مخدوش شدن منظر آثار تاریخی اصفهان یکی از دغدغه های دوستداران میراث فرهنگی بوده است

ایرنا/ براساس اخبار واصله، مخدوش شدن منظر آثار تاریخی اصفهان یکی از دغدغه های دوستداران میراث فرهنگی بوده است.

ارتفاع گرفتن یک باب هتل در حریم چهارباغ، ساخت مجتمع تجاری در حریم میدان نقش جهان، در کنار بالا رفتن اسکلت یک مجتمع مسکونی در کریدور دید پل خواجو از جمله مهمترین اتفاقاتی است که موجب شده است منظر آثار تاریخی شاخصی چون گنبد مسجد جامع عباسی، میدان نقش جهان، چهارباغ و پل خواجو نشانه گرفته شود.

پیشتر یک باب هتل با ارتفاع 22 متر در حریم چهارباغ ساخته شد و منظر دیداری این خیابان تاریخی را مخدوش کرد که با اعتراض کارشناسان و کوشندگان میراث فرهنگی و البته معماران مواجه شد. پروانه این هتل بدون ابلاغ مصوبه کمیسیون ماده 5 صادر شده و علاوه بر این از ارتفاع هشت متری حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان عدول کرده است.

مورد دیگر، ساخت یک مجتمع تجاری که با حکم دیوان عدالت ادارای از ارتفاع حریم میدان نقش جهان و حریم درجه یک محور تاریخی فرهنگی اصفهان عدول کرد اما با پیگیری کوشندگان میراث فرهنگی و چندین بار دستور توقف ساخت و ساز، فروردین امسال، دیوان عدالت اداری رای به تعدیل آن صادر کرد اما آنطور که کوشندگان میراث فرهنگی گفته اند، تاکنون شهرداری به عنوان مجری اقدامی در این خصوص انجام نداده است.

علاوه بر این، در گذر سعدی یکی از گذرهای مهم و ورودی میدان نقش جهان، نقض ارتفاع پنج متر حریم میدان نقش جهان، حریم دولتخانه صفوی و حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان، ساخت و سازهایی با نام بازسازی اما در عمل با نوسازی و تجاوز از ارتفاع پیشین، هشدار کارشناسان نسبت به از بین رفتن سیما و منظر عناصر میدان نقش جهان را در پی داشت؛ آنها معتقد بودند که این ساخت و سازها به همراه ارتفاع مجتمع تجاری یاد شده در حریم بلافصل میدان نقش جهان و محور تاریخی فرهنگی اصفهان می تواند بدعت ناگواری برای منظر این میراث ارزشمند اصفهان باشد.

اما آخرین مورد، بالا آمدن اسکلت یک ساختمانی مسکونی درست در کریدور دید پل خواجو بود که ارتفاع 12 متری در حریم منظری پلهای تاریخی اصفهان را نقض کرد. طبقه چهارم این ساختمان یک طبقه مازاد بر ضوابط طرح تفصیلی است و شکایت اداره کل میراث فرهنگی به این منجر شد که این ساختمان 2 بار دستور توقف بگیرد اما همچنان این بنا در مقابل پل خواجو تعدیل نشده است.

کارشناسان معماری نادیده گرفتن ارتفاع مصوب طرح تفصیلی در بافت تاریخی و همچنین خلاء قوانین و ضوابط طراحی منظر و نبود اسناد لازم الاجرای منظر را از دلایل مخدوش شدن منظر این آثار تاریخی می دانند.

از نگاه برخی کارشناسان راهکار اصلی، رعایت مصوبات طرح تفصیلی است و باید مسئولان نسبت به اهمیت حفظ هویت معماری و میراث فرهنگی اصفهان توجه کنند، چرا که نادیده گرفتن قوانین و ضوابط بالادستی و ارتفاع مجاز در حریم آثار تاریخی می تواند بدعت ناگواری باشد که منظر و هویت معماری و میراث فرهنگی اصفهان را از بین ببرد.

گنبدهای فیروزه ای، پلهای تاریخی و کرانه های زاینده رود، چهارباغ و عناصر معماری میدان نقش جهان از مهمترین جلوه های معماری اصفهان بوده که از دیرباز این خطه تاریخی با آنها شناخته شده، توصیف یا به تصویر کشیده شده است اما حالا کارشناسان مطرح معماری و میراث فرهنگی اصفهان، نسبت به کم رنگ شدن یا به تعبیر آنها گم شدن این عناصر یگانه معماری اصفهان در پشت بناهایی که از قوانین عدول کرده اند هشدار می دهند و می خواهند که مسئولان شهری و نهادهای متولی صیانت از منظر و حریم آثار تاریخی و معماری این شهر را جدی تر بگیرند.

