مه مغزی چیست، چه علائمی دارد و چطور درمان می شود؟

دیجی کالا/آیا موقع بازگشت از خرید به خاطر نمی آورید که ماشین خود را کجا پارک کرده بودید؟ یا موقع ارسال ایمیل به اشتباه آن را برای فرد دیگری ارسال می کنید زیرا در آن لحظه به شخص دیگری فکر می کردید؟ آیا بلافاصله بعد از اینکه کاری را که شروع می کنید، به خاطر نمی آورید که مشغول انجام چه کاری بودید؟

تحقیقات صورت گرفته نشان می دهد که از هر هفت فرد بالغ در سنین بین 18 تا 39 سال و از هر چهار بزرگسال بالای 39 سال یک نفر به طور معمول دچار افت حافظه ی کوتاه مدت و تمرکز می شود.

اگر این حالات به نظر شما آشنا می رسند، باید بگوییم که شما و میلیون ها نفر دیگر در سراسر دنیا احتمالا از «مه مغزی» رنج می برید. پدیده ای که توسط جامعه پزشکی به عنوان «خستگی ذهنی» شناخته می شود. بسته به شدت مه مغزی، ممکن است وضعیت کاری یا تحصیلی فرد هم تحت تأثیر قرار بگیرد. اما باید این مسأله را بدانید که قرار نیست مه مغزی به یک پدیده ی دائمی و همیشگی در زندگی شما تبدیل شود. مه مغزی در واقع نشانه ای است دال بر اینکه سبک زندگی و رژیم غذایی شما نیاز به تغییر دارد.

مه مغزی معمولا با احساس گیجی، فراموشی و نداشتن تمرکز و شفافیت ذهنی توصیف می شود. این پدیده می تواند ناشی از کار زیاد، کمبود خواب، استرس و کار کردن طولانی مدت با رایانه باشد. به لحاظ پزشکی، مه مغز ناشی از التهاب شدید و تغییرات در سطح ترشح هورمون هایی است که تعیین کننده خلق وخو، انرژی و سطح تمرکز شما هستند. بی تعادلی هورمونی باعث می شود که تمام مکانیسم های بدن با اختلال مواجه شوند. علاوه بر این، سندرم مه مغزی می تواند به بروز مشکلات دیگری مانند چاقی، قاعدگی غیرطبیعی و دیابت شیرین منجر شود.

مه مغزی می تواند پدیده ای به شدت ناامیدکننده یا گیج کننده باشد، اما روش هایی برای مقابله با آن وجود دارد. در این مقاله از دیجی کالا مگ درباره ی اینکه مه مغزی چیست و چه عواملی باعث بروز آن می شود و همچنین نکاتی را درباره ی نحوه ی کنترل آن برای شما آماده کرده ایم. با ما همراه باشید.

مه مغزی چیست؟

سلامت مغز نه تنها برای حفظ توانایی های ذهنی مهم است بلکه در سلامت عاطفی و احساسی انسان هم نقش مهمی دارد. احساسات و افکار انسان در واقع ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی با هم دارند و برای اینکه احساس خوبی داشته باشیم در ابتدا لازم است که بتوانیم به خوبی فکر کنیم.

مه مغزی باعث می شود فرایندهای فکری، ادراک و حافظه فرد با اخلال مواجه شوند و عملکردشان افت پیدا کند.

مه مغزی به خودی خود یک بیماری یا اختلال نیست؛ بلکه یک اصطلاح عمومی است که مجموعه ای از علائم را توصیف می کند. به عنوان مثال، این علائم ممکن است شامل اختلال در حافظه ی کوتاه مدت، نداشتن تمرکز یا شفافیت ذهنی، یا ناتوانی در متمرکز ماندن روی یک مسأله، باشد.

مه مغزی احساس خستگی ذهنی است همراه با سردرگمی و گیجی.

همه ی ما چنین علائمی را تجربه کرده ایم، اما اگر به طور متداول و ممتد مه مغزی را تجربه می کنید، ممکن است اختلالی در تغذیه ی شما وجود داشته باشد یا با یک بیماری زمینه ای روبه رو باشید. مه ذهنی می تواند فرایند تصمیم گیری را برای فرد به شدت سخت کند و در امور روزمره یا زندگی و روابط او تداخل ایجاد کند. اما هنگامی که علت بروز مه مغزی در فرد شناسایی شد، آنگاه او می تواند گام هایی را برای به حداقل رساندن اثرات مخرب آن بردارد.

