باغ سراب شاهرود با تخریب گسترده انسانی روبرو شده است

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین خبر و گزارش های منتشر شده، باغ سراب شاهرود با تخریب گسترده انسانی روبرو شده است.

باغ سراب برای مردم شاهرود یادآور یکی از آبادترین باغات استان سمنان است؛ باغی بسیار زیبا که درختان سیب، زردآلو، گیلاس و چنارهای قطور و سر به فلک کشیده اش هرگز از خاطر مردم پاک نمی شود؛ باغی قجری متعلق به حاکمان محلی شاهرود که سال 1401 به شماره 33802 در فهرست میراث ملی ثبت شد؛ باغی که روزگاری زیباترین منظره را در شاهرود داشت کم کم به خشکی گرایید و در واقع ساختمان آن هم رها شد.

خبر رسیده که گوشه دیگری از این باغ تخریب شده است. مرکز تخریب ها هم چناری چند صد ساله و ثبت میراث فرهنگی است که اصلا کسی مجوز قطع کردن آن را ندارد اما به راحتی توسط گروهی از حفاران به بهانه انتقال آب دچار تخریب شده است. اما ماجرا چیست؟ برای یافتن سرنخ ماجرای تخریب ها باید 15 کیلومتر از باغ سراب به سمت جنوب شاهرود سفر کنیم.

شهر رویان و روستای دیزج در جنوب شهر شاهرود قرار دارند. این منطقه مهد باغداری و کشاورزی است و در سالهای اخیر به خصوص با خشکسالی های مداوم، تلاش برای آبرسانی به باغات و مزارع این منطقه مضاعف شده است. یکی از منابع آبی شهر رویان مسیری است که از سرچشمه شاهرود به سمت رویان منتقل می شود. این مسیر به گفته مسئولان امور قنوات، به دلیل فرسودگی و سالها قدمت کم کم مسدود شده و در نتیجه آب مدت طولانی تری می چرخد تا به باغات رویان برسد و شرکت مجری طرح آبرسانی به رویان تصمیم می گیرد که با نامه نگاری و رایزنی جهاد کشاورزی مسیر را لوله گذاری کند.

این شرکت اما آنطوری که مدیر عاملش می گوید همه مجوزها را دریافت کرده اما نمی دانسته که باغ سراب ثبت ملی است. در نتیجه وارد باغ شده، مسیر لوله گذاری را حفاری می کند و وقتی به درخت چنار کهنسال باغ سراب که آن هم ثبت ملی است می رسد، ریشه ها را قطع می کند تا لوله ها بهتر جایگذاری شوند! اقدامی که باعث می شود تخریب گسترده ای در محل دیده شود. بلافاصله بعد از این امر، بنیاد مستضعفان به عنوان مالک باغ ورود کرده و جلوی تخریب بیشتر را می گیرد.

مدیرکل بنیاد مستضعفان استان سمنان ضمن اشاره به اینکه قرار بود در مجموعه باغ سراب لوله گذاری برای انتقال آب صورت گیرد، گفت: شرکت قنات در اسفند 1401 بدون هیچ گونه هماهنگی با بنیاد، به باغ سراب مراجعه کرده و به نگهبان نیز نقل قول کذب ارائه کرده و سپس به حفاری مبادرت ورزیده است.

مجتبی رجبی با بیان اینکه هیچ گونه مجوز حفاری در هیچ جای این باغ از هیچ ارگان اخذ نشده و مهمتر اینکه بنیاد که مالک این باغ است نیز هیچ مجوزی را برای حفاری صادر نکرده، بیان داشت: بعد از مشاهده این وضعیت و تخریب گسترده در باغ سراب شاهرود، نخستین اقدام توقف عملیات بود که این امر صورت پذیرفت.

