غار کرفتو در کردستان؛ غاری ایرانی با اسراری کشف نشده

غار کرفتو در کردستان پر است از راز و رمزهای فراوان که تاکنون تعدادی از آنها کشف و تعداد زیادی هم احتمالا هنوز برملا نشده اند. نکته جالب و عجیبی که توجه همگان را به خود جلب کرده، کتیبه ای است به زبان یونانی که محل دفن قهرمان افسانه ای، هرکول را بازگو کرد. غار کرفتو از نظر موقعیت جغرافیای در 72 کیلومتری بخش جنوب شرقی شهرستان سقز واقع شده و فاصله ای هم از منطقه دیواندره دارد. با ما در این مقاله خواندنی و جالب همراه شوید تا بدانید غار کرفتو کجاست و از ساعت بازدید غار کرفتو آگاهی یابید.

ویژگی های موقعیتی غار

غار کرفتو در کردستان دارای ارتفاع 2 هزار متری از سطح دریا بوده و دهانه غار نیز بر روی یک دیواره سنگی آن هم در نقطه مرتفع 15 متری واقع شده است. بسته به چشمه آب روانی که در زیر دیواره آن قرار گرفته و مطالعات وسیعی که در خصوص این غار، باید اظهار کرد در عصر باستان این غار با اهداف کاملا دفاعی بر روی صخره ها ایجاد شده و یک اثر کاملا انسانی نامیده می شود. این دژ دفاعی به دلایل زیادی که هنوز تعدادی از آنها برای ما مجهول هستند، دارای تعدادی اتاق، پنجره، انبار و راهرو بوده و تسلط مناسبی نیز بر روی دره مجاور خود و دهانه طبیعی آن داشته است. طراحی غار کرفتو در کردستان بگونه ای بوده که آن را دارای 3 طبقه کرده که هر کدام از طبقات نیز از دسترسی مناسبی به سایر طبقات دیگر برخوردار بوده اند.

غار کرفتو در کردستان در کناره یک رشته کوه آهکی در بخش شمالی دره ای نسبتا عمیق جا خوش کرده و در گوشه و کنار آن میتوان حفره ها، سوراخ ها و دخمه های فراوانی را پیدا کرد که کم و بیش به یکدیگر مربوط هستند و احتمال دژ دفاعی و مکانی برای سکونت مردمان باستان ایران زمین در آن را به شدت قوت می بخشند. محققان اعتقاد دارند که آخرین تعییرات تاریخی در غار کرفتو مربوط می شوند به عصر حکومت مادها در ایران، چرا که آنان اغلب با قدرت های بزرگ منطقه در آن زمان همچون مهاجرین بین النهرینی درگیری داشتند و اغلب نیز این مادها بودند که یا از قبل شکست خورده قلمداد می شدند یا به هر دلیلی به جنگ می پرداختند و دسته آخر از سوی دشمن به اسارت در می آمدند.

بخاطر همین، آنان به فکر حفظ جان اهالی و خصوصا کوهنشینان زاگرس افتادند که بیش از سایرین در معرض خطر حملات قرار داشتند و رو به ساخت چنین دژهای دفاعی منظم و مستحکمی در دل صخره ها آوردند. براساس مقاله غار کرفتو کجاست باید بدانید با روی کار آمدن حکومت هخامنشیان که از جمله خاندان موفق و فوق العاده قدرتمند ایران بوده، کار ساخت و ایجاد چنین دژهای دفاعی همچون غار کرفتو در کردستان متوقف شد و دیگر هیچ اثر مشابهی را در عصر هخامنشیان نمیتوان پیدا نمود، زیرا آنان به سرعت اختلافات و دشمنی های داخلی را سرکوب کردند و سپس، به سراغ انتقام از دشمنان این مرز و بوم پرداختند.

غاری پر گردشگر

غار کرفتو در کردستان در قسمتی از صخره ایجاد شده که بخش جنوبی آن بادگیر نبوده و حتی در زمستان نیز رنگ برف و سفیدی آن را نمی بینید؛ برخلاف بخش جنوب شرقی آن که تقریبا 500 متر با بخش جنوبی فاصله دارد و در زمستان های منطقه سراسر با برف پوشیده می شود. براساس مقاله غار کرفتو کجاست باید بدانید در طرف دیگر دره، کوهی وجود دارد که بدلیل شکل و شمایل طبیعی آن، مردم ساکن در منطقه آن را کوه سه دختران می نامند. فضای داخلی بزرگترین غار بسته به موقعیت منحصر بفردش در فصول سرد سال همچون زمستان کاملا گرم و در فصول گرم سال همچون تابستان بسیار خنک است. در ناحیه پایین دست آن دو چشمه آب فراوان وجود دارند که درگذشته نقش اساسی در اجتماع مردم در این منطقه داشته و حتی اکنون نیز از سوی مردم منطقه بسیار مورد استفاده قرار می گیرند.

