مرهم آیین ها بر تن گردشگری بوشهر

ایسنا/ این خبر پیرامون مرهم آیین ها بر تن گردشگری بوشهر برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

یکی از سنگ بناهای اصلی توسعه پایدار در جهان، صنعت گردشگری است. این صنعت از یک سو برای تأمین زیرساخت های خود متکی به توانمندی های داخلی است و از سوی دیگر می تواند به عنوان یکی از سبزترین کسب و کارها معرفی شود.

استراتژیست های توسعه ملی در کشورهای مختلف جهان، ریل گذاری هدایت سرمایه و کسب درآمد را به سوی کسب و کار مرتبط با گردشگری برده اند و ورود حجم عظیمی از سرمایه به این حوزه در کشورهای در حال توسعه نشان دهنده آینده روشن این کشورها در سالهای پیش رو است. اگرچه کشور ایران نیز با توجه به جاذبه های متعدد طبیعی، فرهنگی و تاریخی، سرزمینی مستعد برای توسعه گردشگری است اما سیاست گذاری های نادرست داخلی و همچنین تبلیغات سوء خارجی فعالیت این حوزه را دچار نارسایی های فراوانی کرده است.

در این حالت، فعالیت های مردم محور دریچه ای برای گذر از این شرایط است. یکی از مهمترین این نوع فعالیت ها در عرصه گردشگری، مراسمات آیینی و مذهبی است. شهر بوشهر به عنوان یکی از شهرهای خلاق در برگزاری مراسم آیینی و مذهبی دارای پتانسیل زیادی برای جذب گردشگر داخلی و خارجی است.

در سالهای گذشته نیز شاهد تپیدن ضربان هایی کوچک در مراسماتی مثل ایام عزاداری تاسوعا و عاشورا، برگزاری فستیوال های فرهنگی و هنری و جذب مخاطبین موسیقی های نواحی در بوشهر بوده ایم، اما تا رسیدن به پایداری این نبض راه درازی در پیش است.

خبرنگار در گفت و گو با حسین مظفری، پژوهشگر و مدرس دانشگاه در حوزه گردشگری به بررسی موضوع مرهم آیین ها بر تن گردشگری بوشهر پرداخته است.

مرز بین گردشگری فرهنگی و گردشگری آیینی کجاست؟ اشتراک و افتراق آنها چیست؟

گردشگری عبارت است از مجموع پدیده ها و روابط ناشی از تعامل گردشگران، تأمین کنندگان کسب و کار، دولت ها و جوامع میزبان در فرآیند جذب گردشگران و میزبانی از آنها. توسعه صنعت گردشگری موجب گسترش و تنوع گردشگری شده است. امروزه، با توجه به انگیزه های متفاوت گردشگران و عرضه و تقاضای گردشگری، انواع خاصی در گردشگری ظهور کرده اند که یکی از آنها گردشگری فرهنگی است. گردشگری فرهنگی در سالهای اخیر بطور مداوم تنوع و گسترش یافته و به بخشی محبوب و جذاب تبدیل شده است.

براساس مقاله مرهم آیین ها بر تن گردشگری بوشهر باید بدانید که گردشگری فرهنگی در ارتباط با فرهنگ و هنر یک کشور یا منطقه است. از نظر چاپو (2012) گردشگری فرهنگی یک محصول گردشگری است که در آن انگیزه گردشگران آشنایی با فرهنگ جدید، شرکت در رویدادهای فرهنگی و بازدید از جاذبه های فرهنگی است. گردشگری فرهنگی می تواند شامل تجربه های فرهنگی و متنوع گردشگر همچون بازدید از جشنواره ها، رویدادهای فرهنگی و هنری، بناهای تاریخی، موزه ها، میراث دست ساز، آیین های مذهبی و شرکت در سفرهای آموزشی با رویکرد فرهنگی باشد.

