باستان شناسان وضعیت تپه هفت هزار ساله پوستچی را هشدارآمیز اعلام کردند

ایسنا/ براساس خبرهای واصله، باستان شناسان وضعیت تپه هفت هزار ساله پوستچی را هشدارآمیز اعلام کردند.

فصل پنجم کاوش در این تپه هفت هزار ساله در حالی آغاز شده که پس از فصل چهارم کاوش باستان شناسی، این تپه به حال خود رها شده بود و حفاران، متجاوزان و معتادان به سراغش آمده بودند.

حدود 9 ماه پیش، سیاوش آریا کنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی فارس درباره وضعیت پوستچی گفته بود: کاوش های باستان شناسی در این تپه هفت هزار ساله پس از فصل چهارم در اسفند 1399 به حال خود رها و تپه شبیه به ویرانه شده است. گسترش روزافزون ساخت و سازها در عرصه و حریم درجه یک این محوطه ارزشمند باستانی آینده ای تاریک را برای آن رقم زده است. مردم بومی و پیرامونی این محوطه تاریخی و فرهنگی بخشی از فنس کشی هایی را که شهرداری برای حفظ و پاسداشت آن کشیده، از میان برده و کنده اند و به درون آن راه یافته و در این جایگاه ارزشمند باستانی به دوچرخه سواری و گردش سرگرم هستند. بدتر از همه اینکه افراد معتاد و مزاحم همه روزه در درون محوطه تاریخی پوستچی در رفت و آمد بوده و در آنجا سرگرم مصرف مواد مخدر و حرکات ضد اخلاقی و ناسازگار با محیط شهری و منطقه هستند.

اکنون پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از آغاز فصل پنجم کاوش های باستان شناسی در این تپه تاریخی خبر داد: فصل پنجم کاوش های باستان شناسی به منظور اهداف آموزشی، پژوهشی و حفاظتی در تپه پیش از تاریخی شیراز به دنبال چهار فصل پیشین (سالهای 1395، 1396، 1397 و 1399) به سرپرستی مشترک علیرضا سرداری و حسنعلی عرب در حال انجام است.

حسنعلی عرب، عضو هیأت علمی دانشگاه هنر شیراز و یکی از سرپرست های کاوش در تپه تاریخی پوستچی درباره ارزش و آخرین یافته های این تپه تاریخی گفت: تپه پوستچی یکی از معدود محوطه های دوران پیش از تاریخ در دشت شیراز محسوب می شود که پیشینه سکونت در آن براساس مطالعات لایه نگاری باستان شناسی و آزمایش های رادیوکربن به 7350 سال پیش می رسد.

به گفته این باستان شناس، سکونت در این محوطه تاریخی به مدت 650 سال ادامه داشته و سرانجام در حوالی 6700 سال پیش این استقرار متروک می شود و به صورت تپه ای مخروبه در می آید.

او پیرامون اینکه باستان شناسان وضعیت تپه هفت هزار ساله پوستچی را هشدارآمیز اعلام کردند، افزود: مطالعات باستان شناسی نشان می دهد سکونت در این روستای پیش از تاریخ طی 9 مرحله استقراری اتفاق افتاده و بارها این روستا دستخوش ساخت و ساز، تخریب و بازسازی شده است. در نهایت جمعیت ساکن، این روستای بزرگ چهار هکتاری را ترک و به دیگر مکانها از جمله روستای دیگری در فاصله 700 متری جنوب آن نقل مکان کرده اند.

عضو هیأت علمی دانشگاه هنر شیراز بیان کرد: باستان شناسان این دوران پیش از تاریخ در منطقه فارس را به نام مرحله شمس آباد (فارس قدیم) (اواخر هزاره ششم پیش از میلاد) و مرحله باکون (فارس میانی) (اوایل هزاره ششم پیش از میلاد) نامگذاری کرده که مربوط به فرهنگهایی با شاخصه ظروف سفالین ساده، با آمیزه کاه و سپس سفال های منقوش نخودی رنگ است.

این باستان شناس افزود: در این محوطه روستاهایی وجود داشته که پس از عصر نوسنگی و به دنبال پیدایش کشاورزی و دامپروری پدیدار شدند و با افزایش جمعیت آنها و توسعه ارتباطات فرهنگی و پیچیدگی های اجتماعی، زمینه های اولیه پیدایش تمدن های منطقه ای سرزمین ایران مانند تمدن «انشان» در فارس را پایه ریزی کرده اند.

عرب ادامه داد: از جانب دیگر تپه پوستچی شیراز به همراه دیگر روستاها، مانند تپه «شاه قلی بیگی» و «تپه کوتاهی» جز کانون های نخستین جوامع پیشرفته کشاورز، دامپرور و یکجانشین در دشت شیراز بودند که در واقع نسل های بعدی آنها پس از گذشت قرن ها سکونت در این دشت شهر شیراز را بنیاد نهاده اند اما متأسفانه بقایای چندین هزار ساله این روستاها و استقرارها در دهه های اخیر ناشی از گسترش شهر شیراز تخریب و نابود شده که در حال حاضر فقط نیمی از تپه پوستچی باقی مانده است.