طبق بررسی های انجام شده، غار کرفتو کردستان متعلق است به عصر مزوزوئیک که در آن کاملا زیر آب بوده و در اواخر همین عصر ارتفاعاتی که اکنون ما شاهد آن در استان کردستان هستیم، بیرون زده است. در داخل غار کرفتو کردستان تصاویر و نقاشی های زیادی بصورت حکاکی شده وجود دارند که قطعا می توانند برای هر توریست و گردشگری بسیار قابل توجه باشند. لازم به ذکر است این غار نیز همچون غار علیصدر در بخش هایی از خود با حجم های زیادی روبرو شده که برای دسترسی به آنها باید حتما از قایق های کوچکی استفاده نمایید.

براساس مقاله غار کرفتو کجاست فراموش نکنید اغلب تغییراتی که بر روی دیوارهای این غار مشاهده می نمایید، در طول زمان و بدست انسانهایی که در دوره های مختلف در آن سکونت داشته، ایجاد شدند.

معماری غار

برای دسترسی به اولین اتاق غار کرفتو در کردستان در ساعت بازدید غار کرفتو باید از یک نردبان فلزی به طول هفت متر و یک نردبان سنگی که از طول حدودا دو متری برخوردار بوده، استفاده کنید و به اتاقی با ارتفاع 4 متر و ابعاد 4.8×8 دست پیدا نمایید. در همین قسمت از غار، دو اتاق دیگر نیز با اندازه های تقریبا مشابه 5.8×8 و همچنین 5×6 نیز وجود دارند که ارتفاع آنان نیز چهار متر هست. براساس مقاله غار کرفتو کجاست باید بدانید در اتاق آخر این بخش از غار کرفتو در کردستان که دو نبش است و یک حوض ساروجی و یک آتشدان نیز دارد، تعدادی پنجره تعبیه شده که تمامی آنها رو به سمت دره داشته و به یکدیگر مرتبط بوده اند.

از انتهای اتاق نخست غار کرفتو در کردستان یک دالان 12 متری با ارتفاع 2 و عرض 4 متر سبب اتصال شما در ساعت بازدید غار کرفتو به تالار اصلی و همچنین طبقه دوم می شود که این دالان کاملا دست ساز بوده و از جمله قسمت های مربوط به بخش انسانی تلقی می شود. اما طبقه دوم که کاملا بصورت طبیعی در بالای این غار به نوعی طراحی شده، از قبل بوده و تنها می بایست برای سرتیرهای کف، دیوارهای افقی این طبقه را به اندازه کافی سوراخ نمود و یک طرف از سرتیرها را برای محکم کردن فوندانسیون طبقه در داخل این سوراخ ها قرار داد. لازم به ذکر است طبقه دوم غار کرفتو در کردستان از مساحتی نزدیک به 120 متر مربع برخوردار هست. از این طبقه نیز بواسطه یک تنوره 3 متری از داخل و یک راهروی 10 پله ای می توانید به طبقه آخر غار دست پیدا نمایید.

نماهای داخلی غار

طبقه سوم غار کرفتو کردستان خود به تنهایی از جاذبه های دیدنی بسیاری برخوردار است. در این طبقه 4 اتاق با درب های سنگی و چوبی وجود دارند که از نظر متراژ و اندازه اتاق ها همچون اتاق های طبقه اول غار بوده و تنها بدلیل ظرافت فوق العاده دقیقی که برای پاشنه درب ها یا حتی قفل نمودن کلون های آنان در نظر گرفته شد، باید این طبقه را کاملا بالاتر از دیگر طبقات کرفتو دانست. براساس مقاله غار کرفتو کجاست، ناگفته نماند که در این طبقه میتوان به سادگی با هنر دست انسان های عصر باستان آشنایی پیدا کرد. اهالی منطقه در قدیم برای اینکه بتوانند خود را از گزند دشمنان حفظ کنند و از دغدغه کمبود آب رنج نبرند، با ایجاد یک تنوره تحت زاویه 60 درجه و پله های سنگی توانسته اند به مجرای آبی زیر غار دسترسی پیدا کرده و از آن به عنوان تامین کننده اصلی آب استفاده نمایند.