مه مغزی می تواند به خاطر وجود بیماری ام اس باشد یا به عنوان بخشی از آثار جانبی دوران بارداری یا حتی در نتیجه ی عوامل مختلف مربوط به سبک زندگی فرد، مانند استرس، کمبود خواب یا رژیم غذایی ناسالم.

این پدیده می تواند بر روی فرایندها و عملکردهای زیر تأثیر بگذارد؛

حافظه، شامل توانایی حفظ کردن و به خاطر آوردن اطلاعات

توانایی های زبانی، شامل تولید و درک مطلب

توانایی پردازش و درک اطلاعات

مهارت های بصری و هندسی لازم برای طراحی، تشخیص اشکال و جهت یابی جغرافیایی

توانایی انجام محاسبات و حل کردن مسائل

توانایی عملکردی و اجرایی برای سازماندهی، مدیریت و برنامه ریزی

اگر یک یا چند نمونه از این توانایی ها و عملکردها در یک فرد با اخلال مواجه شود، در آن صورت ادراک، تمرکز و حافظه فرد با دشواری مواجه می شوند. این مسأله می تواند منجر به استرس و خستگی ذهنی شود.

دلایل بروز مه مغزی

شرایط مختلفی می تواند منجر به بروز مه مغزی شود که در ادامه ذکر می شود؛

1. ام اس

افرادی که مبتلا به ام اس هستند معمولا در توانایی تصمیم گیری، پردازش و به خاطر سپردن اطلاعات تغییراتی را تجربه کنند.

این تغییرات معمولا در سطح خفیف تا متوسط است و بر توانایی فرد برای زندگی مستقل تأثیر نمی گذارد. با این حال، آن ها می توانند منجر به ناامیدی و دشواری در انجام کارهای روزمره، مانند یافتن کلیدهای خانه یا خرید مواد غذایی شوند.

2. فیبرومیالژیا و سندرم خستگی مزمن

فیبرومیالژیا باعث احساس درد در بدن شده و می تواند بر میزان تمرکز و حافظه فرد تأثیر بگذارد.

سندرم خستگی مزمن (CFS) یکی دیگر از بیماری های مزمن یا طولانی مدت است. این بیماری می تواند منجر به خستگی شدید و بروز مشکلات در توان تفکر فرد شود.

3. افسردگی و استرس

افسردگی می تواند منجر به کاهش تمرکز شود. افسردگی یک اختلال خلقی جدی است که بر نحوه ی تفکر و احساس فرد تأثیر می گذارد. مشکلات مربوط به حافظه، تمرکز و تصمیم گیری که از آثار افسردگی است هم می تواند در ایجاد احساس مه مغزی نقش داشته باشد.

در صورت ابتلا به افسردگی همچنین ممکن است مشکلاتی در برنامه ی خواب فرد هم رخ بدهد و او با کمبود انرژی مواجه شود که خود می تواند تمرکز و انجام امور روزمره را دشوارتر کند.

استرس و اضطراب همچنین می تواند شفافیت افکار را خدشه دار کند و فرد را با مشکل مواجه سازد.

4. کمبود آهن

اگر گلبول های قرمز خون نتوانند اکسیژن کافی را به اندام ها و بافت های بدن برسانند، ممکن است فرد خستگی روحی و جسمی و علائم دیگری مانند تنگی نفس و مه مغزی را تجربه کند.

5. تغییرات هورمونی

بروز تغییرات در سطح هورمون های فرد می تواند بر عملکرد مغزی وی تأثیر بگذارد، به خصوص در دوران بارداری یا یائسگی.

مطالعه ای که در سال 2013 انجام شده نشان داد که تغییرات هورمونی در دوران یائسگی باعث می شود زنان نتوانند اطلاعات جدید را به خاطر بسپارند و توجه خود را روی کارهای پر چالش متمرکز کنند.

کم کاری یا پرکاری تیروئید هم می تواند منجر به بی تعادلی هورمونی شود. مشکلات مربوط به حافظه و تفکر که تأثیری شبیه به مه مغزی دارند هم در اختلالات تیروئید امری شایع هستند.

6. سندرم تاکی کاردی وضعیتی

برخی از افراد هنگام ایستادن دچار تغییرات غیرمعمول در ضربان قلب و فشارخون خود می شوند، پزشکان این بیماری را تحت عنوان سندرم تاکی کاردی وضعیتی (POTS) می شناسند.

