مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری

ایسنا/ این خبر پیرامون مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری برای شما مخاطبان گرامی نوشته شد.

این روزها اخبار بی مهری و مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری به گوش می رسد، البته که این اخبار فقط مختص این روزها نیست بلکه سالیان زیادی است که این بنای تاریخی مورد بی مهری متولیان قرار گرفته است. بنای امامزاده عبدالله واقع در منطقه شهر ری متعلق به دوره صفوی و الحاقات دوره قاجار است و در گورستان این امامزاده تعداد زیادی از مشاهیر مذهبی، علمی، ادبی و سیاسی مدفون هستند و مجموعه گورستان آن درحالیکه چهارده اردیبهشت 1378 به شماره 2313 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد اما هرروز به بهانه های مختلف مورد تعرض و از بین رفتن قرار میگیرد.

به قبرهای تاریخی مشاهیر هم رحم نمی کنند

یکی از این قبور متعلق «میرزا محمد حسین سیفی قزوینی» ملقب به «عمادالکتاب»، استاد خوشنویس خط نستعلیق در یک قرن قبل است، حدود 40 سالی است که پشت بنای مقدس امامزاده عبدالله و در آخرین نقطه ی میان امامزاده و کوچه در شهر ری دفن شده است ، درست جایی که بی مهری های زیادی به مزار این خوشنویس شده است.

ابتدا ساخت یک مقبره کوچک از سوی کانون خوشنویسان و میراث فرهنگی مطرح بود اما با گذر زمان زباله ها و علف های هرز میزبان این گور شدند.

اردیبهشت سال 95، امیرمسیب رحیم زاده، مدیر میراث فرهنگی شهر ری پیرامون مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری می گوید: قرار بود کانون خوشنویسان در این زمینه اقدامی انجام دهد، حتی میراث فرهنگی شهرستان شهر ری نیز به آنها اعلام کرد که در صورت مناسب بودن طرح برای مقبره عماد الکتاب در امامزاده عبدالله با این کانون همکاری و تعامل لازم را خواهد داشت. با توجه به اینکه متولیان اصلی برای قبر این شخصیت هنری، اداره اوقاف و آستان امامزاده هستند، باید برای انجام چنین طرحی از آنها نیز در این زمینه کمک و تعامل لازم گرفته شود.

نصرالله افجه ای، هنرمند پیشکسوت نقاشی خط و خوشنویسی می گوید: عمادالکتاب از نظر تاریخی برای خوشنویسی ایران اهمیت زیادی دارد و سازمان میراث فرهنگی و شهرداری باید فکری به حال قبر او کنند چرا که وضعیت مزار این هنرمند دل خوشنویسان را به درد می آورد. انجمن خوشنویسان آنقدر زورش زیاد نیست که بتواند به وضعیت آنجا به تنهایی رسیدگی کند. شهرداری هم گویا به دلیل مشغله هایی که دارد، به آرامگاه این خوشنویس بزرگ بی توجه شده و به آن رسیدگی نمی کند. رسیدگی به وضعیت آرامگاه عمادالکتاب بیشتر به سازمان میراث فرهنگی و در درجه ی بعد، به شهرداری مربوط است. شهرداری که به همه چیز می رسد و این همه پارک و اتوبان می سازد، عمادالکتاب برایش اهمیتی ندارد و فکر می کند، او فقط یک معلم خط بوده است، درحالیکه فعالیت های او در زمینه خوشنویسی از ارزش تاریخی زیادی برخوردار است.

این بی احترامی ها همچنان به قبر این خوشنویس ادامه داشته تا زمانی که امیرعباس نصیری یزدی در تیر سال 1400 تصاویری از تخلیه نخاله هایی بر مزار عمادالکتاب در صفحه شخصی خود منتشر می کند.

پس از انتشار خبر بی احترامی به مزار عمادالکتاب برای چندمین بار، نوروز تقی پور، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ری پیرامون مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری توضیح می دهد: کارگران محوطه امامزاده عبدالله(ع) حین بازسازی برخی از قبور، مقدار کمی خاک را به شکل اتفاقی و موقتی روی مقبره عمادالکتاب ریخته بودند که با حضور و نظارت کارشناسان میراث فرهنگی، مقبره این استاد بزرگ خوشنویسی کشور و محیط اطراف آن بطور کامل بهسازی و تابلو معرفی مشاهیر در کنار مقبره نصب شد. اداره اوقاف شهرستان در حین بازسازی قبور و محوطه های قبرستان های قدیمی باید دقت بیشتری نسبت به قبور و مقبره افراد معروف داشته باشد. پرسنل یگان حفاظت میراث فرهنگی روزانه به صورت دقیق بر قبور افراد معروف و آثار تاریخی نظارت می کنند.

اما این فقط «عمادالکتاب» نیست که مورد بی مهری قرار گرفته و قبرهای زیادی در این گورستان اوضاع خوبی ندارند و هرروزی که میگذرد صدای زنگ خطری که قرار است هویت تاریخی آنها را بگیرد، بلندتر به گوش می رسد.

