ارائه توضیحاتی پیرامون باورهای اشتباه درباره هفت سین و چهارشنبه سوری و سیزده بدر

ایسنا/ براساس اخبار واصله، ارائه توضیحاتی پیرامون باورهای اشتباه درباره هفت سین و چهارشنبه سوری و سیزده بدر صورت پذیرفت.

جشن باستانی «نوروز» که نوید بهار و سرزندگی را می دهد، میراث جهانی ایران و 11 کشور است که نخستین بار مهر سال 1388 از سوی ایران و شش کشور جمهوری آذربایجان، هند، قرقیزستان، پاکستان، ترکیه و ازبکستان در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو ثبت شد. در سال 1393 پنج کشور دیگر، افغانستان، عراق، قزاقستان، تاجیکستان و ترکمنستان عضویت در پرونده مشترک جهانی «نوروز» را درخواست کردند که سرانجام دهم آذر 1395 با نهایی شدن پیوستن این پنج کشور جدید به پرونده، بار دیگر پرونده «نوروز» در فهرست میراث ناملموس جهانی یونسکو به ثبت رسید.

سالگرد ثبت جهانی این پرونده مشترک جهانی، بهانه ای شد تا خبرگزاری درباره گستره جغرافیایی این میراث کهن و باورهایی که درباره نوروز وجود دارد، با شبان میرشکرایی مؤسس دبیرخانه دائمی نوروز و مدیر اجرایی پرونده جهانی نوروز در یونسکو گفت و گو داشته باشد.

میرشکرایی درباره گستره جغرافیایی این آیین باستانی گفت: تمام کشورهایی که در حوزه ایران فرهنگی هستند، نوروز را درک می کنند و این آیین کم و بیش در آن مناطق رواج دارد؛ در شرق و در منطقه سین کیانگ، در شمال و از مرزهای مغولستان و مناطق جنوبی روسیه تا اروپای شرقی، در غرب تا دریای مدیترانه و مرزهای مصر و از جنوب تا آن سوی خلیج فارس و جنوب شبه جزیره عربستان گستره رواج نوروز است.

او افزود: در این پهنه جغرافیایی که درباره آن صحبت میکنم، تحول طبیعی در زمان اعتدال نجومی بهاری درک شده و شاید مهمترین دلیل آن تأثیر مستقیم این تحول در معیشت انسان بوده است.

این پژوهشگر درباره اینکه چرا کشورهای دیگر، که در پرونده جهانی نوروز مشارکت داشتند، برخلاف سالهای گذشته، این آیین را در کنار یکدیگر جشن نمی گیرند، اظهار کرد: اگر بتوان همچون دوره های گذشته برنامه های مشترکی بین کشورها برگزار کرد، که به مشترکات فرهنگی از جمله نوروز می پردازد، شاید ارزشمندترین حاصل آن توسعه صلح و دوستی و تقویت پیوندها باشد. این فعالیتی بود که در دبیرخانه دائمی نوروز و همچنین در دبیرخانه آیین های ملی در حال پیگیری بود.

رئیس گروه میراث ناملموس ایکوم ایران و طراح رویداد ملی نوروزگاه با اشاره به اقدامات پاسدارانه و حفاظت و گسترش «نوروز» گفت: یکی از اقدامات حفاظتی خوب که برای نوروز رقم خورد، رویداد فرهنگی «نوروزگاه» بود که البته چند سالی است ساختار آن تغییر کرده و به سمت گردشگری رفته است، اما ماهیت نوروزگاه این بود که در هر حوزه فرهنگی و در بازه زمانی 10 روز تا دو هفته پیش از فرا رسیدن نوروز، نسل گذشته آداب و رسوم خود را به نسل آینده منتقل کند و در دو سالی که با این چارچوب اجرا شد، خیلی از این آداب، شناسایی و در فهرست آثار ملی ثبت شدند.

او اضافه کرد: بسیاری از استانهایی که به تعبیر نادرستی گمان می کردند نوروز معتبری ندارند مانند سیستان و بلوچستان، گلستان، خوزستان، هرمزگان و…در جریان نوروزگاه در زمره استانهای شاخص قرار گرفتند. ممکن است نگاه عمومی این باشد که در بخشهای سنی نشین کشور نوروز چندان رواج ندارد، در حالی که نوروز با باورهای اعتقادی و مذهبی ارتباطی ندارد، چون ریشه مذهبی ندارد و کاملا در ارتباط با طبیعت است؛ مثلا نوروز اورامانات بسیار پرمحتوا و زیباست و پس از معرفی آیین های نوروزی اورامانات و پرداختن به نوروزگاه کردستان و کرمانشاه در دوره اول و دوم این منطقه آیین هایی مانند آتش افروزی مورد توجه بیش از پیش قرار گرفت.

