نگاهی به وضعیت هنر میناکاری در اصفهان و ایران

ایسنا/ این خبر پیرامون نگاهی به وضعیت هنر میناکاری در اصفهان و ایران برای شما نگارش شده است.

میناکاری هنرصنعتی ریشه دار و نام آشنا در میان صنایع دستی اصفهان است که هنرمندان بسیاری از دیرباز در این رشته، ساخته و پرداخته اند. مرتضی اسماعیلی نیز یکی از هنرمندان پیشکسوت صنایع دستی است که بیش از 60 سال است در حرفه میناکاری فعالیت می کند. او نیز ضمن تأیید مشکلات یادشده، از کمرنگ شدن فرهنگ استفاده از صنایع دستی در میان مردم گلایه دارد و یکی از راهکارهای گرایش و علاقمندی مردم به صنایع دستی را معرفی آن برای شناخت کافی شهروندان از صنایع دستی می داند، وظیفه ای که بدون شک همت مسئوان را می طلبد؛ هر چند که در این میان مباحث اقتصادی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و مدتهاست به همین دلیل، صنایع دستی در سبد خرید مردم جایگاهی ندارد.

استاد اسماعیلی همچنین اعتقاد دارد که عدم حضور گردشگران خارجی در ایران و ازجمله در اصفهان باعث شده که هنرمندان رشته های مختلف صنایع دستی در معرفی هنر خود و صادرات و فروش آنها نیز با مشکلات بسیاری مواجه شوند.

حجره میناکاری این هنرمند در ضلع شرقی میدان نقش جهان برای علاقمندان این هنر آشنای دوری است و ما در یکی از روزها میهمان این استاد پیشکسوت شدیم.

استاد، شما چه تاریخی و کجا متولد شدید؟

در روز پنجم مهر 1335 در اصفهان به دنیا آمدم.

اولین بار که روی یک ظرف مینا کار کردید را به خاطر دارید؟

من 20 سال شاگردی کردم. اولین استاد من استاد «حسین صاحبان» هستند و من از 4 سالگی نزد ایشان به یادگیری نقاشی روی آلبوم مشغول شدم. پس از گذشت یک سال نزد استاد «بمان علی صغیر» رفتم که ایشان از اقوام جناب آقای صغیر اصفهانی بودند. سپس از نقاشی روی آلبوم به میناکاری روی آوردم و در کارگاه استاد «ناصر زندی» مدت 20 سال مشغول به حرفه میناکاری شدم.

از سایر اساتیدتان در میناکاری بگویید.

اولین استاد من آقای «حسین صاحبان» و دیگر اساتید من مرحوم «کاظم فردوسی»، «حسن کاویان پور»، «خسرو پورشیروان» و «حسن اکبری» بودند.

در خانواده به غیر از شما فرد دیگری هم به رشته میناکاری گرایش پیدا کرده است؟

بله. برادرم مرحوم «حسین اسماعیلی» که جز مشاهیر هنر میناکاری بودند و برادر دیگرم مرحوم «باقر اسماعیلی» نیز در این عرصه فعالیت داشته اند؛ همچنین دیگر برادرم آقای «حسن اسماعیلی» هم کم و بیش در این رشته مشغول فعالیت هستند.

وقتی روی ظروف میناکاری می کنید، هارمونی رنگ ها را بر چه اساسی انتخاب می کنید؟

براساس مقاله نگاهی به وضعیت هنر میناکاری در اصفهان و ایران باید بدانید که هارمونی رنگ های مورداستفاده در کار ما شامل دودسته هستند: یک دسته رنگ هایی از پیش تعیین شده برای طرح های خاص مانند گل شاه عباسی و کاشی کاری های مساجد که از گذشته تاکنون هستند و دسته دیگر رنگها هم براساس سالها تجربه فعالیت در میناکاری و همچنین مطابق سلیقه و سفارش مشتری انتخاب می شوند.

آیا کار صادرات انجام می دهید؟

تولید، فروشندگی و صادرات، 3 پروسه کاملاً متفاوت بوده و من صرفاً تولیدکننده هستم و صادرات تولیداتی که من انجام می دهم توسط افراد متبحر در این حرفه صورت می گیرد.

نگهداری تولیدات مینا در کدام شهرها براساس شرایط جغرافیایی و آب و هوا مناسب است؟

ظروف میناکاری شده در هر شرایط آب و هوایی قابل نگهداری است و تنها دشمن ظروف مینا ضربه و اسید است.

از مشکلات موجود در صنایع دستی و بویژه میناکاری بگویید.

ازجمله مشکلات متعدد در حرفه مینا میتوان به 5 اصل مهم اشاره کرد:

1. تهیه مواد اولیه؛ زیرساخت موردنیاز ما برای تولید مینا ورق مس است که بواسطه کمبود و گرانی به راحتی در اختیار ما قرار نمی گیرد؛ همچنین برای میناکاری ظریف ترین رنگ لعابی، موردنیاز است. تمام رنگهای مورداستفاده در مینا، رنگهای آلمانی هستند و اگرچه در داخل ایران هم این رنگها تولید می شوند ولی در دسترس قرار نمی گیرد و بواسطه تحریم برای آماده سازی تجهیزات و امکانات در تولید رنگ، تولید آن مقرون بصرفه نیست و نیازمند حمایت دولتی است.