پیشتر در سلسله گزارش هایی موارد نقض ارتفاع در حریم آثار تاریخی یاد شده در گفت وگو با کارشناسان و مسئولان و نهادهای مرتبط بررسی و پیگیری شد اما آنطور که کارشناسان و کوشندگان میراث فرهنگی و معماری گفته اند با وجود اعتراض و پیگیری های حقوقی و البته در برخی موارد، گرفتن حکم تعدیل ارتفاع بناهایی که ناقض قوانین طرح تفصیلی و حرائم آثار تاریخی بوده اند، این احکام اجرا نشده اند یا در گیرودار اعتراض مالکان و امور قضایی هنوز بلاتکلیف مانده اند.

چاره کار، تمکین از ضوابط ارتفاعی طرح تفصیلی اصفهان است

آتوسا افغان، رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان ارتفاع مازاد بر مصوبات طرح تفصیلی در حریم های مرتبط با میراث فرهنگی را مشکلی دانست که به مخدوش شدن منظر عناصر معماری و میراث فرهنگی ارزشمند اصفهان منجر شده است.

وی تنها راه چاره را رعایت ضوابط طرح تفصیلی اصفهان دانست و گفت: در سایر نقاط شهر هم طرح تفصیلی اهمیت خودش را دارد و کدهای ارتفاعی با تراکم قابل تحمل جمعیتی و ترافیکی برنامه ریزی شده اند؛ هرجایی تخلف از ارتفاع مصوب طرح تفصیلی اتفاق بیفتد، مشکلاتی برای خود شهروندان ایجاد می شود ولی در بافت تاریخی این مشکلات اهمیت ویژه ای پیدا می کند و وقتی بحث از حرائم درجه یک و 2 میراث فرهنگی است، اهمیت موضوع چندین برابر می شود.

جریان آرام گم شدن عناصر معماری و میراثی اصفهان پشت ارتفاعات

رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان حریم میدان نقش جهان و عناصر تاریخی آن را از مهمترین حرائم میراثی اصفهان خواند و افزود: از تهدیدهایی مثل ساختمان ارگ جهان نما، تا ساختمان های کوچکتر باعث تهدید چنین میدانی شدند؛ این میدان در دست ما امانت است و باید به عنوان یک میراث محترم از آن حفاظت کنیم و به نسل های بعدی بسپاریم.

افغان پیرامون اینکه مخدوش شدن منظر آثار تاریخی اصفهان یکی از دغدغه های دوستداران میراث فرهنگی بوده است، گفت: مهمترین مشکلی که چنین ارتفاع هایی بوجود می آورند، 2 مساله است؛ یکی بحث منظر از درون میدان است که خدشه دار می شود؛ یعنی وقتی از درون میدان به بیرون نگاه می کنیم نباید هیچ عنصر ساختمانی غالب بر میدان ببینیم. بحث بعدی زمانی است که ما در معابری مثل استانداری عبور می کنیم و این ساخت و سازها باعث می شود المان هایی مثل مسجد جامع عباسی (مسجد امام) را نتوانیم درک کنیم، چرا که این ساختمانها جلوی آنها را میگیرد.

افغان هشدار می دهد که آرام آرام عناصر معماری و شهری شاخص اصفهان در پشت این ارتفاعات گم می شود و دیگر نمی توانیم آنها را ببینیم.

وی تصریح کرد: وقتی که سمینارها، معماری اسلامی را بررسی می کنند و مهمترین موضوع آنها شهر اسلامی و عناصر شهری و معماری اسلامی و مذهبی است، چگونه خودمان عناصر اسلامی و تاریخی معماری شهر را خدشه دار می کنیم!؟ این تعارضی است که هم اکنون بین تفکر ایدئولوژی با موضوع این ساخت و سازها وجود دارد.

افغان ارتفاع مجتمع تجاری نیوشا را یکی از تهدیدهای حریم میدان نقش جهان خواند و گفت: تا زمانی که این ساختمان ها که از مجاری قانونی عبور می کنند، محدود نشوند یا تخلفشان برطرف نشود، مشکل حل نخواهد شد. متاسفانه در جایی که ساختمان این مجتمع تجاری ساخته شده است، بقیه مالکان هم اقدام به گرفتن مجوز ارتفاعات بیشتر کرده اند. وقتی در عمل می بینند جلوی تخلف گرفته نشده، راهی پیدا می کنند که آنها هم این کار را انجام بدهند و به سود مورد نظرشان برسند.