تعداد این پله های ساخته شده نزدیک به هفده عدد بوده که البته در حال حاضر و در ساعت بازدید غار کرفتو قسمت زیادی از آنها مخروبه شده و جز خرده سنگ های ریز و درشت، چیز دیگری به نام پله از آنها باقی نمانده است. مردم منطقه به اشتباه به تنوره چشمه زیر غار زندان می گویند که البته از نظر ابعادی خیلی فرقی با یک سلول زندان ندارد، ولی از نظر کارایی زمین تا آسمان با یک سلول زندان دارای تفاوت است. فارغ از همه این ها، زدن تنوره و دسترسی به منبع تامین کننده آب در برهه های حساس زمانی یک عمل کاملا مهندسی و علمی بوده که از سوی مردمان ایران صورت پذیرفت. در سراسر غار کرفتو هیچ محلی که برای انباشته کردن آب باشد را نمیتوان یافت، جز تعداد زیادی حجاری های هنرمندانه که البته اکنون بخش های زیادی از آنها ریخته و کف غار را کاملا پوشاند.

دسترسی به بخشهای مختلف غار

برای دسترسی به این مکان، در ساعت بازدید غار کرفتو باید ابتدا وارد اتاق نخست که بصورت دست ساز ساخته شده، شوید و سپس، از انتهای اتاق که یک دالان دست کنده نیز وجود دارد، خود را به قسمت طبیعی این غار برسانید. بعد از طی کردن دالان به طول 30 متر، عرض 2 متر و ارتفاع 2.5، شما به 3 دالان دیگر دست پیدا خواهید کرد که دوتای سمت چپی دارای سقف های منحنی هستند و دالان دیگر دارای سقف کاملا طبیعی به طول 120 متر، ارتفاع 2 الی 2.5 متر و همچنین عرض 4 متر هست. براساس مقاله غار کرفتو کجاست در نظر داشته باشید به احتمال فراوان دو دالان دست کنده این بخش از غار منتهی می شدند به انبارهای غذایی و احشام ساکنان موجود در غار و به همین منظور، از پهنای زیادی برای خلق آنان استفاده کرده اند.

با طی کردن دالان سی متری طبیعی و چند دهلیز فرعی در ساعت بازدید غار کرفتو، آخر سر به دالانی دست پیدا می کنید که دارای 10 متر طول بوده و پر است از آب. این بخش از غار در حدود نیم متر عمق دارد و بدلیل وجود مدفوع و فضولات خفاش ها در آن به حالت اسیدی رسیده و شنا کردن در آن سبب سوزش پوست بدن خواهد شد. با گذر از این حجم آب بوسیله قایق های کوچک، به اولین تالار طبیعی غار کرفتو خواهید رسید که از ابعاد 25×80 و ارتفاعی 15 متری برخوردار است و یکی از بزرگترین بخش های این غار باستانی بحساب می آید. در این تالار بلندی های زیادی همچون تپه وجود دارند که به رنگ قهوه ای هستند و از روی هم جمع شدن فضولات خفاش ها بوجود آمده اند.

در قسمت طبیعی این غار گهگاه آثاری از فعالیت های انسانی نیز بچشم می خورد مثل تراشیدن کف دالان هایی که از ارتفاع کمی برخوردار بوده اند و افزایش میزان ارتفاع آنها تا 2 متر برای راحتی در امر عبور و مرور غارنشینان. براساس مقاله غار کرفتو کجاست ناگفته نماند که این امر توسط سنگبری های کف این دالان ها صورت پذیرفت. لازم به ذکر است در قسمت سقفی این تالار، گودی هایی بوجود آمده که همچون کاسه هایی نیم کره ای برعکس به نظر آیند و محل اجتماع خفاش ها هستند و از این رو به آن تالار خفاش ها گفته می شود. بعد از تالار خفاش ها تالار دیگری نیز وجود دارد. این تالار از ابعاد 15×30 و ارتفاع 5 متری برخوردار بوده و در قسمت سمت راست آن میتوان یک چکیده بسیار بزرگ را مشاهده نمود.

