نوروفیدبک چیست و چه کاربردی دارد؟

نمناک/نوروفیدبک که به الکتروانسفالوگرافی یا نوار مغزی نیز معروف است، یک نوع آزمایش درمانی می باشد که بازخورد یا فیدبک سریعی را از یک برنامه کامپیوتری ایجاد می کند و می تواند فعالیت امواج مغزی بیمار را ارزیابی کند.

چنانچه در این بخش از سلامت روان بیشتر خواهید خواند این برنامه از سیگنال های صوتی یا بصری برای تشخیص یا مطالعه روی سیگنال های مغزی انجام می شود . مغز بیمار با پاسخ به این پروسه و انجام آن می تواند تنظیم و ارتقای عملکرد مغزی را یاد بگیرد و علائم مختلف اختلالات سلامت ذهن و نورولوژی را تسکین ببخشد.

نوروفیدبک چه زمانی استفاده می شود ؟

کودکان ، نوجوانان و جوانان مبتلا به مشکلاتی مثل تشنج و اختلالات رفتاری ، کمبود توجه، اوتیسم، تاخیر در رشد بدن ، آسیب دیدگی های مغزی، نقص در تولد ، اضطراب، افسردگی ، اختلال استرس بعد از آسیب دیدگی، مشکلات مربوط به یک استرس ، کم خونی ، الگو های نامنظم خواب و همچنین کاهش توانایی مغزی می توانند از نوار مغزی یا نوروفیدبک کمک بگیرند . نوروفیدبک همچنین یک آزمایش کمکی برای دیگر اشکال تراپی مورد استفاده قرار می گیرد.

کاربردهای درمانی نوروفیدبک

اضطراب (Anxiety)

بکارگیری نوروفیدبک به درمان اضطراب کمک می کند. نوع اضطراب، مزمن بودن و ویژگی های شخصیتی فرد بر اثر بخشی نوروفیدبک بر اضطراب تاثیر فراوان می گذارد.

بیش فعالی/ کمبود توجه (ADHD)

این اختلال سبب کاهش میزان یادگیری در کودکان می شود. برای درمان ADHD می توان از روش نوروفیدبک استفاده کرد. به وسیله نوروفیدبک 80 تا 85 درصد کودکان مبتلا به ADHD بهبودی قابل توجهی می یابند.

افسردگی

نوروفیدبک افسردگی مزمن را بهبود می دهد اما افسردگی را کاملا درمان نمی کند.

سوء مصرف مواد

با روش نوروفیدبک می توان وسوسه و ولع فرد را کاهش داد و در دراز مدت احتمال عود مصرف و بازگشت را پایین آورد.

ناتوانی یادگیری( Learning disability)

این گروه از اختلالات (اختلال در خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی) که در سن دبستان دیده می شود. استفاده از سایر روش های درمانی و آموزشی همراه با نوروفیدبک در درمان این اختلالات، موثر است.

آسیب مغزی

نوروفیدبک مشکلات ناشی از آسیب و سکته مغزی مانند سردرد، گیجی و حواس پرتی، سرگیجه، مشکلات تمرکز، اضطراب، افسردگی، تغییرات خلقی، اختلالات خواب، تحریک پذیری و مشکلات ادراک بینایی را بهبود می دهد.

دردهای مزمن و سردردهای میگرن

برای درمان دردهای مزمن و سردردهای میگرنی می توان از نوروفیدبک استفاده نمود، استفاده از این روش سبب کاهش وقوع و شدت حملات میگرن و از بین رفتن آنها می شود.

چه انتظاری می توان از نوروفیدبک داشت ؟

نوروفیدبک معمولاً شامل یک جلسه در هفته است و به طور کلی در 20 جلسه اجرا می شود. بعضی از افراد به جلسات کمتری نیاز دارند اما بعضی دیگر باید در جلسات بیشتری شرکت کنند .

افراد هنگام انجام نوروفیدبک یا نوار مغز، روی یک صندلی می نشینند ، سپس تراپیست یا درمانگر سنسورهایی را به پوست سر وصل می کند، برنامه مربوط به نوار مغز روی کامپیوتر، سیگنال های مغزی را مشخص می کند و اطلاعاتی را در مورد فرکانس های امواج مغزی ارسال می کند.

استفاده از این برنامه که شبیه به یک بازی ویدیویی است، باعث می شود تا تصاویر روی صفحه نمایان شود یا صداهایی پخش شود که مربوط به عملکرد سیستم عصبی مرکزی و دریافت سیگنال های بازخوردی از این برنامه است و در نتیجه یک فیدبک یا بازخورد سریع از برنامه در مورد الگوهای امواج مغزی دریافت می گردد. بین این جلسات باید بتوانید تغییرات را در استرس، الگوی خواب یا وضوح ذهنی خود مشاهده کنید.

نوروفیدبک چگونه عمل می کند؟

نوروفیدبک یک درمان محسوب نمی شود، بلکه یک روش برای مدیریت یا تنظیم فعالیت مغز است. بنابراین عملکرد آن در یک محیط سالم تر اجرا خواهد شد که از طریق جلسات تمرینی تکرار شده با استفاده از برنامه نوار مغزی یا نوروفیدبک در کامپیوتر ایجاد می شود که به سیستم عصبی مرکزی شما یاد می دهد چگونه فرکانس های امواج مغزی را تشخیص داده و آن ها را تنظیم کند.

نوروفیدبک اطلاعاتی را از مغز در مورد نواحی که عملکرد خوبی ندارند، ارزیابی می کند تا بتواند بعدا آن ها را مستقیماً تحت درمان قرار دهد. روش های نوروفیدبک و تجهیزات استفاده شده برای انواع مختلف مشکلات متفاوت هستند.