به گفته وی، زمین های حریم میدان نقش جهان زمین های تکرار نشدنی و ارزشمندی هستند که با تجاری سازی و نوسازی از ارزششان کاسته می شود؛ متاسفانه مالکان ما فکر می کنند که با ساختن طبقات بیشتر سود بیشتری می برند ولی چنین چیزی نیست. وقتی در حوزه تجاری تعداد محدودتری ساخت داشته باشیم، آن زمان ساخت ها ارزشمند می شوند. به عنوان مثال، اماکن تجاری که از قدیم الایام در کرانه رودخانه سن در پاریس وجود دارند، بسیار ارزشمند، خاص و منحصر بفرد هستند؛ چرا اینها را خرید و فروش یا نوسازی و بازسازی نمی کنند یا بجای آنها مجتمع تجاری نمی سازند؟ اگر بخواهند مجتمع تجاری بسازند، در بخش دیگری از شهر پاریس این کار را می کنند نه جایی که با همین مغازه ها و زمین های خاص منحصر بفرد است.

افغان افزود: ما هم باید در بافت تاریخی متوجه این موضوع باشیم که با ساخت و ساز زیاد، میزان ساخت را در بافت افزایش می دهیم و ارزش آن زمینها را کم می کنیم.

رئیس انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان عدول از ضوابط طرح تفصیلی را دلیل مخدوش شدن کریدور دید پل خواجو دانست و گفت: کارفرما یک طبقه مازاد بر مصوبات طرح تفصیلی ساخته است و با اینکه این ساختمان در قسمت بافت تاریخی نیست اما منظر بافت تاریخی را مخدوش کرده است؛ این یعنی اینکه برنامه ریز طرح های جامع و تفصیلی تمام کدهای ارتفاعی را در نظر گرفته اند تا در قسمت های بافت تاریخی، حریم و منظر بصری رعایت شود. در مورد ساختمان جانب شمال پل خواجو، بدون اینکه ساختمان در حریم بافت تاریخی باشد به دلیل ساخت مازاد، برای بافت تاریخی تهدید شده است.

به گفته افغان تا این لحظه هیچ کدام از ساختمانهایی که از ارتفاع های مجاز حریم میدان نقش جهان، پل خواجو، چهارباغ و حریم محور تاریخی فرهنگی اصفهان تجاوز کرده اند تعدیل نشده اند و با وجود پیگیری های انجمن صنفی مهندسان معمار استان اصفهان و گرفتن رای دیوان عدالت اداری برای تعدیل مجتمع تجاری نیوشا، این حکم اجرا نشده است.

وی در این رابطه افزود: مجرای قانونی و حکم قانونی وجود دارد ولی تا این لحظه این ساختمان تعدیل نشده است! متولی اجرای این حکم شهرداری است و این نهاد باید اقدام کند.

افغان با بیان اینکه شهرداری متولی اجرای طرح تفصیلی است، یادآور شد: اگر طرح تفضیلی به بهترین شکل خود اجرا شود، بهترین اتفاق برای شهر خواهد بود ولی به لحاظ مسائل اقتصادی و تامین بودجه های شهرداری به مسیر اشتباهی می افتیم که نتیجه آن از بین رفتن منظر عناصر معماری و میراث فرهنگی شهر است؛ ارتفاع مازاد در هر نقطه ای از شهر اهمیت دارد اما در بافت تاریخی این اهمیت دوچندان می شود. به همین دلیل درخواست شهروندی و جامعه معماری این است که متولی صادقانه تر این مسیر را هدایت کند.

علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان نیز در پاسخ به پرسش ها در خصوص روند پیگیری تعدیل بناهایی که حریم یا منظر میدان نقش جهان، چهارباغ، محور تاریخی فرهنگی اصفهان و پل خواجو را مخدوش کرده، گفت: وقتی اثری دارای حریم مصوب نیست، حفاظت و حراست آن دچار چالش می شود اما بخشی از این تجاوزها به حریم های آثار مصوب ماست و به تبع آن، در دستور کار حقوقی مجموعه ما قرار گرفته اند و شکایت هایی هم شده است اما پروسه رسیدگی به آنها به دلیل اینکه صاحبان این املاک، خودشان را محق می دانند و شکایت می کنند، زمان بر شده است.

به گفته فعالان میراث فرهنگی و انجمن صنفی مهندسان معمار اصفهان که از پیگیران تعدیل مجتمع تجاری نیوشا در حریم میدان نقش جهان بوده اند، دیوان عدالت اداری در فروردین امسال حکم تعدیل طبقه چهارم این بنا را داده است اما پاسخ ایزدی در این رابطه چنین است: پیگیر تعدیل ارتفاع این ساختمان ها بوده ایم و هستیم. یکی از این موارد ساختمان مجتمع تجاری نیوشاست که منتظر اعلام حکم قطعی و نهایی هستیم؛ وقتی نهایی بشود، زمان مشخصی را برای اجرا مشخص کرده و اعلام می کنند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان طولانی بودن زمان رسیدگی مراجع قضایی به پرونده های میراثی را مشکل اصلی وقفه تعدیل بناهای متخلف دانست و افزود: به محض صدور حکم برای مواردی که از ارتفاع مجاز در حریم آثاری که روی آنها حساس هستیم عدول کرده اند، پیگیر خواهیم بود. خوشبختانه نشست های خوبی با دادستانی و دادگستری داشته ایم و امیدواریم زمان رسیدگی به پرونده های ما و صدور رای کوتاه تر بشود تا بتوانیم حفاظت و حراست بیشتری داشته باشیم.

