قرارداد آتی چیست و چه مزایایی دارد؟

قرارداد آتی در یک جمله «توافقی برای خرید یا فروش دارایی در زمان مشخصی در آینده و با قیمتی مشخص است». در واقع نوع دارایی پایه و اندازه آن، زمان و مکان تحویل و قیمت آن در آینده معلوم است اما توافق در زمان حال صورت می گیرد.

منظور از دارایی پایه در قراردادهای آتی چیست؟

قراردادهای آتی یکی از انواع اوراق مشتقه قابل معامله در بازار سرمایه ایران هستند که به سرمایه گذاران این امکان را می دهند تا از کاهش یک قیمت دارایی نیز بتوانند سود کسب کنند. سازوکار قرارداد آتی به این صورت است که دو طرف معامله متعهد می شوند تا در تاریخ سررسید، مقداری از یک دارایی با استاندارد تعیین شده را با قیمتی که الان مشخص می شود، میان یکدیگر مبادله کنند. این دارایی که اصطلاحا به آن «دارایی پایه» گفته می شود، می تواند به شکل سهام، کالا، نرخ های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگری باشد.

وجه تضمین اولیه چیست؟

با هدف جلوگیری از امتناع طرفین قرارداد نسبت به انجام تعهدات خود، خریدار و فروشنده قرارداد آتی کالا باید مبلغی را به عنوان «وجه تضمین» نزد اتاق پایاپای قرار دهند. اتاق پایاپای در بورس کالا، وظیفه تضمین و تسویه معاملات و ثبت و نگهداری اطلاعات مربوط به آن ها را بر عهده دارد. در این اتاق با اجرای مکانیزم های خاص، از نکول افراد در اجرای تعهدات خود جلوگیری می شود تا حقی از طرفین قراردادها (خریدار و فروشنده) ضایع نشود. با توجه به این که مبلغ دقیق وجه تضمین اولیه بر اساس تغییرات قیمت دارایی پایه به صورت دائمی تغییر می کند، مبلغ جدید از طریق «اطلاعیه وجه تضمین اولیه» در بخش «اعلانات آتی» سایت شرکت بورس کالا اطلاع رسانی می شود. با این اقدام در واقع طرفین قرارداد آتی کالا متعهد می شوند که متناسب با تغییرات قیمت قرارداد آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند.

در بازار آتی می توان از کاهش قیمت یک دارایی سود کسب کرد

بازار آتی کالا، بازاری دوطرفه است. در بازارهای مالی یک طرفه تنها می توان از بالا رفتن قیمت یک کالا،دارایی و… مشمول سود شد و این در حالی است که سرمایه گذاران در بازار آتی کالا حتی از کاهش قیمت کالا نیز می توانند منفعت کسب کنند.

به عنوان مثال قیمت سررسید یک قرارداد آتی، 1000 ریال است و سرمایه گذار با بررسی وضعیت بازار، پیش بینی می کند که قیمت آن دارایی در تاریخ سررسید کمتر از 1000 ریال خواهد شد. در این صورت می تواند در زمان مناسب (زمانی که دارایی زیر 1000 ریال باشد) دارایی را خریداری کند و سپس وارد موقعیت فروش شود. به صورت دقیق تر، با این اقدام شخص سرمایه گذار تضمین می کند که آن دارایی را در تاریخ سررسید به قیمت 1000 ریال در اختیار یک خریدار قرار دهد. حال اگر در تاریخ سررسید، قیمت دارایی طبق پیش بینی زیر 1000 ریال باشد، در این صورت شخص، آن دارایی را به قیمت زیر 1000 از بازار خریداری می کند و می تواند به قیمت 1000 ریال به خریدار دیگری بفروشد.

بازار آتی چه مزایایی دارد؟

برای ورود به یک قرارداد آتی، کافیست به اندازه وجه تضمین که معمولا یک پنجم ارزش معامله است، سرمایه در اختیار فرد وجود داشته باشد. برای درک بهتر این مزیت می توان اینگونه تصور کرد که قیمت سررسید یک قرارداد آتی، 1000 ریال است و شخصی پیش بینی کند که قیمت بازار آن دارایی تا تاریخ سررسید 20 درصد افزایش پیدا می کند. از طرفی با فرض در اختیار داشتن حداقل یک میلیون تومان سرمایه برای شخص و با توجه به این که وجه تضمین آن یک پنجم ارزش معامله است، شخص می تواند با 1 میلیون تومان خود وارد قرارداد آتی به ارزش 5 میلیون تومان شود.

اگر پیش بینی سرمایه گذاردرست بوده باشد و در تاریخ سررسید، قیمت روز دارایی 20 درصد افزایش پیدا کند، شخص به میزان 20 درصد 5 میلیون تومان سود کسب می کند. از این رو سرمایه گذار توانسته است با یک میلیون تومان سرمایه، یک میلیون تومان نیز سود کند. به این قابلیت بازار آتی، اصطلاحا «اهرم مالی» گفته می شود. البته باید توجه داشت که در این حالت ریسک سرمایه گذاری نیز چند برابر خواهد شد. لذا بهتر است پیش از سرمایه گذاری در قراردادهای آتی، وضعیت بازار و دارایی پایه با استفاده از روش هایی مانند تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی بررسی شوند.

لیست دارایی های پایه قرارداد آتی

لیست دارایی های پایه قرارداد آتی، در سایت بورس کالای ایران به نشانی www.ime.co.ir قرار گرفته است. در حال حاضر قراردادهای آتی زعفران رشته ای بریده ممتاز (نگین) با نماد SAF، زعفران رشته ای درجه یک (پوشال معمولی) با نماد OSF، زیره سبز با نماد CS، پسته با نماد PS، نقره با نماد SIL و سایر دارایی های پایه دیگر وجود دارند که می توان امیدنامه یا مشخصات قرارداد هر یک از آن ها را در سایت بورس کالا مشاهده نمود.

نکته: فعالان بازار سرمایه توجه داشته باشند که بازار آتی ریسک بالایی دارد و بایستی با آموزش های کافی وارد این بازار شد تا بتوان به صورت مطلوب تری ریسک سرمایه گذاری در این بازار را کنترل کرد.

در صورتی که مایلید اطلاعات بیشتری درباره بورس و روش های سرمایه گذاری در آن کسب کنید، می توانید به سامانه آموزش کارگزاری مفید به نشانی learning.emofid.com مراجعه کنید. در این سامانه بیش از 1000 مطلب در سه سطح مبتدی، نیمه حرفه ای و حرفه ای به همراه دوره های مختلف آموزشی ارائه شده است. به علاوه روزانه چندین کلاس با هدف آموزش بورس از صفر به صورت رایگان و غیر حضوری برگزار می شود.