مطالعه ای که در سال 2013 انجام شد، نشان داد که نوجوانان مبتلا به این سندرم اغلب علائم مه مغزی مانند احساس گیجی، فراموشی، تفکر ابری و مشکل در تمرکز، تفکر و برقراری ارتباط را تجربه می کنند.

7. بیماری آلزایمر

آلزایمر و اشکال دیگر زوال عقل می تواند همراه با علائم مه مغزی باشد.

آلزایمر زمانی اتفاق می افتد که پلاک های پروتئین در مغز فرد جمع شود. این تجمع با علائم مختلف شناختی بر عملکرد مغز تأثیر می گذارد.

8. آپنه خواب

در هنگام خواب، عضلات پشت گلو شل می شوند. گاهی اوقات، این مسأله می تواند منجر به بروز مشکلاتی در تنفس شبانه افراد شود.

اگر تنفس فرد در شب ها با وقفه مواجه شود، این مسأله در کیفیت خواب او اختلال ایجاد کند. یعنی حالتی که از آن تحت عنوان آپنه ی خواب یاد می کنند.

درمان آپنه ی خواب می تواند مه مغزی ایجاد شده را بهبود بخشد.

چرا خواب خوب برای سلامتی اهمیت زیادی دارد؟

9. چاقی

افراد چاق هم ممکن است مه مغزی را تجربه کنند. دانشمندان معتقدند بین مه مغزی، چاقی و التهاب که از عوارض چاقی است، ارتباط وجود دارد.

10. مصرف دارو

برخی از داروهای زیر می توانند عملکرد ذهنی فرد را تحت تأثیر قرار بدهند؛

داروهای شیمی درمانی

قرص های خواب آور

داروهای اضطراب

برخی از مسکن ها

استاتین ها

کورتیکواستروئیدها

بهتر است افرادی که دارو مصرف می کنند درباره ی هرگونه عوارض جانبی دارویی که مصرف می کنند با پزشک مشورت کنند. اگر امکان تغییر داروها نباشد، پزشک می تواند به فرد کمک کند تا استراتژی هایی برای مقابله با حالت مه مغزی را بیاموزند.

مثبت گرایی سمی چیست و چرا خطرناک است؟

توصیه های مربوط به سبک زندگی

مه مغزی گاهی اوقات ممکن است در نتیجه ی عوامل مربوط سبک زندگی فرد باشد. مانند عوامل زیر؛

مشغله بیش از حد و نداشتن استراحت کافی

استرس

کمبود خواب

مشکل در رژیم غذایی

کمبود تحرک

تغییر سبک زندگی گاهی اوقات به فرد کمک می کند تا بر این مشکل غلبه کند.

رژیم غذایی

مدیریت صحیح رژیم غذایی می تواند سطح انرژی فرد را افزایش داده و تمرکز ذهنی وی را بهبود ببخشد.

یک رژیم غذایی که عمدتا شامل غذاهای فرآوری شده است و سرشار از چربی و قندهای ناسالم، می تواند در بروز مه مغزی نقش داشته باشد.

جایگزینی این غذاها با میوه های تازه، سبزیجات و غذاهای تازه گیاهی می تواند به تفکر شفاف تر و تمرکز بیشتر کمک کند.

غذاهایی که حاوی ویتامین های A، B، C و D و روغن های امگا 3 هستند هم می تواند برای عملکرد مغز بسیار مفید باشند.

شما همچنین باید مایعات کافی بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید و مصرف کافئین و الکل را هم محدود کنید، زیرا این مسأله می تواند بر میزان خواب و انرژی شما تأثیر بسزایی بگذارد.

ورزش

ورزش می تواند به شما کمک کند تا احساس بهتری داشته باشید و شفاف تر فکر کنید.

یک مطالعه که در سال 2018 انجام شد نشان داد که ورزش می تواند از نظر جسمی و روانی برای مغز مفید باشد. نویسندگان ورزش را برای تقویت توانایی تفکر و بهبود خلق وخوی توصیه می کنند.

متخصصان تربیت بدنی به بزرگسالان توصیه می کنند که هر هفته 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط یا 75 دقیقه در هفته با شدت زیاد ورزش کنند و در کنار این تمریناتی را برای بهبود قدرت و انعطاف پذیری هم انجام بدهند.