2. آموزش؛ اتحادیه صنایع دستی در کشور ما با مشکل بودجه دولتی مواجه است و بودجه آنها از طریق پذیرش عضو جدید در اتحادیه تأمین می شود. اکثر افراد پس از گذراندن یک دوره آموزش ابتدایی پروانه کسب و پروانه تولیدی گرفته و شروع به فعالیت می کنند و متأسفانه نظارتی هم در این زمینه صورت نمی گیرد. لازم است که آموزش در این زمینه به صورت اجباری ارائه شود و افراد قبل از شروع فعالیت در این زمینه به حداکثر مهارت موردنیاز دست پیدا کنند.

3. تبلیغات و بازاریابی؛ بازاریابی و حمایت در خصوص تبلیغات در صنایع دستی به اندازه کافی صورت نمی گیرد. با توجه به اینکه تبلیغات در حیطه وظایف من به عنوان تولید کننده نیست، لازم است که معاونت صنایع دستی و میراث فرهنگی این هنر را در قالب تبلیغات به صورت گسترده معرفی کند.

4. بسته بندی؛ متأسفانه بسته بندی مناسبی وجود ندارد که حاوی صنایع دستی برای ارائه به علاقمندان باشد و برای بسته بندی برخی از محصولات میناکاری، آنها را داخل یک جعبه گذاشته و با شیشه روی آن را می پوشانند در صورتی که با توجه به جنس سخت شیشه، این نوع بسته بندی باعث آسیب رسانی به محصول می شود و باید برای بهبود عملکرد در این زمینه، حمایت از سوی دولت صورت گیرد.

5. صادرات؛ باید بگویم به واسطه تحریم، صادرات کالاهای ایرانی بسیار ضعیف است همچنین ما با مشکل کارشناس گمرک برای کارشناسی صنایع دستی در خصوص صادرات هم مواجه هستیم.

ظروف مینا را بر چه اساسی قیمت گذاری می کنید؟

ظروف مینا بر 3 اساس متریال مرغوب، ظرافت در انتخاب طرح و نقش و رعایت کردن تمامی مسائل فنی قیمت گذاری می شوند و قیمت گذاری اجناس صرفاً بر اساس کیفیت اجناس تولیدی صورت می گیرد.

فرزندانتان این حرفه را ادامه می دهند؟

همه فرزندان من در میناکاری سررشته دارند، اما در حال حاضر تنها یکی از دختران و یکی از پسرانم در این حرفه مشغول فعالیت هستند.

در زمینه مینا آموزش دانشگاهی و یا کارگاهی انجام داده اید؟

خیر. من تاکنون در زمینه آموزش دانشگاهی هیچ گونه فعالیتی نداشته ام.

فرهنگ استفاده از صنایع دستی بخصوص میناکاری در بین مردم ایران تا چه اندازه رواج پیداکرده و راهکار شما برای توسعه بیشتر این فرهنگ در بین مردم چیست؟

متأسفانه استفاده از صنایع دستی ازجمله ظروف مینا در بین مردم تا حدودی ضعیف است و همان طور که اشاره کردم عدم معرفی و شناخت کافی از این هنر، یکی از مشکلات موجود در این حرفه است. یکی از راهکارهای آن برای بهبود ترویج این فرهنگ، معرفی و شناخت کافی مردم از صنایع دستی است.

با توجه به اینکه اصفهان کانون اصلی صنایع دستی است فکر می کنید امکان ایجاد مراکز تخصصی در این حرفه برای سایر شهرها نیز ممکن است؟

میناکاری صرفاً به دلیل همکاری افراد متخصص که در آن مشغولند و هرکدام در قسمتی که در آن تبحر دارند، نیازمند تمام نهادهای متولی است که چنین امکانی را در دیگر شهرها نیز فراهم سازند.

اگر در طول پروسه تولید ظروف مینا، مرحله ای به درستی انجام نشود، چه کار می کنید؟

اگر هرگونه مشکلی بوجود آید، پروسه تولید تا رفع ریشه ای مشکل متوقف می شود.

نحوه چگونگی پختن ظروف در کوره چقدر اهمیت دارد؟

این مرحله در تولید اهمیت بسیار دارد. ظروف با توجه به ضخامت متریال بین یک تا 2 دقیقه داخل کوره در دمای حدود 700 الی 800 درجه حرارت می بیند که در این زمان چنانچه ظرفی حتی چند ثانیه کمتر یا بیشتر داخل کوره بماند، تمامی مراحل دچار مشکل می شود.

چقدر خودتان را موظف به نظارت از صفر تا 100 پروسه تولید ظروف می دانید؟

گرفتن مدارک از ارگان های رسمی کشور، نشان استاندارد از اداره کل استاندارد اصفهان، پروانه کسب از اتحادیه صنایع دستی، نشان اعتماد از میراث فرهنگی، نشان اعتماد از اتحادیه صنایع دستی اصفهان، نشان حمایت از مصرف کننده، مدیریت کنترل کیفیت، پروانه تولید از معاونت صنایع دستی میراث فرهنگی، پاسخی جامع به سؤال شما است که نشان دهنده نظارت بنده از صفر تا 100 میناکاری روی ظروف است.

حضور و عدم حضور توریست در اصفهان چقدر در فروش صنایع دستی و میناکاری مؤثر بوده است؟

بی شک حضور توریست برای شناساندن و معرفی هنر اصیل ایرانی خصوصاً میناکاری و همچنین رونق در فروش این اجناس بسیار تأثیرگذار است. اکنون که با کمبود توریست مواجه هستیم، در زمینه معرفی صنایع دستی و صادرات و رونق فروش با یکسری مشکلات روبرو می شویم.