گردشگری آیینی نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است که آدمی را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه آشنا می کند. گردشگری آیینی حاصل پیوند سفر با فرهنگ است. سفری که به واسطه آن انسان موفق به کشف اعتقادات و باورهایی می شود که در روح یک جامعه انسانی جاری است و ریشه در فرهنگ کهن هر مرز و بوم دارد. بشر همواره برای به رسمیت شناخته شدن اعتقادات و باورهای خود، مفاهیم ذهنی نهفته در آنها را به گونه ای تمثیلی و نمادین و در قالب اعمالی مشخص که «آیین» نامیده می شود بیان کرده است. آیین ها نقش مهمی در بازگویی مؤلفه های فرهنگی جوامع و گروههای فرهنگی داشته و از جاذبه های گردشگری پراهمیت تمدن های کهنی نظیر ایران بشمار می روند. منظر آیینی به عنوان یک فرصت ارزشمند گردشگری در یک جامعه می تواند مورد توجه جوامع محلی و گردشگران قرار گیرد.

گستره آیین های بومی در بوشهر چه مراسمات شاخصی را در دل خود دارد؟

آیین ها در استان بوشهر بسیار متنوع هستند؛ آیین ها از سور تا سوگ و از بزم تا رزم در این حوزه جغرافیایی و فرهنگی وجود دارند و هر کدام جایگاه ویژه خود را دارند. بطور مثال در حوزه آیین های شادی میتوان به آیین حنابندان، یزله عروسی، سرور خوانی، خیام خوانی و گریگشو اشاره کرد و در حوزه آیین های سوگواری مذهبی به آیین ذکر و پامنبری، سنج و دمام و سینه زنی، بر حیدری، علم گردانی، صبحدم، تعزیه خوانی، شام غریبان، عزای سرپایی زنان و دیگر آیین ها مانند نون پوشی، دم دم سحری، عید تلخو، باران خواهی، عزایم نشینی، ساروج کوبی، حیات حاجی و بسیاری آیین دیگر که در این دیار به حیات خود ادامه می دهند.

آیا میتوان آیین های مذهبی را مستقلاً یک اکوسیستم فرهنگی نامید یا فقط باید در کنار دیگر عناصر فرهنگی بوشهر آن را بررسی کرد؟

آیین های مذهبی چه در اعیاد و چه در سوگواری ها بالاخص در ماههای محرم و صفر و بیشتر در آیین های سوگواری مربوط به شهادت اباعبدالله الحسین (ع) ریشه هایی عمیق در دل فرهنگ و تاریخ ایران از دوران اساطیری تا کنون دارند. فرهنگ و آیین دو یار جدانشدنی از یکدیگرند، چرا که حلقه وصل این دو انسان است. فرهنگ از رسم، روش، کنش و منش آیینی سرچشمه میگیرد. انسان از زمانی که خود را شناخت جهت سیطره بر پیرامون خود دست به دامان آیین شد و درگذاری طولانی بواسطه این باورها خود را شناخت.

در هر جامعه ی متمدنی فرهنگ را با آیین و آیین را با فرهنگ آن جامعه براساس شناخت عمیق مردم آن اقلیم میتوان شناخت و جدایی از یکدیگر محال است. در فرهنگ بوشهر نیز چنین است شما نمی توانید آیین سوگواری مذهبی سنج و دمام را جدای از عناصر متنوع فرهنگی و مردم شناسی بوشهر بدانید، چرا که ریشه های عمیق رفتاری و جامعه شناسی را در این آیین به وضوح می بینید.

آیین های مذهبی در استان بوشهر چه اندازه پتانسیل جذب گردشگر ایرانی و خارجی را دارند؟

با توجه به تنوع و کثرت آیین های مذهبی در بندر بوشهر بطور خاص، آیین های سوگواری مذهبی در ماههای محرم و صفر و ظرفیت بالا و تأثیرگذار پذیرش گردشگر در بافت انسانی این جغرافیا، استقبال از مهمان و گردشگر داخلی و خارجی به شکلی هیجان انگیز صورت می پذیرد. گردشگران در نخستین مواجهه با اغلب این آیین ها مسحور مغناطیس و حجم بالای انرژی حاکم در فضای این آیین ها می شوند و به سختی می شود پس از گذشت روزها و شب ها، آن انرژی دریافتی را در وجود خود حس نکرد و از یاد برد، بارها توریست هایی را دیده ام که پس از دیدن، شنیدن و تجربه این آیین ها به من گفته اند: کاش ما در بوشهر زندگی می کردیم و در معرض این فرهنگ ها، خرده فرهنگ ها و رفتارهای از سر نوع دوستی مردمان این دیار بودیم.