وی با بیان اینکه بلافاصله با میراث فرهنگی شاهرود مکاتبه صورت گرفت که این کار مجوز نداشته و مسئولیت و عواقب آن با مجری طرح است، افزود: متأسفانه پاسخگویی درستی نیز از سوی پیمانکار اجرای طرح لوله گذاری صورت نگرفته و این پیمانکار نیز تنها به مسائل حاشیه ای دامن زده است.

مدیر کل بنیاد مستضعفان استان سمنان با بیان اینکه درباره تخریب ها اداره میراث فرهنگی شاهرود، اقدامات لازم را صورت داده و کار کارشناسی رسمی نیز انجام شده تا بتوانیم برآوری از وضعیت موجود داشته باشیم، گفت: کارشناسان میراث فرهنگی نیز به غلط بودن این کار اذعان داشته و بیان کرده اند که خساراتی به باغ سراب وارد شده است.

رجبی با بیان اینکه درختان کهنسالی که از دیرباز وجود داشته باید حفظ و نگهداری شود، گفت: یکی از پیشنهاداتی که کارشناسان میراث فرهنگی نیز ارائه کرده اند، این است که درخت در قسمتی که ریشه های آن قرار دارد، به شکل اولیه بازگردد و ما نیز با این موضوع موافقت کرده و امیدواریم که بتوانیم جلوی نابودی درختان را بگیریم.

محمد بسطامی، مدیر عامل شرکت قنوات رویان ضمن بیان اینکه مسیر آبی که در تاریخ ششم و دهم اسفند 1401 حفاری شده قدمت 200 ساله دارد و سابقاً نیز همین مسیر آب را به صورت مجرا برای مصرف آب کشاورزی کشاورزان شهر رویان منتقل میشد، گفت: متأسفانه این مسیر دچار چالش شده و آبی که از مسیر هدایت میشد، هفت ساعت زمان نیاز داشت تا به مسیر باغات رویان برسد. لذا با جهاد کشاورزی شهرستان شاهرود مکاتباتی شد و درخواست لوله گذاری کردیم تا بتوانیم آب را بهتر عبور دهیم از سوی دیگر جهاد کشاورزی شاهرود نیز لوله رایگان را به ما دادند تا بتوانیم لوله گذاری را صورت دهیم.

بسطامی با بیان اینکه مسیر لوله گذاری یک هزار متر از ابتدای ستاد بحران شهرداری شاهرود تا انتهای باغ سراب است، بیان کرد: در حین لوله گذاری برخی مسئولان بنیاد مستضعفان از انجام کار ممانعت شد و به مدت دو ماه آبرسانی به گندم کاران و جو کاران و باغداران رویان را با تأخیر روبرو کردند تا جایی که گندم های رویان و دیزج در حال خشک شدن بود. لذا نیاز بود که این طرح انجام شود.

وی با بیان اینکه حفاری در باغ سراب به هر صورت انجام شد اما بخشی از آن پای یک درخت چنار قرار داشت لذا بخشی از ریشه قدیمی درخت قطع شده است چرا که مانع آب بود و ناچار بودیم که ریشه را قطع کنیم تا بتوانیم لوله گذاری کنیم ما معتقد هستیم که قطع کردن ریشه درخت ضربه ای به این درخت نخواهد زد هر چند نشان دادن وضعیت درخت شش ماه تا یک سال زمان می برد از سوی دیگر درخت با این کهنسالی و قدمت همین یک ریشه را که ندارد بالاخره از ریشه های دیگر هم می تواند آب مورد نیاز خود را تأمین کند.

مدیر عامل شرکت قنوات رویان با بیان اینکه جلسه ای با میراث فرهنگی شاهرود برگزار شد تا بتوانیم راهکاری را در نظر بگیریم که آب درخت هم تأمین شود اما متأسفانه مدیر باغ سراب یا بنیاد مستضعفان گزارش صحیح نداده اند و آنچه رخ داده را توضیح نداده، بیان کرد: ابتدای اینکه ما طرح لوله گذاری را شروع کردیم. مجوز جهاد کشاورزی و اداره برق، شهرداری شاهرود و سازمان آب زیرزمینی، اداره گاز و…را دریافت کردیم. از سوی دیگر بنیاد درخت چنار کهنسال مذکور را ثبت میراث فرهنگی کرده ما اطلاع نداشتیم که باید مجوزی هم برای درخت بگیریم.