خواب و استرس

رعایت نکات زیر می توانند کمک کننده باشند؛

رعایت اصول «بهداشت خواب»، از جمله رعایت ساعت خواب منظم و گذاشتن وسایل دیجیتال در اتاق دیگر

سرگرمی و گذراندن وقت با خانواده و دوستان برای کاهش استرس

تمرین ذهن آگاهی، زیرا این مسأله می تواند آرامش و خودآگاهی را بهبود بخشد.

نکاتی برای مدیریت کارهای روزمره

چند استراتژی وجود دارد که در هنگام بروز مه مغزی می توانند به شما در مدیریت امور روزمره کمک کنند، تا بتوانید واضح تر فکر کنید و بهتر تصمیم بگیرید.

اجتناب از عوامل حواس پرتی: در صورت امکان، فضایی آرام برای تمرکز روی کارها پیدا کنید و برای تقویت تمرکز خود، به طور مرتب استراحت کنید.

دریافت کمک و حمایت: احساسات خود را برای خانواده و دوستان توضیح دهید و از آن ها بخواهید که آرام تر صحبت کنند. این مسأله امکان پردازش کامل اطلاعات را برای شما فراهم می کند.

تکنیک های سازماندهی: داشتن یک دفترچه یادداشت یا تهیه ی لیست از اموری که باید انجام شود می تواند خیلی به شما کمک کند. اپلیکیشن های یادآوری تلفن های هوشمند هم می توانند به شما یادآوری کنند که وظایف خود را به موقع و بدون فراموشی انجام دهید. مثلا اموری همانند مصرف دارو یا مراجعه به پزشک.

وسایل را همیشه در یک مکان قرار دهید: برای نگهداری از وسایلی که به سادگی گم می شوند، مانند کلیدها، یک جای ثابت و در خاطر ماندنی در خانه پیدا کنید.

در شرایطی که مه مغزی برای فرد حالت مزمن و همیشگی دارد، راهکارهای کمک به حافظه و بهبود تمرکز می تواند وضعیت را برای او تا حدود زیادی قابل کنترل بکنند.

چه موقع به پزشک مراجعه کنید؟

اگر اعمال تغییرات در شیوه ی زندگی به فرد کمکی نکرد، پزشک ممکن است برای مشکل فرد مصرف دارو را توصیه کند.

در شرایط زیر شخص باید به پزشک مراجعه کند؛

شخص علاوه بر مه مغزی علایمی داشته باشد که نشان دهنده ی یک بیماری زمینه ای باشد.

مه مغزی به طور ناگهانی یا به میزان قابل توجهی وخیم تر شده باشد.

با وجود ایجاد تغییر در سبک زندگی خود، هیچ گونه بهبودی مشاهده نکنید.

پزشک معمولا قبل از انجام آزمایشات پزشکی، وضعیت سلامت روان، رژیم غذایی و سایر علائم فرد را بررسی می کند.

درمان پزشکی

مه مغزی دلایل متعددی دارد و درمانش به علت آن بستگی دارد.

پزشک ممکن است به فرد یک برنامه ی درمانی کامل شامل مصرف دارو، فیزیوتراپی و راهکارهای خود مراقبتی از طریق رژیم غذایی و ورزش را تجویز کند.

در شرایطی مانند مثال های زیر ممکن است پزشک داروهای خاصی را برای کمک به وضعیت خلقی و عملکردهای فکری فرد تجویز کند؛

افسردگی

خستگی

تغییرات خلق وخوی

به عنوان مثال داروی دونپزیل، که برای بیماران مبتلا به بیماری آلزایمر تجویز می شود، می تواند به افراد مبتلا ام اس که مه مغزی را تجربه می کنند، کمک کند.

نکته پایانی

مه مغزی می تواند به دلایل مختلفی از جمله بیماری های زمینه ای، استرس، رژیم غذایی نامناسب، کمبود خواب یا استفاده از برخی داروها رخ دهد. اگر مه مغزی ناشی از یک بیماری باشد، این حالت بعد از درمان بیماری بهبود می یابد.

نکاتی مرتبط به مشکلات حافظه و تمرکز معمولا شامل تهیه لیست، پایبند بودن به رویه های صحیح برای انجام امور و صحبت با خانواده و دوستان درباره ی وضعیتی که تجربه می کنید و درخواست کمک و همکاری از سوی آن ها است.

منبع: Medical News Today