وجه تمایز این آیین ها در بوشهر با دیگر مناطق کشور چیست؟ صنعت گردشگری بوشهر چه آورده جدیدی برای گردشگران ارائه خواهد کرد؟

تجربه من در ارتباط با مهمان هایم یا گردشگرانی که دیدن آیین های بندر بوشهر را انتخاب می کنند فقط یک چیز است؛ ارتباط عمیق. اکثریت قریب به اتفاق آنها تفاوت بوشهر با دیگر شهرهایی که رفته اند و تجربه کرده اند را در ارتباط با آدم های این شهر بندر می دانند، روابطی که بطور مثال پس از یک بفرما زدن در کافه ناجی برای خوردن یخ در بهشت عرق بید مشک یا یک سمبوسه خوردن ساده با سس فلفل تند کنار باشگاه ایرانجوان می تواند آنها را مثل شخصیت های پادکست های احسان عبدی پور عاشق شهری کند که به قول او این شهر نه خیابان خاصی دارد نه مجسمه خاصی و نه...

اما صنعت گردشگری؛ بوشهر راهی بسیار طولانی برای رسیدن به صنعت گردشگری دارد، بوشهر با ظرفیت های بسیار و در برخی از موارد بی نظیر در حوزه گردشگری فرهنگی و طبیعی ابتدای راه پر سنگ لاخ صنعت گردشگری است، چرا که مشکلات و معضلات اساسی زیرساختی در این شهر، نه تنها در این شهر، بلکه در کلان شهرهای کشور وجود دارد و بایستی با یک برنامه ریزی مدون و حساب شده پا به عرصه این صنعت گذاشت، چرا که منابع فسیلی کشور مانند نفت و گاز بسیار محدود هستند و بایستی به فکر آیندگان نیز بود و یکی از بهترین موارد ارزآوری جهت چرخیدن چرخ اقتصاد کشور جایگزینی صنعت سپید و ارزشمند گردشگری به جای صنعت نفت، گاز و حتی هسته ای است.

آیا گردشگری آیینی در بوشهر پویا است؟ برای فعالیت بیشتر آن چه پیشنهاداتی دارید؟

در چند سال اخیر اقبال نوجوانان و جوانان در کنار سال داران بندر بوشهر به آیین ها و رسوم این کهن بندر بسیار بالا بوده و جای بسی خوشحالی است که این قشر از جامعه با روی باز به استقبال هنر موسیقی مقامی و گونه های متنوع هنرهای آوازی به جای مانده از اعصار این هنر ارزشمند رفته و می روند. از خیام خوانی گرفته تا شروه خوانی و از نیمه خوانی گرفته تا عزای سرپایی زنان همگی با یک شور و حال خاصی در محلات مختلف بندر بوشهر به اجرا در می آیند و هر کدام از آنها از جاذبه های گردشگری پر مخاطب این اقلیم کوچک اما مستعد هستند.

نمونه های موفق گردشگری آیینی، مسیر طی شده و منافع مستقیم و غیرمستقیم آن برای جامعه مقصد را بفرمایید.

گردشگری آیینی برخلاف دیگر انواع گردشگری در استان و بالاخص بندر بوشهر بسیار مورد استقبال بوده و هست، چرا که هنوز به صورت خودجوش و مردمی برگزار می شود، تأثیرگذاری و تأثیرپذیری این نوع از گردشگری ذینفعان متعددی دارد، از شرکت فروشنده بلیت هواپیما گرفته تا تاکسی، هتل، رستوران و سوپرمارکت از آن منتفع می شوند و در ادامه تا روابط انسانی عمیقی که در این سفرها شکل میگیرد و شما یک یا چند دوست جدید پیدا می کنید.