او همچنین یادآور شد: بخشهای باقیمانده این محوطه در سال 1395 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و میتوان آن را یکی از قدیمی ترین سندهای هویت تاریخی یا شناسنامه شهر شیراز دانست.

علیرضا سرداری، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری و سرپرست دیگر این کاوش درباره وضعیت هشدارآمیز این تپه هفت هزار ساله گفت: در فصل دوم این مطالعات در سال 1396، هیأت کاوش اقدام به گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم در اطراف تپه پوستچی کرد که نقشه پیشنهادی برای دفتر ثبت آثار و حرائم میراث فرهنگی ارسال شد اما با وجود اهمیت فوق العاده این محوطه و شرایط خاص حفاظتی آن، محدوده حریم محوطه بسیار کوچکتر از اندازه پیشنهادی به تصویب رسید و باعث شده بخشهای زیادی از اراضی کشاورزی در شمال محوطه، منتهی به بزرگراه «بلوار رحمت» که بنا بود صرفاً کاربری کشاورزی، باغ و فضای سبز در حاشیه این محوطه تاریخی و میراث فرهنگی داشته باشند، در حال حاضر در معرض تغییر کاربری قرار گیرند.

او افزود: فضایی که در واقع حریم درجه 2 و منظری محوطه بحساب می آید، در شرف خطر تبدیل به ساختمان های مسکونی و تجاری است که می تواند به لایه های تاریخی احتمالی مدفون در زیر این اراضی صدمه وارد کند.

این باستان شناس ادامه داد: از جانب دیگر، با تغییر کاربری و انجام چنین ساخت و سازهایی این محوطه تاریخی منحصر بفرد در شهر شیراز از چهار طرف محبوس در لابلای آپارتمان ها و ساختمان های تجاری شده و ضمن تخریب دید منظری و حفاظتی، موجب سرزنش آیندگان در کوتاهی ما نسبت به حفاظت این آثار خواهد شد.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی اظهار کرد: این در حالی است که در این پنج فصل کاوش های باستان شناسی، تپه پوستچی بارها مورد بازدید مقامات و مسئولان مختلف استان از جمله استاندار اسبق فارس، مدیرکل پیشین میراث فرهنگی استان، شهردار سابق شهر شیراز و اعضای دوره های پنجم و ششم شهر شیراز قرار گرفته و قول های مساعدی برای انجام کاوش ها و مطالعات گسترده، حفاظت همه جانبه این محوطه و احداث سایت موزه در آن داده اند که تاکنون عملی نشده است.

او سپس با اشاره به کاوش های باستان شناسی فصل پنجم که در دو بخش از سطح تپه به صورت محدود در حال انجام است، گفت: در یکی از این کارگاه های حفاری، آثاری از فضای مسکونی روستای پیش از تاریخ در آخرین مرحله سکونت، پیش از متروک شدن کشف شده که به صورت معماری خشتی و چینه ای دربردارنده اشیایی مانند قطعات ظروف سفالین، ادوات و ابزارهای سنگی و استخوانی، دوک های نخ ریسی، مهره های تزئینی و صدف های کار شده است.

این باستان شناس با بیان اینکه این صدف ها از گونه های دریایی است که به نظر می رسد از سواحل خلیج فارس به این محل آورده شده، افزود: در کارگاه یا ترانشه دیگر در دامنه شمالی تپه، بقایایی از یک سازه بزرگ بدست آمده که احتمالا کاربری دفاعی یا سیل بند داشته و مصالح بکار رفته در آن شامل قلوه سنگ های رودخانه ای همراه با توده های گلی و چینه ای فشرده، مستحکم و شفته ریزی حرفه ای است.

سرداری گفت: با توجه به کاوش های محدود و هنوز ناتمام این بخش، ارتفاع این سازه ممکن است بیش از چهار متر و ضخامت آن بیش از سه متر باشد که احداث چنین سازه ای بزرگ و استحکاماتی، با کاربری دیوار دفاعی یا سیل بند در حاشیه این روستا در اوایل هزاره پنجم پیش از میلاد (حدود 6800 سال پیش) پدیده ای جالب توجه است که برای شناخت دقیق آن نیاز به اعتبارات مالی لازم برای کاوش ها و حفاری های گسترده تر دارد.

پنچمین فصل کاوش در تپه پوستچی بنابر اعلام پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در قالب برنامه مشترک بین پژوهشکده باستان شناسی و دانشگاه هنر شیراز و با همکاری هایی از سوی شهرداری شیراز در حال انجام است.

نخستین بار و بیش از 50 سال پیش، «پل گاچ» باستان شناس بریتانیایی به تاریخی بودن تپه پوستچی اشاره کرده است. این تپه تاریخی چهارم اردیبهشت 1395 به شماره 31463 در فهرست آثار ملی ثبت می شود که کاوش های باستان شناسی نیز آن از همان سال آغاز می شود. این کاوش ها در تپه پوستچی پیشینه شهر شیراز را به 6 هزار و 500 سال پیش می رساند.