حافظیه یا همان آرامگاه حافظ در شمال شهر شیراز و جنوب دروازه قرآن، در یکی از قبرستان های شیراز به نام خاک مصلی قرار گرفته است. این مکان میعادگاه عاشقان حافظ است. مساحت این مکان حدود دو هکتار است و صحن های آن توسط تالاری از یکدیگر جدا شده اند. قدمت تالار حافظیه به دوران زندیه بازمی گردد که طول آن 56 متر و عرضش هشت متر است و 20 ستون سنگی دارد که ارتفاع هر یک از آنها به پنج متر می رسد. معماری این مکان به سبک معماری هخامنشیان و زندیان است. براساس مقاله معرفی تعدادی از مشهورترین جاذبه های گردشگری شیراز باید بدانید که به غیر از آرامگاه حافظ، محیط اطراف این مکان پر از باغ ها و درختان بلند است که بر جذابیت آن افزود. این بنا در گذر سالها تکمیل و بارها مرمت شد.
آرامگاه سعدی یکی دیگر جاذبه های تاریخی و ادبی شهر شعر است. مدفن این شاعر گرانقدر در انتهای خیابان بوستان و در نزدیکی باغ دلگشا قرار دارد. در اطراف این آرامگاه، بزرگان دیگری هم بنابر وصیت خودشان دفن شده اند. این آرامگاه در 20 آبان 1353 به شماره 1010٫3 در آثار ملی ایران به ثبت رسید. این مکان در ابتدا خانقاه سعدی بود و او اواخر عمر خود را در آن گذراند. کریم خان زند دستور داد تا بنایی در مقبره سعدی بنا کنند. پس از گذشت زمان، بنایی بر مقبره ساخته و مرمتهایی روی آن انجام شده است. براساس مقاله معرفی تعدادی از مشهورترین جاذبه های گردشگری شیراز باید بدانید که سازه کنونی این آرامگاه در سال 1330 ساخته شد و زیربنای اصلی آن 258 متر مربع است.
آرامگاه شاهچراغ
شیراز میزبان «میر سید احمد»، پسر امام موسی کاظم، برادر امام رضا (ع) ملقب به شاهچراغ است. آرامگاه شاهچراغ در سده ششم هجری قمری و در دوران اتابکان فارس ساخته شد؛ اما بعدها در زلزله شیراز ویران شد و اهالی دوباره شروع به ساخت این بارگاه کردند.
مردم شیراز به این آرامگاه ارادت خاصی دارند و برای زیارت و گرفتن حاجت به آرامگاه شاهچراغ می آیند. گنبد و بارگاه این حرم مزین به کاشی کاری های زیبا، آینه کاری و انواع خطوط زیبای عربی و فارسی است. از طریق دو در واقع در جنوب و شمال آرامگاه می توانید وارد حیاط بزرگ حرم شوید و حوض و درختهای اطراف آن را ببینید که به حیاط صفا بخشیده است. دو در فرعی نیز به بازار حاجی و مسجد جامع عتیق باز می شود. آرامگاه شاهچراغ در نزدیکی میدان احمدی شیراز واقع شده است.
دروازه قرآن شیراز یکی دیگر از جاذبه های تاریخی این شهر است که کمتر کسی پیدا می شود که آن را نشناسد. دروازه قرآن در شمال شرقی شیراز و میان دو کوه چهل مقام و باباکوهی واقع شده است. این دروازه در واقع خروجی شیراز به سمت مرودشت محسوب می شود. در نزدیکی دروازه قرآن چند جاذبه مشهور شیراز مانند مقبره خواجوی کرمانی، باغ جهان نما و حافظیه قرار دارد. دروازه قرآن در دوران عضدالدوله دیلمی ساخته شد و قرآنی روی آن قرار دادند تا کسانی که از شهر خارج می شوند، از زیر قرآن عبور کنند.
کریم خان زند این دروازه را بازسازی کرد و دو جلد قرآن بالای اتاقی که روی آن ساخته بود، قرار داد. این قرآن ها به «قرآن هفده من» شهرت دارند و امروزه در موزه پارس نگهداری می شوند. در دوران پهلوی اول، دروازه قدیمی قرآن به دستور رضا شاه تخریب شد و در سال 1328 دروازه ای جدید با فاصله کمی از دروازه قدیمی ساخته شد. براساس مقاله معرفی تعدادی از مشهورترین جاذبه های گردشگری شیراز باید بدانید که دروازه جدید بزرگتر از دروازه قبلی است.
