ششمین نشست از سلسله نشستهای یک عمر تجربه در مجموعه نیاوران برگزار شد

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، ششمین نشست از سلسله نشستهای یک عمر تجربه در مجموعه نیاوران برگزار شد.

مجموعه تاریخی نیاوران همزمان با هفته پژوهش ششمین نشست از سلسله نشستهای «یک عمر تجربه» را به سید منصور سید سجادی، چهره ماندگار میراث فرهنگی، باستان شناس سرشناس ایرانی و سرپرست کاوش های شهر سوخته اختصاص داد.

سجادی در این نشست با اشاره به پیشینه ای از سالهای حضورش در عرصه باستان شناسی کشور اظهار کرد: دلیل حضورم در حوزه باستان شناسی به دوران تحصیلات مدرسه باز می گردد؛ در پایه ششم ابتدایی تنها کتابی که عکس روی جلد آن انسانهای ابتدایی و عصر حجر بودند، تاریخ و جغرافیا بودند که همین امر زندگی مرا عوض کرد و به موضوع باستان شناسی علاقمند شدم.

این باستان شناس پیرامون اینکه ششمین نشست از سلسله نشستهای یک عمر تجربه در مجموعه نیاوران برگزار شد، بیان کرد: باستان شناسی کار عشق است و کار کارمندی نیست و ساعت کار در آن معنی ندارد. اگر عشق به کار نباشد تبدیل به عاملی می شویم که جایی را کاوش کرده و تنها چند شی داخل موزه قرار می دهد. حال آنکه بازسازی جامعه باستانی در باستان شناسی بسیار مهم است.

سرپرست کاوش های شهر سوخته با بیان اینکه کار باستان شناسی با مردم شناسی فرق دارد، گفت: انسان شناس با حضور در جوامع با اشخاص صحبت می کند و سبک زندگی را ثبت و ضبط می کند اما باستان شناس از خاک خاموش آثار را استخراج می کند و هدف از این کار بازسازی جامعه انسانی است.

او اضافه کرد: به عنوان مثال زمانی که صحبت از مهر مادری می شود، مردم شناس این مهر را می بیند و لمس می کند، اما باستان شناس با مشاهده بقایای باستانی (اعم از انسانی و اشیاء) و تحلیل یافته ها به آن معنی می رسد.

سید سجادی ادامه داد: یافته های باستان شناسی نشان می دهد در سیستان و بلوچستان که محیطی خشک دارد هشت نوع انگور تولید میشده اما امروز اصلا انگوری تولید نمی شود و این یافته ها در اختیار نهادها قرار داده می شود تا پتانسیل های مناطق مشخص شده و از آن در برنامه ریزی ها بهره گرفته شود.

این چهره ماندگار میراث فرهنگی با بیان مثال دیگری در حوزه هنر گفت: تاریخ هنر «مرقع و ترصیع» تا ایلخانیان می رسد، اما در حفاری تعداد زیادی شانه مو یافت می شود که روی دسته آن کار ترصیع انجام شده و همین امر مشخص می کند که سابقه هنر مرصع کاری در ایران 500 سال نیست و به 5 هزار سال قبل باز می گردد.

این باستان شناس افزود: این یافته ها در تمامی علوم، کشاورزی، پزشکی، جواهرسازی و سایر رشته ها کمک می کند و به ما نشان می دهد که چنین تجربیات قدیمی بوده که ما را به اینجا رسانده است.

سید سجادی گفت: الان با موبایل پیام می دهیم، در حالی که هزاران مورد در شرق ایران (شهر سوخته) یافت شده است که نشان می دهد پیشینیان ما در گذشته پیام های خود را به شکل علائمی (اشکالی) روی ظروف برای یکدیگر ارسال می کردند.

این باستان شناس بیان کرد: در قسمت غرب فلات ایران، اطلاعات پیش از تاریخ بسیار زیاد موجود است اما شرق ایران مهجور باقی مانده بود و مردم کمتر آشنایی داشتند و در 50 سال اخیر اطلاعات خوبی مربوط به این قسمت استخراج شده است.

او اظهار کرد: غربی ها تمایل به القاء این موضوع داشتند که تمدن در بین النهرین (غرب ایران) و سند (شرق ایران) وجود داشته و فلات ایران تنها گذرگاهی بوده است اما این درست نیست. با کشف تمدن شهر سوخته و جیرفت این نتیجه حاصل می شود که این مناطق هیچ چیز از غرب ایران و حتی بین النهرین کم نداشتند.

سید سجادی با تشریح تمدن های شرق ایران گفت: در محدوده ای که تعیین کردیم، شرق ایران را میانه آسیا نامیده ایم و در این محدوده مناطق 6 گانه تمدنی به مرکزیت «نمازگاه»، «ترنگ تپه و تپه حصار»، «ماندگار»، «سیستان»، «جیرفت» و «مهرگره» وجود دارند.

این باستان شناس افزود: سیستانی که براساس یافته های باستان شناسی انگور و دو بار در سال گندم تولید می کرد، به دلیل جنگل زدایی توسط انسانها و مشکلات بستن سرچشمه رودخانه ها به سرزمینی خشک تبدیل شده است.

سرپرست کاوش های شهر سوخته با بیان اینکه در شرق ایران 4 نقطه مهم وجود داشته، گفت: تپه یحیی در جنوب کرمان از جمله این مناطق است که از هزاره هفتم تا هزاره اول قبل میلاد در آن زندگی وجود داشته، کار سنگ خیلی رایج بود و اشیاء و ظروف فراوانی در آنجا ساخته میشد.