بخش زیرین غار کرفتو کردستان دارای عرض 30 متر، طول 150 متر و ارتفاع 15 متری است و میتوان در دو قسمت پایانی آن با دو گودال پوشیده از آب مواجه شد که دارای چکیده، چکنده و ستون های متعددی هستند. با ادامه دادن مسیر غارنوردی در ساعت بازدید غار کرفتو، از طریق یک دالان به تالاری دیگر منتقل خواهید شد که درست در مقابل آن یک چکیده بزرگ 3 متری واقع شده و از دور شباهت بسیاری به یک انسان غول پیکر دارد. این دالان از ارتفاع 2 متری، عرض 3 متری و همچنین طول 10 متری برخوردار بوده و تالاری هم که مقصد شما در این جا به جایی خواهد بود، از ارتفاع 2.5 متری، عرض 3 متری و طول 15 متری برخوردار هست و میتوان در آن به تعداد زیادی از سنگ های طبیعی دست پیدا کرد.

اگر از مسیر صافی غار کرفتو کردستان برای گشت و گذار استفاده کرده باشید، دیگر نوبت رسیدن به تالار کوهستان رسیده که این نام بدلیل چیکده های کوه مانند زیادی که در آن بچشم می خورند، بر روی آن گذاشته شد و از ابعاد 40×80 و ارتفاع 10 متری برخوردار هست. بعد از تالار نیز یک دخمه کوچک به ارتفاع 2 و مساحت 20 متر دیده می شود که در وسط آن یک حجم آبی زلال در قالب یک گودال و سپس یک ستون زیبا قرار گرفت.

در غار کرفتو کردستان چیزی نزدیک به 600 متر دالان و انشعابات اصلی وجود دارند. بر سر درب یکی از اتاق های واقع در طبقه سوم، کتیبه ای به زبان یونانی نوشته شده و در آن نشانی محل دفن هراکلس یا همان قهرمان افسانه ای یونانی ها هرکول حک شد و به همین خاطر این غار را معبد هرکول نامیده اند. در این سنگ نوشته آمد که در ایـنجا هـر که سکـونـت دارد، باشـد که پـلـیـدی در آن راه نـیابـد.

تاریخچه غار

طبق تحقیقات متعدد و انجام آزمایشات خاک شناسی، محققان دریافتند که بدلیل انجام یکسری فعل و انفعالات و همچنین به وقوع پیوستن یک رشته از فعالیت های جزیی در سطح داخلی غار، این غار از هزاره چهارم پیش از میلاد تا به این سمت خالی از سکنه بوده و ساکنان آن نیز که عمدتا گله داران و کوچ نشنیان کشور بوده اند، برای همیشه آن را ترک کرده اند. براساس غار کرفتو کجاست ناگفته نماند میزان رسوبات برجای مانده در سراسر غار نیز این فرضیه را به شدت فوت می بخشند که از تاریخ مذکور تاکنون هیچگونه فعالیت انسانی در غار کرفتو کردستان به انجام نرسید.

با توجه به حجم مطالعاتی فراوان در خصوص غار کرفتو کردستان و دیگر مناطق کناری آن مشخص شد که در اواخر هزاره پنجم تا هزاره چهارم قبل از میلاد از این غار و غار کانی میکائیل به عنوان جان پناهی مطمئن برای حفظ امنیت بومیان منطقه استفاده های فراوانی صورت می گرفت و به همین دلیل، وجود این غار در همان بازه های زمانی از اهمیت های زیادی برخوردار بود. در غار کرفتو کردستان بدلیل وجود آثار برجسته ای که در آن حفر و حکاکی شده و برخی از آنها تا عمق 5.5 متری نیز بوجود آمده اند، میتوان اظهار کرد که این غار مربوط می شود به چهار دوره سکونتی پیش از تاریخ، سلسله اشکانیان، سلسله ساسانیان و دوره اسلامی.

براساس غار کرفتو کجاست ناگفته نماند در این بین میتوان نامی از سلوکیان را نیز به میان آورد. اما بدلیل عدم اثبات وجود چنین آثاری در عصر آنان ترجیح داده شد که از منابع و دوره های قابل استناد برای این منظور استفاده شود. با این اوصاف، میتوان گفت حتی سنگ نوشته موجود در این غار نیز متعلق هست به چند قرن اخیر. البته، این تنها یک فرضیه ضعیف است که حتما در خصوص صحت و تایید نمودن آن بایستی تحقیقات و مطالعات بیشتری صورت پذیرند.