آرامگاه خواجوی کرمانی
از دیگر شاعران نامداری که در شیراز دفن شده اند، خواجوی کرمانی را میتوان نام برد. آرامگاه وی در شمال شهر شیراز، ابتدای جاده شیراز - اصفهان، تنگ الله اکبر و در دامنه کوه صبوی قرار گرفت. این آرامگاه چشم انداز زیبایی بر دروازه قرآن دارد و آب چشمه رکن آباد از کنار مقبره عبور می کند که جلوه ای بسیار زیبا به آن بخشیده است. در سال 1315، آرامگاه خواجوی کرمانی با همت و اعتبارات اداره فرهنگ استان فارس ساخته شد. روی مقبره سقفی ساخته نشده و سنگ قبر حالت برآمده دارد. در سال 1337 یک اتاق در قسمت شمالی مقبره ساخته شد که امروزه تبدیل به فرهنگسرای خواجوی کرمانی شد. آرامگاه خواجوی کرمانی با شماره 916 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
باغ نارنجستان قوام
باغ نارنجستان قوام بیشتر به نام «باغ قوام» شناخته می شود و در دوران حکومت ناصرالدین شاه، به حکم علی محمد خان (قوام الملک دوم) ساخته شد. مساحت این باغ 3500 متر مربع است و زیربنای ساختمانش حدود 940 متر مربع است. در ضلع جنوبی سردری قرار دارد که به هشتی باز می شود و از طریق دو راهروی قرینه، شما را به سمت حیاط هدایت می کند. در ضلع جنوبی خدمه ها زندگی میکردند و بنای ضلع شمالی که یک زیرزمین و دوطبقه روی آن دارد، محل زندگی صاحبان آن و تشریفات اداری و پذیرایی از میهمانان بود.
این بنا تالار آینه، ستون های مرمری، تالار شاه نشین و چند اتاق دیگر دارد و با آینه کاری، شیشه کاری، نقش پردازی، منبت کاری، سنگ تراشی، گچ کاری و مقرنس کاری آذین داده شده است. در سال 1335 باغ نارنجستان را به دانشگاه شیراز اهدا کردند و امروزه به عنوان موزه مورد استفاده قرار میگیرد. باغ نارنجستان قوام در محله بالاکفت و در قسمت شرقی انتهای خیابان لطفعلی خان زند واقع است.
باغ ارم شیراز یکی از باغ های قدیمی و بسیار زیبای شیراز است و همه ساله گردشگران برای بازدید از زیبایی های تاریخی و محیط سرسبز آن، عازم شیراز می شوند. دقیقا مشخص نیست این باغ چه زمانی و به دست چه کسی بنا شده است. با این حال در سفرنامه ها و کتاب های متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری از باغ ارم یاد شد. طبق اسناد تاریخی این باغ در دوران سلجوقی و آل اینجو وجود داشته است. کریم خان زند هم در دوران حکومتش دستور به مرمت و بازسازی باغ ارم داد. قشقایی ها در دوران قاجار به مدت 75 سال صاحبان باغ ارم بودند و عمارتی در آن بنا کردند. پس از آن قجرها عمارتی دیگر در باغ احداث کردند که تا به امروز نیز پابرجاست.
در حال حاضر باغ ارم در اختیار دانشگاه شیراز قرار دارد و انواع گیاه و درخت از نقاط مختلف جهان در آن کاشته شده و مانند نمایشگاهی از انواع گل ها و گیاهان شده است. باغ ارم شیراز به همراه هشت باغ ایرانی دیگر در تیر سال 1390 در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
باغ جهان نما یکی دیگر باغ های تاریخی و بسیار زیبای شیراز است که در ضلع شرقی خیابان حافظ و بالاتر از میدان حافظیه قرار گرفته است. در دوران حکومت آل مظفر و آل اینجو این باغ وجود داشت و گفته می شود در اشعار حافظ هم سخنی از سرسبزی آن به میان آمده است. این باغ تا دوران صفویه سرسبز، آباد و پررونق بود اما بعد از پایان حکومت صفویان، به علت ناامنی کشور این باغ نیز رو به ویرانی نهاد تا اینکه در زمان حکومت زندیان، کریم خان زند باغ را بازسازی کرد و عمارت وسط آن را احداث کرد.
