به تازگی موضوعی درباره ماهیت سبزه در هفت سین نوروزی مطرح شده است

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، به تازگی موضوعی درباره ماهیت سبزه در هفت سین نوروزی مطرح شده است.

«نوروز» یکی از جشن های ایران باستان است که مشترک با 11 کشور دیگر در فهرست «میراث ناملموس» یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. یکی از برجسته ترین آیین ها و آداب نوروزی، برپایی سفره نوروز است که بخش جدایی ناپذیر این جشن جهانی بشمار می آید و هر کدام از نمادهای این سفره یا «سین ها» بیانگر درک و شناخت ایرانی ها از جهان هستی و طبیعت بوده است.

در حالی که برخی معتقدند ایرانیان در گذشته «هفت شین» داشته اند و پس از بر افتادن ساسانیان به «هفت سین» تبدیل شده است، چند سالی هم هست که شماری از مردم به دلیل آنچه «پاسداری از زیست بوم (محیط زیست)» مطرح می کنند، در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی با چیدن برخی از اقلام در سفره «هفت سین» مخالفت می کنند. بر این اساس، با توجیه «هدر رفتن آب و مصرف گندم» خواستار برچیده شدن «سبزه» از سفره نوروزی شده و از مخاطبان خود می خواهند که کاشت نهال را جایگزین سبزه کنند.

از همین رو، سیاوش آریا پژوهشگر و فعال میراث فرهنگی در گفت و گوهایی با یک کارشناس و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران و همچنین یک زبان شناس و یک استادیار محیط زیست دانشگاه و پژوهشگر فرهنگی و ژئوپلیتیک به بررسی جایگاه تاریخی، قدمت و فلسفه «سبزه» در سفره هفت سین پرداخته که در ادامه بخشهایی از این گفت و گوها را می خوانیم:

احمد نوری، ایران شناس و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران در این پژوهش درباره حذف سبزه از سفره هفت سین گفت: سبزه نوروز افزون بر اینکه نماد کشاورزی و باغداری و زندگی است، نماد جاودانگی و بی مرگی (اَمُرداد) نیز بشمار می آید. رنگ سبز و گیاهان همواره سبز همانند سرو در ایران نماد جاودانگی و زندگی است. برای همین ایرانیان باور داشتند و دارند که با کاشتن سبزه از زندگی و جاودانگی و دیر زیوی بهره مند خواهند شد و این سبزه برایشان خوش روزی و فزونی (برکت) و شادمانی خواهد آورد.

از سویی دیگر، از دیرباز هر خانواده ایرانی حداکثر به اندازه یک بار مصرف خوراکی خود، به انداختن سبزه می پردازد؛ آن هم یک بار در سال. این کار نیز نه به اقتصاد خانواده و کشور و نه به فرآورده های کشاورزی زیانی نمی رساند. برای نمونه شما در سال یک وعده خوراکی خود را بیشتر بخورید یا بیشتر بپزید و به دیگران بدهید، آن هم تنها از حبوبات.

او همچنین معتقد است: هر سبزه در هر خانواده حداکثر یک لیوان یا یک پیاله آب در روز بیشتر مصرف ندارد که در یک ماه، حدود سی پیاله یا لیوان می شود. برای مردمانی که باید روزی حداقل هشت لیوان آب برای آشامیدن مصرف کنند، یک لیوان آب در کنار آن چیزی بشمار نمی آید و جز مصرف های روزانه است. پس کاشت سبزه نیز حتی در اندازه کلان یک جامعه چند میلیونی ایرانی که روزی میلیون ها لیتر تنها صرف شستن خودروها و لوازمشان می کنند، هیچ بشمار می آید.

پس این حساسیت نشان دادن به این گونه مصرف یعنی کاشت سبزه، اندیشه و آرمانی دور از اسراف و زیاده روی دارد. اگر بنا باشد به گونه مصرف آب و فرآورده های کشاورزی یا همانند اینها خورده گرفت و نکته سنجی کرد، بسیار موارد غیر نیاز و بایسته ای از اصراف و ریخت و پاش های بیهوده دیگر در این سرزمین روی می دهد که نه تنها نمادین و آیینی نیستند، بلکه به ساختار فرهنگی و ملی نیز آسیب می رسانند و باید از آنها پیشگیری کرد که کسی حتی در اندیشه آن هم نیست، چه رسد به این که بخواهد درباره اش گفت و گو کند.