میرشکرایی همچنین به برخی باورهای اشتباه که درباره آیین نوروز وجود دارد، اشاره کرد و افزود: ما به اشتباه فکر می کنیم که «سفره هفت سین» سفره عمومی در کل حوزه فرهنگی نوروز است، در حالی که «هفت سین» یکی از سفره های نوروزی است و ما برای تمام جشن های حوزه فرهنگی ایران اعم از یلدا، تیرگان، مهرگان و…سفره داریم و در واقع این سفره ها نمادی از سپاس انسان از اقلیم زیستی خودش است؛ مثلا در سفره نوروزی سیستان و بلوچستان محصولاتی سر آن سفره می آید که در آن اقلیم وجود دارد.

این پژوهشگر میراث فرهنگی گفت: تمام سفره های نوروزی یکسری شاخص های مشترک دارند؛ آب، آیینه، نور و جوانه سبز شده از یک دانه را در سفره های نوروزی می بینید. حال ممکن است این دانه در شهرهای مختلف متفاوت باشد و گاهی این جوانه سبز شده در سفره قرار می گیرد و گاهی هم محصولی که از آن تهیه شده است، مانند سمنو، کماج (شیرینی کرمان)، سوهان منطقه زرند یا نوعی شیرینی در میان همسایگان شمال شرق ایران (قزاقستان و قرقیزستان).

بنابراین «هفت سین» یکی از انواع سفره های نوروزی است و نمیتوان گفت اگر منطقه ای سفره هفت سین ندارد، نوروز هم ندارد و این اشتباهی است که در دهه های گذشته و از وقتی تلویزیون پایش به زندگی مردم باز شده و هفت سین را به عنوان سفره رسمی نشان داده، رواج پیدا کرده است و خیلی از مردمی که در سراسر حوزه فرهنگی ایران بودند و «هفت سین» نداشتند، دچار سرخوردگی شدند. در حالی که ممکن است نوروز به فراخور اقلیم و قومیت، شکل های متفاوتی داشته باشد.

مسئول تدوین و تهیه پرونده جهانی «نوروز» سپس به اشتباه ترین باوری که درباره نوروز وجود دارد، اشاره کرد و افزود: رایج ترین آنها این است که به «سیزده بدر» یک باور نحسی چسبانده اند، این درحالی است که در آیین ها و اعتقادات ما هیچ روزی نحس نیست و اساسا عدد 13 نحس نیست. سیزدهمین روز از هر ماهی «تیر» نام دارد، به همین دلیل روز تیر از ماه تیر جشن تیرگان داریم و تیر «ایزد باران» است. سیزدهمین روز نوروز در ماه فروردین نیز تیر نام دارد و به این دلیل است که در این روز کنار آب می رویم و روی هم آب می پاشیم یا خوراکی های سبزرنگ مانند کوکو سبزی، سبزی پلو و…می خوریم و سبزه گره می زنیم. این رسم ها نشان از یمن و مبارکی دارد و این باور یکی از مصطلح ترین اشتباهاتی است که درباره سیزدهمین روز نوروز وجود دارد.

میرشکرایی همچنین گفت: نوروز نه یک روز است و نه سیزده روز؛ نوروز یک بازه زمانی است از وقتی که این تحول طبیعی اتفاق می افتد، در نقاط گرمسیرتر به میانه زمستان می رسد و در نقاط سردسیر به میانه بهار. اشعاری هم داریم به این شرح که «اینک بیامده است به پنجاه روز پیش/ جشن سده طلایه جشن نوروز روشنی» یعنی جشن سده را طلایه دار نوروز و نوبهار دانسته اند. از آن طرف در حوزه فرهنگی شمال غرب ایران در منطقه آذربایجان تفسیری است که تا وقتی توت از درخت نیفتاده، نوروز است و زمان آن تا اواخر اردیبهشت است؛ یعنی یک بازه سه ماهه برای نوروز داریم.

هر کسی در این بازه سه ماهه به سبک و سیاق، رنگ و آیین خودش نوروز را پاس می دارد و نمی توانیم او را محدود به یک بازه زمانی کنیم. جشن «چهارشنبه سوری» هم نوروز است و حتی آیین های پس از نوروز در افغانستان که به جمع کردن «میله گل سرخ» مربوط است، یا جشن هایی که در میانه بهمن و اوایل اسفند گرفته می شوند، همگی مرتبط با نوروز هستند.