زیرآب یکی از ظرفیتهای مغفول در صنعت گردشگری مذهبی است

ایسنا/ براساس آخرین خبر و گزارشهای منتشر گشته، زیرآب یکی از ظرفیتهای مغفول در صنعت گردشگری مذهبی است.

شهرستان زیرآب که در گذشته ای نه چندان دور با نام سوادکوه از آن یاد میشد، یکی از ظرفیتهای ارزشمند اما مغفول در صنعت گردشگری مذهبی است. زیرآب با 6 کیلومتر مربع وسعت و بیش از 16 هزار نفر جمعیت از یک سو به شیرگاه و از سوی دیگر به پل سفید راه و در جاده اصلی تهران شمال قرار دارد.

حتما شما هم دست کم یک بار در عمرتان گردشگری مذهبی را تجربه کرده اید، از رفتن به یک امامزاده تا زیارت حرم امام رضا، هر کدام از اینها را که تجربه کرده باشید عضوی از جامعه گردشگری مذهبی ایران بشمار می آید، اما گردشگری مذهبی چیست و چقدر با جاذبه های مذهبی مازندران آشنایی داریم؟

گردشگری مذهبی یکی از شاخه های مهم صنعت گردشگری است که در آن فرد یا افراد، با هدف زیارت یا گذران اوقات فراغت به مناطق مذهبی سفر و زمانی را در مکانهای مذهبی سپری می کنند. آیین های سنتی و بناهای مذهبی دو رکن اصلی این نوع گردشگری است.

مازندران به عنوان بهشت گردشگری ایران شناخته می شود، تنوع ظرفیت های گردشگری طبیعی، تاریخی و مذهبی برگ برنده این استان در این صنعت سودآور بین المللی است، بویژه در شرایط کنونی که چرخ اقتصاد کشور نیازمند حرکت در مسیر تولید داخلی و تکیه بر منابعی است که بهره گیری از آنها مستلزم صرف هزینه و تولید زیرساخت نخواهد بود.

وجود معادن ذغال سنگ، برخورداری از راه آهن سراسری و عبور رودخانه تالار یا «تلار» که شهر را به دو نیمه شمالی و جنوبی تقسیم کرده، از دلایل رونق زیرآب بوده اند. اما از گذشته های دور یک عامل مهم دیگر زمینه ای برای حضور گردشگران در این شهر کوچک بوده است؛ امامزاده ها.

چه با خودرو شخصی به زیرآب بروید چه با قطار، چند دقیقه تا رسیدن به امامزاده عبدالحق راه دارید. از روی پل قدیمی و رودخانه تالار که عبور کنید، در بخش جنوبی شهر به پیچ و خم کوچه هایی می رسید که گویی در دهه 60 خورشیدی حبس شده اند، مغازه های قدیمی که ویترینشان سفری به گذشته هاست و در طبقه بالای آنها، خانه هایی نفس می کشند که درها و نرده های چوبی قهوه ای رنگشان تصور حضور پدربزرگ ها و مادربزرگ ها را برایتان تداعی می کند.

کاشی های سردر و ازدحام زائران ما را به سوی حرم هدایت می کنند. سلام می دهیم و وارد محوطه که می شویم در یک سو مزار شهدا و اهالی شهر و در سوی دیگر بناهای الحاقی شامل صحن، مسجد، حسینیه و مهمانپذیر قرار دارند. ورودی اصلی روبروی حرم ساخته شده، تابلویی در کنار در ورودی به ما می گوید که «سید عبدالحق بن کمال الدین بن سید قوام الدین مرعشی» نام کامل این امامزاده است، از چگونگی زندگی و وفات او اطلاعات چندانی در دست نیست اما همین قدر می دانیم که در سال 173 قمری متولد شد و در طول عمر کوتاه 32 ساله خود به برپایی قضاوت های عادلانه شهره بود. به همین دلیل مردم به او لقب عبدالحق به معنای «مطیع و فرمان بردار خداوند» دادند.