یادگیری تغییر امواج مغز به سه روش در نوروفیدبک

یادگیری نیمه هشیار

در این نوع یادگیری ، مغز غیر ارادی و خودکارشناخت بیشتری از خود به دست می آورد و رفته رفته به ایجاد تغییرات خوب برای حفظ میزان مناسبی از امواج مد نظر درمانگر می پردازد اما فرد بدون اینکه آگاهانه تغییری را حس کند، احساس می کند که فقط مشغول تماشای صفحه کامپیوتر و یا گوش دادن به اصوات است.

یادگیری هشیار

زمانی که ارتباطی هشیار بین تغییرات به وجود آمده در نشانه های هدف و احساس درونی فرد ایجاد گردد،روش دوم یادگیری صورت می گیرد. در این روش، افراد می توانند به صورت ارادی آنچه را لازم است انجام دهند تا آن حس دوباره ایجاد شود.

رشد ویژگی انعطاف پذیری در مسیرهای عصبی مغز

تمرین دادن مسیرهای عصبی با روش نوروفیدبک موجب به وجود آمدن تغییرات در احساس، تفکر و رفتار مراجع می شودیعنی با تلاش بیشتر مغز برای رسیدن به حالت بهینه مهارت بیشتری در کنترل امواج مغزی می یابید. بنابراین فرد با روش نوروفیدبک می آموزد که چگونه خود را تنظیم و نواقص عملکردی اش را برطرف کند و مهارت های جدیدی را فرا گیرد.

تعداد جلسه لازم و مدت زمان هر جلسه برای درمان نوروفیدبک

تعیین دقیق تعداد جلسات مقدور نیست، اما معمولاً تعداد جلسات بین 30 تا 40 جلسه است.نوروفیدبک نوعی یادگیری است و مانند همه یادگیری ها برخی سریع تر یاد می گیرند و برخی دیرتر. شدت مشکلات دیده شده در QEEG می تواند نشان دهنده ی تعداد احتمالی جلسات باشد. نباید در چند جلسه اول منتظر تغییرات شد. اولین تغییرات از جلسه دهم تا پانزدهم خود را نشان می دهند. در صورتی که این تغییرات مشاهده نگردند معمولا روند درمان اصلاح و در موارد مقاوم استفاده از نوروفیدبک قطع می شود.مدت زمان هر جلسه در حدود 30 تا 45 دقیقه است.

سن مناسب استفاده از نوروفیدبک

از نوروفیدبک می توان از سنین 5 یا 6 سالگی به بالا استفاده کرد. کودکان مبتلا به بیش فعالی یا ADHD و اختلالات یادگیری می توانند در سنین دبستان از نوروفیدبک استفاده کنند. درمان با نوروفیدبک نیازمند یک تعهد و انگیزه قوی است پس این روش برای افرادی مناسب است که بتوانند با جدیت تمام حداقل هفته ای 2 بار به مدت 30 تا 40 جلسه برای درمان حاضر شوند.

عوارض جانبی نوروفیدبک

در جلسات اول یا دوم احتمال سردرد، منگی یا سرگیجه وجود دارد اما تا کنون عارضه جدی دیده نشده است. همانگونه که در نمناک می خوانید اگر چنین علائمی بعد از جلسه نروفیدبک رخ دهد، باید طی سریعا فروکش کند و ادامه پیدا نکند.عوارض نوروفیدبک ممکن است به ندرت رخ دهد ولی برای به حداقل رساندن آن لازم است افراد حتما به مرکز درمانی معتبر نوروفیدبک مراجعه نمایند.

هزینه نوروفیدبک

هزینه نوروفیدبک به نوع سیستم مورد استفاده در این روش، مشکل فرد، میزان گسترش آن و در نهایت تعداد جلساتی که فرد برای رسیدن به نتیجه مورد نظر دارد بستگی دارد.

سوالات رایج درمان با نوروفیدبک

آیا در هنگام شروع نوروفیدبک باید داروی خود را قطع کنیم؟

با دستور پزشک مرکز و تحت نظر او می توان در هنگام شروع نوروفیدبک دارو را قطع نمود. شرکت منظم در جلسات نوروفیدبک سبب کاهش مصرف دارو تحت نظر پزشک می شود.

آیا درمان با نوروفیدبک قطعی است یا پس از اتمام دوره علائم و مشکلات دوباره بر می گردند؟

ناقص گذاشتن درمان، سبب عود نشانه ها و علائم می شوند پس کامل کردن دوره درمان با نوروفیدبک بسیار مهم است. نوروفیدبک نوعی یادگیری است که در آن مغز یاد می گیرد که چگونه خود را به بهترین شکل ممکن تنظیم نماید. چون نوروفیدبک نوعی یادگیری است و یادگیری فراموش نمی شود و مغز می تواند مهارت جدیدی به دست آورد. رعایت ترتیب جلسات و کامل کردن آنها همکاری خانواده و عمل به کلیه دستورات و راهنمایی های درمانگر در درمان با نوروفیدبک ضروری است.

نتیجه مناسب گرفتن از درمان به شرایط گوناگونی مثل نوع و شدت بیماری، زمان اقدام به درمان، میزان همکاری فرد و خانواده او با تیم درمانی، رعایت تمام نکات مربوط به درمان از جانب فرد و درمانگر بستگی دارد.

در برخی اختلالات نظیر ADHD، میزان موفقیت نوروفیدبک تا 80 درصد است اما در سایر اختلالات این میزان کمتر است. نوروفیدبک برای درمان اختلالاتی مانند افسردگی، اضطراب، افزایش تمرکز و عملکرد، سردردهای میگرنی اختلالات یادگیری، بیماری صرع و اوتیسم نتایج مطلوبی به دست آورده است.