ نیاوران که تاکنون انجام شده است نیز اهمیت دارد که باید جمع آوری شود تا کمبودهای آن مشخص و درصدد رفع آن اقدام شود. همچنین مطالعات مربوط به متعلقات این مجموعه انجام شود تا به عنوان مثال مسیر قنات ها شناخته و لایروبی انجام شود تا خشک نشوند.

این پژوهشگر میراث معماری و شهرسازی در پاسخ به سوالی درباره هویت بصری و معماری شهر تهران، با بیان اینکه ساخت و سازهای شهر تهران در دستان چهار گروه است، گفت: نخستین گروه «نوگرایان» هستند که به اعتقاد آنها باید بافت فرسوده برداشته و جدید شود. اشکال چنین تفکری آن است که عناصر هویتی شهر از بین می رود. «سوداگرایان» گروه دوم هستند که از موانع قانونی به واسطه نسبت ها و روابطشان عبور کرده و شروع به تخریب و ساخت و ساز می کنند و آورده ای ندارند و چه بسا هویت، ترافیک و بافت و هیچ اهمیتی برایشان ندارد.

مختاری «مدیران سهل انگار» را دسته سوم گروه یاد شده دانست که به زعم او، هیچ موضوعی را گردن نگرفته و در نهایت به نفع سوداگران کار می کنند.

براساس دسته بندی او، «حفاظت گران» گروه چهارم هستند که معتقد است این گروه ارزش مدارند، می نویسند و توصیه می کنند و همین ها تاثیرگذارند.

مختاری همچنین گفت: از آرزوهای من تأسیس موزه معماری در ایران با آغاز از تهران است. با این اقدام میتوان اسناد مربوط به معماری را در این فضا جمع آوری کرد تا از بین نرفته و نابود نشوند. راه اندازی این موزه کار بزرگی است و از طریق اشخاص امکان پذیر نیست و نیاز به حمایت دولتی دارد.

این کارشناس مرمت و معماری در ادامه بیان کرد: با بالا رفتن سن انتظار احترام وجود دارد و این احترام در قالب اینکه چطور عمر را گذراندی و چه چیزی برای انتقال داری نمود پیدا می کند که از این بابت از دعوت مجموعه نیاوران سپاسگزارم.

در بخش پایانی این نشست، بیژن مقدم مدیر مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران با بیان اقداماتی که در سطح این مجموعه انجام شده، گفت: در ماههای اخیر اقدامات خوبی درباره راه اندازی مرکز اسناد نیاوران انجام شده و با تأمین زیرساختهای لازم و طی فرآیندهای مورد نیاز در آینده نزدیک راه اندازی می شود.

او افزود: اقداماتی برای جمع آوری داشته های مجموعه نیاوران و مطالعات صورت گرفته انجام شده است و در راه دستیابی به بانک اطلاعاتی جامعی در این خصوص هستیم. رایزنی هایی نیز با کارشناسان خبره دانشگاهی در رشته گیاه شناسی و کشاورزی انجام شده که در پروژه ای در آینده نزدیک، بانک اطلاعاتی جامع باغ نیاوران نیز تهیه خواهد شد.

مقدم با بیان اینکه از پروژه بم در تمام نشستهای جهانی به عنوان تجربه جهانی بعد از وقوع زلزله یاد میشد و ایران در تمام آنها کرسی داشت، اظهار کرد: به دلیل اهمیت این پروژه بین المللی، در آن دوران کشورهای مختلفی که داوطلب همکاری در پروژه مرمت و بازسازی بم بودند، با اعلام به یونسکو و تنها تأیید مدیر پروه بازسازی بم در کشورمان حضور پیدا می کردند.