او را از نوادگان امام موسی کاظم و برخی نیز برادر امامزاده یوسف رضا مدفون در قائم شهر می دانند که در کنار امامزاده عبدالله آمل و تکیه پهنه کلا ساری یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری مذهبی مازندران بشمار می آید.

قرارگیری بقعه امامزاده عبدالحق در فاصله اندکی از ایستگاه راه آهن زیرآب و همجواری با جنگلهای اطراف سبب شده تا هر ساله این بقعه میزبان گردشگران بسیاری از سراسر ایران و برخی کشورهای اطراف باشد، به موارد یادشده برخورداری از امکاناتی مانند زائرسرا، بازارچه محلی، دسترسی آسان به خطوط ریلی و جاده ای و برخورداری از آب و هوای معتدل را هم اضافه کنید.

رضا از اهالی شهر است که برای زیارت آمده و پیرامون اینکه زیرآب یکی از ظرفیتهای مغفول در صنعت گردشگری مذهبی است، می گوید: هر سال به تعداد زائرها اضافه می شود، بهار و تابستان شلوغ تر است اما در زمستان هم گردشگر کم نیست. یادم هست وقتی بچه بودیم از پاکستان و عراق خیلی گردشگر داشتیم. به بنای دو طبقه روبروی بقعه اشاره می کند و می افزاید: بچه بودیم این دو طبقه همیشه پر از مسافر بود. البته آن زمان امکانات به اندازه الان زیاد نبود اما یادم هست که مسافرها توی حیاط روی گاز پیک نیک غذا درست می کردند و همیشه توی حیاط ولوله بچه ها و پشمک فروش ها برپا بود. بیرون از محوطه هم بازار هفتگی بود، چرخ و فلکی ها هم با آمدن مسافر اوضاعشان رو به راه میشد.

حسین 62 سال دارد و خانواده او از نسل اندر نسل ساکن این شهر بوده اند. او درباره سابقه حضور گردشگران در امامزاده عبدالحق می گوید: من بچه بودم که همراه مادرم هر جمعه برای زیارت می آمدم و این سنت هنوز در خانواده ما جریان دارد.

آن موقع ها بهار که میشد ایستگاه پاتوق ما بود. بهار که میشد می آمدیم کنار ریل برای مسافرها دست تکان می دادیم و همین که وارد محدوده عبدالحق می شدند بساط آدامس و پفکمان را روی جعبه می چیدیم و امامزاده را قسم می دادیم که بساطمان فروش برود، اصلا بخشی از رونق اقتصادی شهر وابسته به حضور مبارک ایشان بود و هست. مسافرها دو دسته بودند، آنهایی که با قطار می آمدند و از راه دور بودند و چند روز ماندگار می شدند، هم زیارت می کردند و هم از جنگل و طبیعت منطقه استفاده می بردند، یک عده ای هم با قطار از همین شهرهای اطراف می آمدند و یک مثلا صبح تا غروب بودند، توی شهر دوری می زدند و زیارتشان که تمام میشد، روی سکوی زائرسرا چرت بعدازظهر را هم می زدند و دوباره با قطار به شهرشان بر می گشتند.

در برخی منابع محلی از درویش ابوطالب، درویش حسین و درویش اسماعیل از روستای «کنیج کلا» به عنوان بانیان بقعه و متولیان امامزاده که تولیت آن را هم برعهده داشتند، یاد شده است. امروز این امامزاده به صورت هیات امنایی اداره می شود.

رشد گردشگری طبیعی و مذهبی زیرآب سبب شد تا در سالهای گذشته متولیان شهر به توسعه حرم و ایجاد تغییرات زیربنایی آن فکر کنند. ساخت دارالشفا، سالن ورزشی، آشپزخانه، سرویس بهداشتی، رواق و شبستان، حسینیه، کفش داری و بخشهایی از این دست از جمله مهمترین برنامه های توسعه حرم عبدالحق بوده است.

