قلعه جواشیر گناباد یکی از جاذبه های دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، قلعه جواشیر گناباد یکی از جاذبه های دیدنی خراسان رضوی به شمار می رود.

رجبعلی لباف خانیکی، یک پژوهشگر و باستان شناس خراسانی اظهار کرد: این قلعه به عظمت و وسعت قلعه سرتخت نبود اما گویا از جایگاه سیاسی مهمتری برخوردار بوده است، زیرا به نوشته «منهاج سراج» جایگاه شخصیت والایی از اسماعیلیه به نام «محتشم شهاب منصور ابوالفتح» بوده و احتمالا از امکانات دفاعی و ساختاری متناسب با شأن آن شخصیت برخوردار بوده است.

وی اضافه کرد: متاسفانه در این قلعه تخریب هایی صورت گرفته که بجز بخش غربی نشانه هایی از حصار بر روی زمین دیده نمی شود و آثار مشخصی از دیوار یا فضاهای معماری بر جای نمانده است، این در حالی است که سرتاسر سطح قلعه از سنگ، قطعات آجر و کلوخه های گچی انباشته شده است که پس از سرقت مصالح ساختمانی قابل استفاده بر جای مانده اند. با توجه به شواهد باقیمانده این احتمال نیز وجود دارد که قلعه از فضای معماری مرغوبی برخوردار بوده است.

لباف خانیکی تصریح کرد: البته هنوز هم حفاران غیرمجاز برای جست و جوی گنج در این منطقه خاک درون قلعه را زیرو رو می کنند و هنگام برخورد به دیوارهای آجری به تخریب آنها می پردازند.

این پژوهشگر خراسانی ادامه داد: تنها عارضه دفاعی احتمالی که در جبهه شمالی قلعه برجای مانده، حفره چاه مانندی به قطر 6 متر و عمق حدود 5 متر بوده که از سنگ و ضایعات معماری پر شده است. احتمال دارد که این پدیده یک خروجی اضطراری یا راهی جهت دسترسی به چشمه آبی در پای قله باشد؛ البته در مورد آن چاه و قلعه مثل هر اثر تاریخی دیگر باورها و روایت های عامیانه ای در میان اهالی روستاهای مجاور وجود دارد که با حقیقت مقرون نیست.

وی اضافه کرد: به عنوان مثال در مورد این چاه نقل می شود که 40 دختر در قلعه بودند و کارشان آب آوردن از چشمه و پر نگهداشتن آن چاه از آب بوده است یا حکایت می شود که «یزدگرد سوم» آخرین پادشاه ساسانی در قلعه شهاب کشته شده که با توجه به روایت های موجود این داستان صحت ندارد.

لباف خانیکی خاطرنشان کرد: اما آنچه واقعی به نظر می رسد و جایگاه معنوی و اجتماعی این قلعه را ارتقا می دهد، نوشته «منهاج سراج» در کتاب طبقات ناصری است. او که خود 3 بار به رسالت از «قلعه تولک» در افغانستان به قهستان آمده، مشاهدات خود را نقل به مضمون اینگونه توضیح داد «در سال 621 بعد از آن که خراسان از لشکر مغول خالی شده بود و مردم به سبب نایافت جامه و مایحتاج اندک که از وقایع کفار خلاص یافته بودند و در ضیق معیشت مانده بودند، به اشارت ملک تاج الدین حسن سالار از قلعه تولک به اسفزار و از اسفزار به طرف قاین و از آنجا به قلعه سر تخت و جواشیر رفتم و فرمانده بلاد قهستان در آن وقت محتشم شهاب منصور ابوالفتح بود، او را دریافتم در غایت دانایی به علم و حکمت و فلسفه چنانکه در بلاد خراسان مثل او فلسفی و حکیمی در نظر نیامده بود.

غربا را بسیار توجه میکرد و مسلمانان خراسان را که به نزدیک او می رسیدند به حمایت و پناه میگرفت. مجالست او با علمای خراسان بود. در سالهای یورش مغولان 1700 تشریف و 700 اسب با بار از خزانه او به علما و غربا رسیده بود...»

وی ادامه داد: با توجه به موارد گفته شده محتشم شهاب در جواشیر و گاه سرتخت که به فاصله کمی از یکدیگر قرار دارند مقام داشت و شاید خوشنامی او موجب شده که قلعه جواشیر، چشمه نزدیک به قلعه و روستای مجاور آن به نام او (شهاب) مزین باشد.

لباف خانیکی اظهار کرد: گای لسترنج (ایران شناس بریتانیایی) و حمدالله مستوفی (مورخ) جایگاه قلعه سرتخت را گناباد نشانی داده اند و منهاج سراج (مورخ) آنها را در یک منطقه و نزدیک به هم دیده و در گناباد تنها 2 قلعه سرتخت (ارگ فرود) و قلعه جواشیر (قلعه شهاب) است که با فاصله حدود 2 کیلومتر از یکدیگر چنان موقعیتی نسبت به هم دارند.

این پژوهشگر و باستان شناس خراسانی گفت: قلعه جواشیر به عنوان قلعه شهاب در تاریخ هفتم مهر 1381 به شماره 6431 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.