طغرل افشار اولین منتقد سینمای ایران نیز در جنوبی ترین بخش از قطعه 35 در ورودی درب شماره پنج امامزاده عبدالله شهرری و زیر سایه درختی آرمیده است. بخشی از نوشته های سنگ قبر او به دلیل فرسودگی و تخریب هایی که به واسطه گذر زمان روی آن بوجود آمده، از بین رفته است.

اما قبرستان تاریخی امامزاده عبدالله شهرری که فقط همین یکی دو قبر را ندارد. این امامزاده را یکی از گورستانهای معروف تهران می دانند که مدفون شدگان در آن کم نیستند؛ «عبدالحسین تیمورتاش، دولتمرد قاجار و پهلوی»، «وحید دستگردی، شاعر و ادیب»، «صولت الدوله قشقایی، سردار عشایر در دوره قاجار و پهلوی»، «یدالله سحابی، پیشگام علم زمین شناسی»، «شیخ خزعل، فرمانروای خرمشهر در دوره قاجار» یا «مهدی شریعت رضوی، دانشجویی که در حمله نیروهای امنیتی به دانشگاه تهران در سال 32 شهید شد» و حتی «توران میرهادی، نویسنده و استاد ادبیات کودک».

طرح هایی هویت تاریخی قبرستان امامزاده را می دزدند

در طول این سالها متولیان امامزاده عبدالله بدون اطلاع میراث فرهنگی، به بهانه همسطح کردن قبور طرح تهیه می کنند، نقشه می کشند و سنگ قبرهای قدیمی را می کنند. سطح قبرها را بالا و پایین تر می کنند تا به گمان خود قبرستان را ساماندهی کنند. اما کسی نمی فهمد در این میان چه قبرها و سنگ قبرهایی که تخریب می شوند، جابجا می شوند و بعضا می شکنند، چه مدفن "عمادالکتاب" باشد و چه خانواده های قدیمی ساکن شده در این قبرستان....

در یکی از این طرحها که از بهمن سال 96 آغاز می شود، اداره اوقاف و امور خیریه شهرری در طرحی با نام «ساماندهی و هم سطح کردن قبرهای امامزاده عبدالله» در چند قطعه ابتدایی امامزاده، کار خود را آغاز میکند و با برداشتن سنگ قبرهای ابتدای صحن امامزاده و کندن کانالی با هدف ایجاد تاسیسات در این مکان تاریخی کار خود را پیش میبرد اما در شرایطی این کار انجام می شود که اداره میراث فرهنگی شهرری هیچ طرح یا نقشه ای قبل از آغاز این کار از اداره اوقاف شهر ری دریافت نکرده است.

سید احمد محیط طباطبایی، پژوهشگر تهران قدیم و عضو شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران که این وضعیت را از نزدیک دیده، میگوید: یکی از سنت های قدیم جامعه ایرانی مربوط به مکان دفن افراد است که به عنوان یک مکان مهم و مورد تقدس محسوب میشد. در گذشته های بسیار دور نخست خانه ی هر کس مکان دفن او بود اما به مرور این رسم عوض شده و یکی از مکانهای دفن در جوار زیارتگاه های مانند مقبره حافظ یا امامزادگان بود.

او ادامه می دهد: امامزاده عبدالله در شهر ری یکی از قبرستان های دارای قدمت و با اصالت قدیمی از قرون اولیه اسلام در ایران است که در شهر ری بوجود آمد، از گذشته های دور این قبرستان یکی از مکانهای بسیار مورد احترام مسلمانان شیعه بود. آن بعد از دولت صفویه از اهمیت بالایی برخوردار می شود و از زمانی که تهران در دوره ی قاجار پایتخت می شود به عنوان مکان دفن افراد در اولویت بالاتری قرار میگیرد. این ویژگی از زمان مشروطه به بعد تا ساخت قبرستان بهشت زهرا از اولویت درجه اولی برخوردار است و افراد، خانواده ها و شخصیت های مهمی در این قبرستان دفن می شوند، که تدفین این افراد خاص حتی تا امروز و به دفن شخصیت های مهمی مانند «توران میرهادی» نیز رسیده است. این مکان هنوز آنقدر اهمیت و جذابیت دارد که برای لوکیشن گورستان سریالی مانند شهرزاد به این نقطه می آیند.

محیط طباطبایی همسطح کردن قبرهای این قبرستان تاریخی را به حدود سالهای 89 تا 92 مربوط می داند و قبرهایی که تدفین آنها در حدود 1315 – 1316 انجام شده و بیان می کند: بار دیگر پروژه ساماندهی قبرها را از سر گرفته اند و می خواهند قبور را همسطح کنند.