وی در خصوص ارتفاع مجتمع مسکونی که کریدور دید پل خواجو را مخدوش کرده، گفت: شکایت انجام شده و صدور رای هم شده است، مالک اعتراض کرده و پرونده در مراحل تجدید نظر است؛ با توجه به شناختی که از قضات عزیز داریم، گرچه این مسائل زمان بر است اما حل و فصل خواهد شد.

ایزدی با اشاره با جلسات مشترک اداره کل میراث فرهنگی با شهرداری و شورای شهر اصفهان در رابطه با آنچه به واسطه عدول از ضوابط طرح تفصیلی در صدور مجوز ساخت و سازها در حریم آثار تاریخی رخ داده، گفت: با تعاملی که انجام شده تا حدودی نگرانی ما رفع شده است و به یاری خدا قاعده ارتفاع ها بر اساس طرح تفصیلی خواهد بود، امیداریم آنچه را هم که در گذشته رخ داده است، بتوانیم با پیگیری هایی که انجام می دهیم حل و فصل کنیم.

اولین قدم، یک اقدام پیشگیرانه با سامانه هوشمند شهرسازی

در همین ارتباط خبرنگار با معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت وگو کرد اما آنطور که این مقام شهرداری اصفهان گفته است، موارد احکامی تعدیل ارتفاع های مازاد بر طرح تفصیلی از جمله تعدیل ارتفاع یک مجتمع تجاری در حریم میدان نقش جهان به این معاونت ارجاع نشده است.

وحید مهدویان توضیح داد: این موارد مربوط به دوره قبل شهرداری اصفهان است و در هفت ماهی که در این معاونت هستم موردی به من ارجاع نشده که پیگیری کنم؛ در چند مورد اخیر از جمله بحث تئاتر شهر که ارتفاع مازادی را در چهارباغ اقدام کرده بودند، با وجود اینکه پروژه مشارکتی شهرداری بود، با هماهنگی اداره کل میراث فرهنگی ملزم کردیم نقشه ها مطابق با ارتفاع تایید شده میراث فرهنگی یعنی هشت متر تا روی جان پناه اصلاح شود.

معاونت شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت: واقعیت این است که وقتی حقی ایجاد و پروانه ای صادر شود، تعدیل ارتفاع ها، تا حدودی سخت است اما امکان ناپذیر نیست. در این ارتباط یک اقدام پیشگیرانه در خصوص رعایت ضوابط حریم میراث فرهنگی و بافت های تاریخی داشته ایم و آن اتصال سامانه مکانیزه شهرسازی به کارتابل الکترونیکی که است که برای اداره کل میراث فرهنگی اصفهان ایجاد شده است. به این ترتیب بطور هوشمند، پلاک هایی که داخل حریم و محدوده آثار تاریخی یا در محور تاریخی فرهنگی هستند به کارتابل میراث فرهنگی و کارشناسان آنها برای تصمیم گیری ارجا ع می شوند تا آنها اعلام نظر کنند.

آنطور که معاون شهرسازی و معماری شهرداری اصفهان گفت، بواسطه این سامانه هوشمند که "سرای 10 "نام دارد و بطور رسمی از ابتدای تیر راه اندازی و اعلام رسمی خواهد شد، الزامات پیشیگرانه ای ایجاد می شود تا بین شهروند و شهرداری، سامانه قرار بگیرد تا امکان دادن پروانه ای خلاف ضوابط طرح تفصیلی به شکل سهوی یا عمدی از سوی اشخاص کاهش پیدا کند.

وی افزود: فشار زیادی روی ما بود اما با وجود همه فشارها، ایستادیم و با تعاملی که با اداره کل میراث فرهنگی داشتیم و اعتماد دو طرفه ای که در این قضیه بوجود آمد، این سامانه هوشمند را که بطور آزمایشی در ماه جاری راه اندازی شده است، از ابتدای تیر اعلام رسمی خواهیم کرد.

مهدویان با بیان اینکه وقتی این سامانه بین شهروند و شهرداری قرار میگیرد، نمیتوان سامانه را دور زد یا به جای 3 طبقه، پروانه ارتفاع چهار طبقه داد، گفت: برای آتش نشانی، نظام مهندسی و میراث فرهنگی کارتابلی ایجاد کرده ایم که به محض تشخیص سامانه از اینکه موارد استعلامی در حریم های مربوطه است، از این مراجع از جمله میراث فرهنگی استعلام می کند و جواب آنها در سامانه شهرداری قرار می گیرد و مالک آن را ملاک قرار می دهد.