شهرزاد اسدی، زبان شناس و استاد دانشگاه درباره ارزش سبزه و فلسفه آن اظهار کرده است: ما در کارکردهای کهن خود می بینیم که نیروی گرفته شده از طبیعت به آن بازگشت داده میشده است. با این روش که «سبزه» را در دل طبیعت می انداختیم یا به آب می سپردیم، یعنی سبزه با آب رشد و نمو پیدا کرده و چیزی را از آفرینش کم کرده است و ما این را بر می گردانیم و به آب می دهیم. بیگمان باید ریشه این دل نگرانی را در جایی دگر و با آرمانی دیگر واکاوی کرد.

همچنین دل نگرانی برای زیست بوم را میتوان با آموزش درست و روش درست نگهداری «سبزه» برطرف کرد. از سویی دیگر، میتوان به جای کاشت چندین «سبزه» در هر خانواده، به کاشت یک سبزه بسنده کرد تا بتوان در آب و «سبزه» هم صرفه جویی کرد. پس بهتر است به جای ستیز و مخالفت با داشته های خود که از نیاکان خردمند و پاک نهاد ما برجای مانده، به پاسداشت و نگهداشت آنها پرداخت و به این آیین ها و جشن های ملی خود ببالیم. در پایان باز می گویم که «سبزه» همیشه نماد زندگی و جاودانگی بوده و است و جدایی آن از سفره «هفت سین» نشدنی است.

میر مهرداد میرسنجری، استادیار محیط زیست دانشگاه و پژوهشگر فرهنگی و ژئوپلیتیک نیز به لزوم بودن «سبزه» در سفره «هفت سین» پرداخته و یادآور شده است: هاشم رضی در کتاب گاهشماری و جشن های ایرانی آورده است که کاشتن «سبزه» یکی از آیین های نوروزی است و از روزگار باستان در میان ایرانیان روایی داشته است. آنان نزدیک به 25 روز پیش از نوروز، 12 ستون از خشت خام پیرامون حیاط دربار برپا کرده و بر فراز هر ستون یک نمونه از دانه های حبوبات را می کاشتند.

روز ششم فروردین یعنی «خورداد روز»، با سرودخوانی و نواختن سازها فرآورده هایی را که از پیش آماده کرده بودند، بر می داشتند. این ستون ها نیز همچنان تا روز شانزدهم برپا بود. آنها به رشد دانه ها توجه می کردند و هر کدام که بهتر و بلندتر بود، همان فرآورده را در آن سال می کاشتند تا بیشتر بار (ثمر) دهد. در خانه ها نیز مردم در آوندهای (ظروف) ویژه، «سبزه» فراهم می کردند و هر کدام از مردمان در آوندی یا چیزی همانند آن اقلامی از دانه ها به مانند گندم، جو، برنج، لوبیا، عدس، ارزن، نخود، کنجد، باغلا، ذرت و ماش می کاشتند.

او گفته است: با نگرش به برجستگی و اهمیت جشن های ملی در فرهنگ ایرانی، شوربختانه چندی است که بیننده دستهایی هستیم که در پی به گمراهی کشاندن جشن ها، آیین ها و فرهنگ کهن ایرانی هستند. در چند سال گذشته بیننده آن بوده ایم که چهارشنبه سوری به عنوان جشن پیشواز نوروز که از سده ها به یادگار به ما رسیده با انفجار ترقه و آتش افروزی به جشن منفی تبدیل شده و پیام راستین نگاهبانی و پاسداشت آتش فروزان گرمابخش و پاک کننده زیست بوم و ضد آلودگی را از یادها زدوده است. امروزه نیز شماری با مطرح کردن زدودن «سبزه» از سفره هزاران ساله نوروز باستانی ایرانی، توجیه خود را پاسداری از زیست بوم عنوان می کنند.

این پژوهشگر فرهنگی و ژئوپلتیک تاکید دارد: به راستی آیا پیشینیان ما که کاشت «سبزه» را به عنوان نماد باروری و گسترش با کشاورزی و سر سبزی پاس میداشته اند و حتی افزون بر بکارگیری جوانه های سبز شده برای پختن خوراک لذیذ گیاهی، سبزه های سفره «هفت سین» را به عنوان بخشی از روزی پرندگان و جانوران و آبزیان بکار می گرفته اند، از مردم امروزی که گاه تاریخ خود را فراموش می کنند و هویت گریز شده اند، کمتر به زیست بوم و طبیعت گرایی باور داشته اند؟