بسطامی با بیان اینکه جلسه ای نیز با حضور مدیرکل بنیاد مستضعفان داشتیم که مسیر لوله گذاری جابجا شود که اجازه این امر را نیز ندادند، بیان کرد: ششم اسفند شروع بکار کردیم که روز تعطیل نبود. ما دو نقطه در انتهای باغ را حفاری کردیم و دهم اسفند نیز مرحله پایانی بود که پای چنار حفاری شده است. از طرف دیگر نظر کارشناس دادگستری نیز این است که شش ماه الی یک سال طول میکشد که اگر درخت تخریب شده باشد، نشانه های آن دیده شود.

وی با بیان اینکه باغ سراب حداقل 300 درخت دارد که انواع درختان را دارد و حتی چند درخت چنار قدیمی دیگر هم دارد که متأسفانه در حال از بین رفتن است، بیان کرد: باغ سراب که یکی از بهترین فضاهای سبز شاهرود بود و به دلیل عدم مدیریت و عدم هرس درختان و…در حال خشک شدن است.

حالا مسئولان دو راهکار دارند؛ نخست اینکه درخت را همانجا بگذارند به امید این باشند که قطع آن سبب خشک شدنش نشود و دو اینکه درخت را قطع کنند. از سوی دیگر کارشناس رسمی دادگستری که قرار است بر روی این پرونده نظر بدهد اعلام کرده که باید شش ماه تا یک سال صبر کرد تا نتایج قطع شدن ریشه های درخت کهن سال در باغ سراب را مشاهده کرد.

محمد تقی رضوانی، کارشناس کشاورزی و منابع طبیعی پیرامون اینکه باغ سراب شاهرود با تخریب گسترده انسانی روبرو شده است، گفت که قطع ریشه قطور درختان کهنسال و حتی هوا زدگی ریشه های درختانی مانند چنار در 95 درصد موارد به خشک شدن درخت منجر می شود و نمونه باغ سراب نیز از این قاعده مستثنی نیست.

رضوانی با بیان اینکه متأسفانه این درخت با این حجم از تخریب خشک خواهد شد، بیان کرد: درخت مانند انسان است شما نمی توانید منبع غذایی آن را قطع کنید و انتظار داشته باشید زنده بماند. از سوی دیگر قطع کردن ریشه مانند زخم روی بدن است که اگر باز ماند می تواند انواع بیماری ها و میکروب ها را وارد بدن کند. درست است که باید 10 الی 11 ماه دست کم صبر کرد تا آثار این قطع شدن ریشه را مشاهده کرد اما با چنین تخریبی به نظر می رسد که درخت خشک خواهد شد.

مرتضی نظری، رئیس میراث فرهنگی شهرستان شاهرود نیز ضمن تائید آسیب های جدی به باغ سراب اعلام کرد که موضوع در دست پیگیری است و دستگاه قضائی نیز کار را به نظر کارشناس دادگستری ارجاع داده است.

تخریب ها آنطور که بنیاد مستضعفان و میراث فرهنگی می گویند گسترده است اما مهمتر از آن این است که چطور می شود یک شرکت از راه برسد وارد باغ ثبت میراث فرهنگی ملی شود، حفاری صورت دهد ریشه درختان را قطع کند اما کسی متوجه نشود. این موضوع نشان می دهد که ضعف های جدی در زمینه حفظ میراث فرهنگی در شهرستان شاهرود وجود دارد؛ شهرستانی که گویا کسی اصلاً از فهرست آثار ملی ثبت شده اش حتی خبری ندارد.