با توجه به حرف و حدیث های بسیاری که در امر خاک شناسی این مکان باستانی به میان آمدند، باید اعتراف کرد که هیچ لایه ای از خاک به داخل غار ورود پیدا کرده از آن خارج نشده و همگی این خاک ها در گودال ها و سوراخ های کناری آن جمع و انباشه شده اند. طبق تحقیقات، هیچ کدام از ساکنین غار کرفتو کردستان در دوره های مختلف زمانی همت به خارج کردن این خاک ها نکرده و در هر بازه زمانی تمامی این خاک ها بر روی هم تلنبار شده اند. با لایه برداری از گمانه چهارم که عمقی در حدود 5 متر را داراست، به درستی و با قوتی فراوان میتوان بیان کرد که مواد فرهنگی و غنی هر دوره از تاریخ، در مقادیر مختلفی از این خاک ها قرار گرفته اند.

با انجام عملیات های گوناگون مطالعاتی و تحقیقاتی در غار کرفتو، محققان به تراشه های سنگی متعددی دست پیدا کردند که نشان از جریان زندگی حتی پیش از تاریخ در این مکان دارند. با این تراشه های سنگی استخراج شده و همخوانی آنها با کشفیاتی از مناطق پیرامونی کرفتو، میتوان تاریخ معین شده از سوی کارشناسان امور باستانی را نیز رد نمود و اظهار داشت که غار کرفتو به خیلی قبلتر از تاریخی که آنها معرفی کرده اند، مربوط می شود.

تحقیقات میدانی در خصوص غار

باستان شناسان و مورخان زیادی تاکنون موفق به بازدید از کرفتو شده و در خصوص تاریخچه پر فراز و فرود آن نوشته های متعددی را در جهان منتشر کرده اند. یکی از این افراد، سر رابرت کرپوتر بوده که در سال 1818 از این غار ایرانی بازدید بعمل آورد و کتیبه موجود در آن را خواند. بیست سال بعد، هنری اولینسون نیز از این مجموعه باستانی بازدید کرد و با خواندن کتیبه موجود در طبقه سوم کرفتو آنچه که کرپوتر عنوان نموده بود را اصلاح کرد. با گذشت بیش از یک قرن، در سال 1963 میلادی سر اورل اشتین در کنار ایوب خان نقشه ای از اتاق های حجاری شده و راهروها و همچنین دالان ها و دهلیزهای غار کرفتو را تهیه و ترسیم نمود که البته در حال حاضر نقشه گردآوری شده از سوی آنان با توجه به خاکبرداری ها و پاکسازی هایی که در محیط این غار صورت پذیرفته، کاملا ناقض و فاقد اعتبار هست.

براساس غار کرفتو کجاست باید بدانید در چندین سال گذشته بارها صحبت از تهیه نقشه سه بعدی از غار کرفتو از سوی هئیت های مختلف باستان شناسی و مهندسی ایران مطرح شد که هر بار به دلیل گزاف تمام شدن این امر از نظر هزینه ای انجام آن لغو شده است.

طبق آنچه به عنوان آخرین نتیجه مطالعاتی میتوان عنوان نمود، این است که با انجام و اتمام فاز خاکبرداری از قسمت های داخلی و پرامونی غار، محققان توانستند تمامی حجم خاکی دور تا دور کرفتو را غربال کنند و به 22 هزار سفال گوناگون مرتبط به ادوار مختلف تاریخی در این منطقه دست پیدا نمایند. با پیدا شدن این همه سفال و بدست آمدن سرنخی جدید برای پرده افکنی از گذشته مبهم کرفتو، آنان دریافتند که تعدادی از این سفال های کشف شده مربوط می شوند به دوره پارت ها، ساسانی ها و قرن های هفت و هشت هجری. البته، طبق بررسی های انجام گرفته تاکنون نمیتوان با اطمینان بیان کرد که در همه این دوره های زمانی غار کرفتو مملو بود از فعالیت های انسانی.

اطلاعات کلی

آدرس غار کرفتو: 31 کیلومتری شمال غرب دیواندره

ساعت بازدید غار کرفتو: همه روزه از ساعت 8 صبح الی 19

قیمت بلیت غار کرفتو: رایگان