با روی کار آمدن قاجار، از شکوه و رونق این باغ کاسته نشد و قجرها در آن از میهمانان حکومتی خود پذیرایی می کردند. درختان سرو و کاج، درختان مرکبات و میوه های دیگر به باغ جهان نما صفا و سرسبزی بخشیده اند. داخل باغ عمارتی هشت ضلعی در دو طبقه وجود دارد که دارای چهار شاه نشین و چندین اتاق است. نمای آن آجری است و در گذشته پنجره های چوبی بجای پنجره های آهنی فعلی قرار داشت. باغ جهان نمای شیراز در حال حاضر در اختیار صدا و سیمای شیراز قرار دارد.
باغ عفیف آباد
باغ عفیف آباد به باغ گلشن هم معروف است و در غرب شیراز و جنوب خیابان قصرالدشت، بالاتر از باغ رحمت آباد قرار دارد. میراز علی محمدخان قوام الملک دوم عمارت باغ را در سال 1284 هجری قمری بنا کرد. در سال 1863 میلادی مجموعه ای شامل یک کاخ سلطنتی، موزه سلاح های قدیمی و یک باغ ایرانی ساخته شد و امروزه علاقمندان می توانند از آنها بازدید کنند. در باغ عفیف آباد می توانید شاهد گلکاری های بسیار زیبای ایرانی باشید. مساحت این باغ حدود 127 هزار مربع و زیربنای آن 17 هزار متر مربع است. باغ عفیف آباد امروزه در اختیار ارتش است و یکی از بزرگترین موزه های سلاح خاورمیانه در آن قرار دارد. این باغ به سال 1351 با شماره 913 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ارگ کریم خان یکی از یادگاری های دوران زندیه در مرکز شهر شیراز است. کریم خان زند پس از آن که شیراز را پایتخت خود اعلام کرد، این ارگ را برای زندگی انتخاب کرد و اینگونه شد که این ارگ به ارگ کریم خانی شهرت یافت. ارگ در سال های 1766 و 1767 میلادی بنا شد و کریم خان بهترین معماران و همچنین بهترین مصالح را برای ساخت آن بکار گرفت. در دوران قاجار ارگ کریم خان به عنوان محل زندگی فرمانداران محلی استفاده میشد، اما حکمرانان پهلوی از آن به عنوان زندان استفاده کرده و خسارات زیادی بر ارگ وارد آوردند. در سال 1350 ارگ کریم خان به اداره فرهنگ و هنر آن زمان واگذار شد.
عمارت شاپوری در دوران پهلوی و بین سالهای 1310 تا 1315 توسط یکی از بزرگ ترین معماران شیراز بنا شد و مالک آن عبدالصاحب شاپوری، از تاجران بنام شیرازی بود. این عمارت در خیابان انوری، روبروی خیابان اهلی واقع شده است. تا دهه 70 شمسی، عمارت شاپوری در اختیار خانواده ی شاپوری بود و چند سال متروکه رها شده بود. در سال 1378 سازمان میراث فرهنگی استان فارس این خانه را خرید و سپس به تاریخ 16 مهر 1379 با شماره ی 2781 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنا در زمینی به مساحت 4635 متر مربع، دو طبقه و با زیربنای 840 متر مربع ساخته شد. سبک معماری عمارت به سبک قاجاری است.
حمام وکیل یکی دیگر از یادگاری های کریم خان زند و از جاهای دیدنی شیراز است. این حمام در مرکز شهر و نزدیک بناهایی همچون بازار وکیل و مسجد وکیل قرار دارد. برای ساخت این حمام از پیشرفته ترین اصول معماری آن دوران استفاده شده است. در حمام وکیل بخش شاه نشین نیز وجود دارد که برای استفاده شاه مورد استفاده قرار میگرفت. ورودی حمام کوچک است و شما را با شیب ملایمی، به هشتی ورودی هدایت می کند که پایین تر از سطح زمین قرار دارد. ورودی رختکن هم زاویه دار است و تمامی اینها به این دلیل است که گرما از حمام خارج نشده و از ورود سرما نیز جلوگیری شود. نقوش آهک بری زیبایی زیر گنبد حمام وجود دارد که ریشه در مذهب، سنت و علائق مردم این سرزمین دارد.