او افزود: شهداد که در کناره دشت لوت قرار دارد از مراکز بسیار مهم فلزگری و ساخت اشیای سنگ صابونی، فلزی و مرمر و شامل بخش مسکونی و صنعتی بوده است.

سید سجادی اضافه کرد: مواد فرهنگی که در این منطقه پیدا شده، یگانه است؛ کشیدن تصویر یک الهه در کف قبر، جعبه موزائیک، تنها نوشته شرق که در منطقه شهداد یافت شده و بر لبه کوزه آبی نوشته شده بود. همچنین در قبور افراد مجسمه هایی در ابعاد بزرگتر از آنچه پیش از این دیده بودیم قرار داده میشد که مشخص نیست پیکره و مجسمه چه کسی است.

این باستان شناس برجسته کشور بیان کرد: در جیرفت سلسله محوطه های باستانی وجود دارد که تاریخ تمدن ایران را متحول کرده است.

سید سجادی که از سال 1353 در شهر سوخته فعالیت می کرد، با بیان اینکه شهر سوخته تنها شهر مهم و بزرگ ایرانی در شرق فلات ایران بوده است، گفت: کار مهمی که طی سالهای فعالیتم در این منطقه انجام شده و از آن رضایت قلبی دارم این است که در سال 1376 در آن فضا تنها یک اتاق خشت و گلی وجود داشت که یک نگهبان و همسرش در آن زندگی می کردند، اما الان یکی از زیباترین موزه های ایران را در آنجا ساخته ایم و 120 خانواده از آنجا ارتزاق می کنند و در واقع کار باستان شناسی منجر به چنین فعالیت مفید اجتماعی و مردمی خوبی شده است. همچنین 16 دکتر در آنجا تربیت شده و به مدارج بالایی رسیده اند.

باستان شناس شهر سوخته در ادامه این نشست به تشریح بخش های مختلف این محوطه باستانی از روی پلان و عکس های مربوط به آن پرداخت و اظهار کرد: این شهر 3200 پیش از میلاد پایه گذاری و 1800 قبل از میلاد از بین رفته است. مساحت خانه ها بین90 تا 150 متر بوده و چند نسل در آن زندگی می کردند. در اینجا 700 تا 800 قطعه بافته و پارچه یافت شده که به دلیل شرایط اقلیمی محیط از بین نرفته و باقی مانده اند.

او همچنین گفت: شهر سوخته تنها سایت تاریخی در ایران است که بایگانی زیستی دارد و حدود 1100 اسکلت در آنجا طبقه بندی شده است و به بازسازی جامعه انسانی پرداخته ایم که بخشی از آن از طریق پروژه های پایان نامه های دانشجویی انجام شده است.

این باستان شناس با بیان اینکه جمعیت شهر سوخته در اوج شکوفایی خود بین 12 تا 14 هزار نفر بوده، افزود: در قبور شهر سوخته از یک لیوان ساده تا مجموعه ای از اشیاء قرار می دادند، چون معتقد به زندگی جاویدان و بازگشت بودند و به دلیل آنکه مردم صلح دوستی بودند هیچ ادوات جنگی در این قبور یافت نشده است.

او اضافه کرد: در قبور زنان سفال های رنگی یافتیم که نقش بز پویا روی آن ظروف مشاهده می شود که بسیار جالب توجه است. در ساخت زیورآلات نیز از سنگهای نیمه گرانبها و فلزات گرانبها استفاده می کردند و اولین و قدیمی ترین چشم مصنوعی جهان نیز از این شهر یافت شده است.

سید سجادی افزود: یکی از کشفیات شهر سوخته اسکلت میمون ماکاک است و فقط دو نوشته در این شهر یافت شده که شامل یک رسید یا فاکتور و یک لوح حسابداری است.

این باستان شناس بیان کرد: یافته های باستان شناسی برگه های از هم پاره شناسنامه ما هستند که با درکنار هم قرار دادن آنها می توانیم خود را، ریشه و هویتمان را معرفی کنیم.

سید سجادی در ادامه این نشست که در کاخ نیاوران برگزار شد، اظهار کرد: در کشور تورم کارشناسان باستان شناسی داریم، اما در رشته های میانی بسیار کمبود وجود دارد. به جوانان علاقمند به باستان شناسی پیشنهاد می کنم در میان رشته ای ها به خصوص «انسان شناس فیزیکی» و «گیاه باستان شناسی» ادامه تحصیل دهند. باستان شناسان جوان حتما باید با یک زبان خارجی به خصوص انگلیسی آشنایی داشته باشند؛ چرا که منابع این حوزه به زبان های خارجی است و استفاده نکردن جوانان از منابع یاد شده از جمله چالش های باستان شناسی است.

در حال حاضر، موزه ملی ایران در خیابان سی تیر نیز نمایشگاه «شهر سوخته، اسطوره ای که تاریخ شد» را که حاصل کاوش های این محوطه 5 هزار ساله است، برپا کرد. این نمایشگاه بیشتر به صورت تصویر بوده و اشیائی نیز در کنار آن به نمایش گذاشته شده است. به گفته سید سجادی، تاکنون فقط 4 درصد از وسعت280 هکتاری محوطه شهر سوخته کاوش شده که شامل بخشهای مختلف مسکونی، صنعتی و گورستان است. به تازگی اعلام شد که کمبود منابع مالی و اعتبارات باعث توقف کاوش ها در این محوطه باستانی شده است.