آسیابهای کهن گناباد آمیزه ای از هنر و ابتکار با جاذبه گردشگری است

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، آسیابهای کهن گناباد آمیزه ای از هنر و ابتکار با جاذبه گردشگری است.

آسیاب در نواحی مختلف ایران از قدمتی کهن برخوردار است و در این میان گناباد با توجه به جغرافیای طبیعی خود از نقاط مستعد برای فعالیت این آسیاب ها بشمار می رفته که هم اکنون تعدادی انگشت شمار از این آسیاب ها در مناطق شهری و روستایی این شهرستان به یادگار باقی مانده که قابلیت خوبی برای جذب گردشگران دارد.

این آسیاب ها آمیزه ای از هنر، ابتکار و خلاقیت پیشینیان در خرد کردن غلات و گندم هستند که امروزه اگرچه با ورود فناوری های نوین دیگر نقش کاربردی پیشین خود را از دست داده اند اما میتوان از آنها به عنوان جاذبه ای برای جذب گردشگر به این مناطق بهره برداری کرد.

بازسازی و فعالسازی دوباره برخی از این آسیاب ها، تابلویی جذاب از ابتکارات پیشینیان را پیش چشم مردم و گردشگران قرار می دهد که با برنامه ریزی صحیح می شود از آنها به عنوان قابلیتی برای رونق اقتصادی مناطق روستایی استفاده کرد.

آسیاب های گناباد که بیشتر مربوط به دوران صفویه و قاجاریه بوده، در مناطق روستایی این شهرستان واقع است و هم اکنون 30 آسیاب با قدمتی حدود 300 ساله در این شهرستان وجود دارد.

آسیاب که در گذشته برای خرد کردن گندم و سایر غلات و تهیه آرد استفاده میشده، با بهره گرفتن از فشار آب کار میکرده و به نوعی نشانگر هوشمندی و سختکوشی پیشینیان بوده است. این آسیابها بیشتر در مناطق روستایی و کوهستانی و بر سر راه قناتها، رودها و هر جا که پستی و بلندی اجازه میداده از انرژی پاک و ارزان آب برای چرخش سنگ آسیاب استفاده شود، ایجاد میشده است.

مهمترین قسمت این آسیابها، تنوره آن است که به صورت مخروطی ناقص و وارونه طراحی و ساخته میشده است، به گونه ای که آب ذخیره شده در آن از روزنی کوچک با فشار، پره های سنگ آسیاب را به حرکت در می آورده است.

سنگ های آسیاب از نوع مقاوم و به شکل مدور و ثابت و متحرک بوده و گندم و جو از روزنی به مرکز آن هدایت میشده و بر اثر سایش و حرکت سنگ بالایی بر روی سنگ پایینی به آرد تبدیل می شده است.

بخشی از آسیابها نمایان و آشکار است و دیگر بخشهای آن نیز شامل محل هایی برای نگهداری جوال (کیسه) گندم و آرد و استراحت آسیابان بوده که معمولا از دیدها پنهان بوده است.

با پیشرفت علم و صنعتی شدن فرآیند آرد کردن گندم، آسیاب ها به تدریج کارآیی خود را دست داده و هم اکنون تنها یادی از آنها در خاطره ها بر جای مانده است.

گناباد با توجه به پیشینه تاریخی خود آثار تاریخی زیادی را در دل خود جای داده و از مجموع 250 اثر تاریخی شناسایی شده در این شهرستان 148 اثر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که در این میان آسیابهای تاریخی یک ظرفیت مهم گردشگری بشمار می روند.

یک کارشناس فرهنگی و گردشگری گناباد گفت: مردم این شهرستان از سده های گذشته با کمک آب قنوات و چشمه های موجود، آسیاب های متعددی را در مناطق مختلف این شهرستان ساخته بودند که بعضی در بیابان و برخی در مناطق کوهستانی واقع شده اند.

علیرضا شناسایی افزود: این سازه های آبی که بیشتر در مناطق کوهستانی ساخته میشده اند، با استفاده از شیبهای تند و آب سرشار قنات ها، غلات اهالی را به نحوی مطلوب به آرد تبدیل میکرده اند.

وی اضافه کرد: آسیاب ها بعد از مرمت و با جذب سرمایه گذار برای احیا یا توسعه امکانات گردشگری در رونق اقتصادی مناطق روستایی هم نقش مهمی دارند.

وی اظهار داشت: با عنایت به کوهستانی بودن و وضعیت مطلوب بارندگی در بخش کاخک گناباد، طی سده های گذشته بیشتر آسیاب های شهرستان در این بخش و روستاهای تابعه آن ایجاد شده است.

شناسایی افزود: از این میان آسیاب کاخک یکی از آثار زیبای بر جا مانده از دوران قاجاریه است که در منطقه نمونه گردشگری پارک آبشار این شهر قرار دارد و با توجه به سالم ماندن قسمتهای اصلی بنا، میتوان از آن به عنوان یک اثر مهم برای جذب گردشگر استفاده کرد.

مسئول گردشگری اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گناباد نیز گفت: از مجموع 30 آسیاب تاریخی گناباد 13 اثر طی سالهای قبل در روستاهای کلات، سرآسیاب، سنو، تک زو، حاجی آباد، روچی، شوراب و شهرهای کاخک و بیدخت در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده یا ثبت آن در دست انجام است.

مهدی ذوالفقاری گفت: از این تعداد چهار آسیاب تاریخی در روستای سرآسیاب و شهر کاخک گناباد بازسازی شده و یک آسیاب هم در کاخک بعد از مرمت راه اندازی شده و دوباره آماده کار است که در صورت فراهم بودن بستر لازم و شرایط مطلوب بارندگی و میزان آب در مسیر رودخانه مجاور، می تواند فعالیت خود را آغاز کند و با جذب سرمایه گذار و توسعه محوطه گردشگری پیرامونی به عنوان یک قابلیت مهم گردشگری نقش آفرینی کند.

وی ادامه داد: آسیاب های گناباد از سالهای گذشته به دنبال پیشرفت های صنعتی و استفاده از دستگاههای مکانیزه برای آرد کردن گندم و غلات در کارخانه های آرد یا تولید آرد صنعتی، انحراف آب از مسیر رودخانه های مجاور آسیابها و تخریب بخشهایی از آنها به مرور زمان از فعالیت بازمانده اند.

وی ادامه داد: جلب مشارکت شهرداری های گناباد، کاخک و بیدخت و دهیاری ها و شوراهای اسلامی شهر و روستا برای استحکام بخشی آسیاب ها و تبدیل آن به ظرفیتی برای رونق اقتصادی و گردشگری مناطق شهری و روستایی، مهمترین اقدامات در دست انجام این اداره است که نیازمند توجه بیشتر مسئولان است.