مسجد وکیل هم در مجموعه بناهای زند و در نزدیکی بازار وکیل و حمام وکیل قرار گرفته است. این مسجد زیبا سبک معماری و هنری بسیار ویژه ای دارد و دارای دو ایوان و شبستان جنوبی و شرقی است. مسجد وکیل نیز به دستور کریم خان زند ساخته شده و از دیدنی های آن میتوان به شبستان جنوبی با ستون های سنگی یکپارچه و مارپیچ اشاره کرد. شبستان جنوبی پنج هزار متر مربع مساحت دارد و منبری 14 پله ای از سنگ یکپارچه ی مرمر ساخته شده است؛ گفته می شود کریم خان دستور داده بود که این سنگ را از مراغه به شیراز بیاورند. این بنا با شماره 182 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بازار وکیل هم به دستور کریم خان زند ساخته شده و یکی از قدیمی ترین و مشهورترین بازارهای سنتی ایرانی است. این بازار در مرکز شهر شیراز قرار گرفته و معماری بسیار زیبایی دارد. میتوان گفت که امروزه تمام قسمت های این بازار سالم باقی مانده و خرید و فروش و تجارت هنوز هم در رگهای بازار وکیل جریان دارد و میتوان آن را قلب تپنده تجارت شیراز نامید. مانند دیگر بازارهای قدیمی، هر بخش از بازار وکیل بسته به صنعت و کالاهایی که در آن فروخته می شود، نامهای مختلفی دارد. بازار وکیل از گچ، آجر و آهک ساخته شده که روی پایه هایی از تخته سنگ های تراشیده قرار گرفته اند. این بازار با شماره 924 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
خانه زینت الملوک یکی از خانه های تاریخی قاجاری در شهر شیراز است که حدود سال 1290 هجری قمری علی محمدخان قوام الملک دوم ساخت آن را آغاز کرد و در سال 1302 هجری قمری به پایان رسید. سقف خانه چوبی است و تصاویری از حیوانات، پرندگان و گل و بوته روی آن نقاشی شده است. این خانه در خیابان لطفعلی خان زند، در ضلع غربی نارنجتان قوام واقع شده و بوسیله یک راه زیرزمینی با آن ارتباط دارد.
زینت الملوک قوامی، دختر قوام الملک چهارم در این خانه زندگی میکرد و به همین دلیل است که نام آن را خانه زینت الملوک گذاشته اند. در ضلع غربی ساختمانی وجود دارد که دارای تالار شاه نشین است و با آینه کاری و گچ بری های زیبا به آن زینت داده اند. این خانه زیرزمین بسیار گسترده ای نیز دارد که امروزه از آن به عنوان نگارخانه استفاده شده و مجسمه های تمامی شخصیت های برجسته استان فارس در معرض دید عموم گذاشته شده اند. خانه زینت الملوک در 10 آذر سال 1351 به شماره 938 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
مسجد نصیرالملک
مسجد نصیرالملک به فرمان میرزا حسن علی خان، یکی از اعیان شیراز که به نصیرالملک مشهور بود، ساخته شد و ساخت آن حدود 12 سال طول کشید. در قسمت شمالی مسجد صحن بسیار بزرگی قرار دارد و ورودی آن دارای طاق نمای بزرگی است و سقف آن را با کاشی های رنگ به رنگ زینت داده اند. درمجموع این مسجد دو در ورودی و دو شبستان شرقی و غربی دارد. مسجد نصیرالملک دو ایوان شمالی و جنوبی نیز دارد که شباهت زیادی به هم ندارند؛ ایوان شمالی بسیار زیباتر از ایوان جنوبی است. این مسجد در جنوب خیابان لطفعلی خان زند، در نزدیکی شاهچراغ و در کوچه نصیرالملک قرار دارد.
مسجد جامع عتیق شیراز قدیمی ترین مسجد این شهر است که به آن مسجد جمعه یا مسجد آدینه نیز می گویند. گفته می شود بنای این مسجد روی عبادتگاهی ساخته شده است اما اینکه این عبادتگاه متعلق به کدام دوران است، معلوم نیست. در سال 281 هجری قمری و در دوران عمرولیث صفاری بنای اولیه مسجد ساخته شد. بعد از آن در سال 752 هجری قمری شاه اسحق اینجو ساختمانی میان مسجد ساخت که به آن «دارالمصحف» می گویند که مکان نگهداری و تلاوت قرآن کریم بود.
کتیبه ای نیز به خط «یحیی الجمالی الصوفی» وجود دارد که یکی از خطاطان مشهور دوران شاه اسحق بود. در این کتیبه جملاتی در شان قرآن مجید نوشته شده است. این مسجد 6 در ورودی دارد. مسجد عتیق شیراز در 15 دی 1310 با شماره 72 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
ورود به همگردی