مرتضی جوان 27 ساله زیرآبی راه بلد ما می شود، در طول مسیر اشاره می کند که نام این محل «کنیج کلا» است و محلی ها ارادت ویژه ای به امامزاده سید مهدی دارند. بخشی از مسیر را با خودرو و کمی هم با پای پیاده طی کنیم تا به امامزاده برسیم.

بر بالای کوه، به جای بقعه کاهگلی قدیمی، بنایی جدید با نمای سنگ و گنبد و دو گلدسته زرد و فلزی ظاهر می شود. در گذشته بقعه اتاقی کوچک میان انبوه درختان جنگلی بود که ضریح قدیمی امامزاده درون آن قرار گرفته، روی ضریح با پارچه های سبز، قرآن و هدایا و نذورات مردم پوشیده و اطراف بنا، گورستان محلی بود. ضریح جدید امامزاده هم مانند گنبد و گلدسته، فلزی و زرد رنگ است. از زندگی و نسب امامزاده سید مهدی اطلاعاتی در دست نیست اما به گفته پیرمردهای منطقه از زمان پدرانشان اینجا مقدس بود.

حسین 73 ساله دامدار است و از کودکی در این منطقه زندگی کرده، می گوید: این امامزاده صفای دیگری دارد، الان کمی شلوغ شده اما ما بچه بودیم تعصب خاصی به آقا داشتیم، حتی حضور غریبه ها برایمان سنگین بود.

مرتضی برای ما نقل می کند که در گذشته فقط بومی های منطقه امامزاده سید مهدی را می شناختند، با احداث پردیس دانشگاه شهید بهشتی و در نتیجه توسعه اقتصادی منطقه، اماکن تاریخی و مذهبی زیرآب نیز به آرامی شناخته و گردشگران زیادی راهی منطقه شدند، در سالهای اخیر و با افزایش حضور دانشجویان و گردشگران امامزاده سید مهدی نیز جایگاه ویژه ای در گردشگری یافته است.

رسیدن به امامزاده زین العابدین کمی متفاوت است، باید از رودخانه عبور کرده و به سمت بخش شمالی شهر برویم. بر بالای زیرآب و بعد از «عباس کتی» دره ای قرار دارد که روزگاری محل زندگی افراد کم بضاعت بود، رودخانه ای هم از میان آن میگذشت که قدیمی ها برای شست و شو از آب آن استفاده می کردند.

آن طرف دره، جاده تا امامزاده مارپیچ است، تصویر دویدن پسر بچه فیلم «خانه دوست کجاست؟» روی تپه و تلاش خستگی ناپذیرش برای یافتن خانه دوست در ذهنم تداعی می شود.

بعد از پیچ آخر گنبد فلزی بقعه در بالای کوه نمایان می شود، محوطه اطراف با نرده های آهنی و در ورودی کم ارتفاع محافظت شده، جنگل دست کاشت درختان سرو و طبیعت اطراف تصویر دیگری از شهر می دهند، از این نقطه تمام شهر زیر پای ما قرار دارد و دره سرسبز زیرآب، از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب در یک قاب بسته می شود. چند خانواده بر مزار زنی جوان سوگواری می کنند و کنار درختی تنومند، بنای مرمت شده امامزاده قرار دارد.

داخل بنا به دو قسمت تقسیم می شود، فضای اطراف بقعه که برای برگزاری مراسم های سوگ و مذهبی از آن استفاده می شود و بنای اصلی در وسط که ضریح درون آن قرار دارد. فضای برگزاری مراسم در حقیقت حیاط امامزاده بود که طی سالهای اخیر مسقف شد، چرا که در فصل های سرد به دلیل بارندگی برگزاری مراسم های سوگواری و مذهبی در امامزاده با دشواری همراه بود.

اینجا درون بقعه، امامزاده زین العابدین آرمیده و صندوق قدیمی ضریح زیر لایه های پارچه و انواع نذورات به سختی دیده می شود، بقعه کوچک است و شلوغ و میان مردم جایگاه ویژه ای دارد.

گورستان عمومی امامزاده در حال توسعه است و سنگ قبرهای جدید در کنار سنگ های قدیمی که عمری نزدیک به 1 قرن دارند، تصویری غریب از تلاش برای در یاد ماندن می سازند. سنگهای قدیمی که بیشترشان تیره و در اندازه کوچکند، حالا محل رویش گیاهان خودرو شده اند.

امامزاده زین العابدین علاوه بر گردشگری مذهبی در زنده نگه داشتن آیین های بومی نیز نقشی مهم دارد، یکی از مهمترین اعیاد تبری یا همان «عید مردگان» که در زبان مازندرانی به آن «26 عید ماه» می گویند، هر ساله 28 تیر در این امامزاده برگزار می شود. این آیین باستانی در گرامیداشت جوانی «فریدون» است که به خونخواهی پدرش «آبتین» با لشگری از جوانان به «ضحاک» حمله کرد و بر او پیروز شد. در این روز خانواده های افراد متوفی در گورستان امامزاده دور هم جمع می شوند و با سینی شیرینی های محلی، میوه و شربت یاد جوانان درگذشته را زنده می کنند.

در محوطه پشتی آرامش جهان مردگان و طبیعت بکر منطقه درهم آمیخته اند، شاخه های درهم تنیده درخت تنومند امامزاده سایه مدفن شهیدی است که قدیمی ترین مدرسه شهر به نام او است، «مدرسه شهید محمدی». درختان اطراف امامزاده از قداست خاصی میان مردم برخوردارند و حفظ آنها به یک رویکرد اجتماعی در منطقه تبدیل شد. به همین دلیل، درختان هر 3 امامزاده زیرآب تا امروز از آسیب های غیر طبیعی در امان مانده اند و برای توسعه نیز 850 نهال در نزدیکی امامزاده زین العابدین کاشته شده است.

کمی آن طرف تر، امامزاده درویش ماهرو قرار دارد، بقعه در محیط جنگل و در کنار مرتع و درختان قرار دارد، بنا شامل چند اتاق کوچک کنارهم است که دیوارهای آن به رنگ فیروزه ای نقاشی شده و بر بالای سقف حلبی آن، گنبد کوچک زرد رنگ و فلزی مانند نشان راهنمای امامزاده می درخشد.

سقف داخلی بنا کم ارتفاع و مانند ضریح امامزاده از چوب ساخته شده است، با پارچه های سبز روی ضریح را پوشانده اند و از 4 گوشه آن، تکه پارچه های باریکی آویزان است که مردم برای برآورده شدن حاجتشان به آن گره زده اند.

راه برگشت مسیر اتراق گردشگرانی است که برای زیارت و طبیعت گردی به زیرآب آمده اند، رونق گردشگری شهر زمینه را برای توسعه اقتصاد آن هم فراهم کرده و چند سالی است که روستاییان به اجاره دادن خانه های خود و تبدیل خانه های قدیمی به بومگردی روی آورده اند.

رشد گردشگری شهر زیرآب انتفاعی چند جانبه دارد، نخست این که زیرساختهای قابل احیا در جهت توسعه محلی و رشد اقتصاد بومی بکار می روند و به این شکل، تولید ثروت بر پایه منابع داخلی و توزیع متوازن آن محقق می شود. در درجه بعدی بقای باورها و آیین های سنتی مذهبی در گرو تقویت آن و ارتباط مستمر با مخاطب است که توسعه گردشگری مذهبی، یکی از راههای حفظ آن است.

براساس مقاله زیرآب یکی از ظرفیتهای مغفول در صنعت گردشگری مذهبی است، باید بدانید که دره سبز زیرآب با برخورداری از گستره متنوعی از جاذبه های طبیعی، تاریخی و مذهبی از امامزادگان تا بقایای میراث پهلوی اول مانند ساختمان نیمه کاره سانترال برق که به تنهایی فرصتی برای اجرای طرح های اقتصادی گردشگری بشمار می آید، در انتظار دست نوازش مسئولان استان و توجه سرمایه گذاران گردشگری بسر می برد.