این عضو شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران پیرامون مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری می گوید: مطلع هستم که اعضای شورای فنی میراث فرهنگی استان تهران در جریان این پروژه متولیان گورستان امامزاده عبدالله نبوده اند. در واقع طرح، ایده و اجرای این پروژه توسط اداره ی اوقاف در حال انجام است. در حالیکه قطعا این موضوع به میراث فرهنگی نیز مرتبط است چون تولیت تاریخی و فرهنگی دارند و باید درباره این کار اعمال نظر کنند.

امیر مصیب رحیم زاده، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرری از این اتفاق خبر ندارد و می گوید: متولیان امامزاده قبل از انجام هر کاری موظف به اطلاع رسانی به میراث فرهنگی بوده اند، این قضیه را بررسی می کنیم.

سپس رحیم زاده در گفت وگویی دیگر در 14 بهمن 96 می گوید: نامه درخواست توقف کار توسط پیمانکار امامزاده را 10 بهمن به اداره اوقاف شهرری فرستادم، اما اکنون 14 بهمن به نظر می رسد، نسبت به این درخواست توجهی صورت نگرفته است.با توجه به این وضعیت باید با دادستانی شهرستان نامه نگاری کنیم، هیچ هماهنگی در این زمینه با ما انجام نشده است و حتی به نامه روز سه شنبه 10 بهمن نیز توجهی نشد، البته روز گذشته –13 بهمن- این اقدام عمرانی انجام نمیشد، اما امروز بار دیگر در حال ادامه کار هستند. باید برای توقف کامل کار دستور دادستان را بگیریم.

سپس در تاریخ 18 بهمن 96، حجت الاسلام والمسلمین حسن خانی، کارشناس اوقاف و امورخیریه شهرری در پاسخ به اعتراض ها به ساماندهی قبرهای امامزاده عبدالله می گوید: ما به هیچ قبر و مقبره ای در امامزاده عبدالله جسارت نکرده ایم و این تعمیرات و مرمت ها برای راحتی حال مردم و عبور و مرور آنها صورت گرفته است. امامزاده عبدالله 14 هکتار است که قبرستان ها و محوطه هایی در کنار این امامزاده قرار دارد و بعد از بهشت زهرا بزرگترین قبرستان استان تهران است.

این مجموعه در حدود 800 مقبره دارد که این مقبره ها در حیاط های کناری امامزاده عبدالله است و در تعمیراتی که از سوی سازمان اوقاف و امور خیریه انجام شده است، هیچگونه تخریبی نسبت به این مقبره ها نداشته ایم و ما در محوطه اصلی و ورودی امامزاده عبدالله مشغول فعالیت و ساماندهی هستیم و حیاط بزرگی که در حدود یک هکتار است و مقبره ای در آن نیست که به ثبت میراث فرهنگی رسیده باشد و ما با قسمتهایی که به ثبت میراث فرهنگی رسیده باشد کاری نداریم.

او ادامه می دهد: ما در صدد هستیم که این آرامستان یک شکل و هم سطح شود و پستی ها و بلندی های آن از بین برود. ما به هیچ قبر یا مقبره ای جسارت نکرده ایم و همواره در صدد همکاری با سایر سازمان ها، نهادها و ارگان ها نیز هستیم. این مرمت و تعمیر جز دستورات و برنامه های سازمان اوقاف و امور خیریه است و به آثار تاریخی آسیبی وارد نشده است.

تا اینکه 24 بهمن 96، معاون میراث فرهنگی استان تهران اعلام کرد: طرح پروژه ساماندهی و همسطح کردن قبور تاریخی امامزاده عبدالله با دستور قضایی متوقف شد و بالاخره نقشه این طرح به اداره میراث فرهنگی رسید.

حتی حسن خلیل آبادی، رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران در تذکر روز یکشنبه -29 بهمن- خود در صحن شورای اسلامی گفت : آرامستان امامزاده عبدالله یکی از مهمترین اماکن تاریخی دارای ارزش میراثی کشور است که قدمت آن به دوره صفویه برمی گردد، اما شاهد آن بودیم که اداره اوقاف شهرری به بهانه ساماندهی بدون هماهنگی با اداره میراث فرهنگی شهرری و بدون انجام بررسی های تخصصی و همچنین به بهانه بازپیرایی، اقدام به تخریب قسمت بزرگی از قبرستان کرده است که تعداد زیادی از قبور از بین بروند.

در این میان ارژنگ امیرفضلی، بازیگر که صبح جمعه چهارم اسفند برای سرزدن به مزار پدرش به قبرستان امامزاده عبدالله شهرری رفته بود، با محوطه ای زیرورو شده از قبور در این قبرستان تاریخی مواجه شده و نسبت به این وضعیت گلایه کرده است. در فیلمی که از وی در فضای مجازی منتشر شده است، او اعتراض و حس خود را از دیدن این وضعیت اینطور بیان می کند: اینجا امامزاده عبدالله است، تمام سنگ قبرها را کنده اند و هیچ چیزی نیست، نمی دانم پدرم را کجا چال کرده اند. گفتند که گویا از حدود دو ماه قبل اینجا بنر زده اند که می خواهند بکنند و کف را یک دست کنند.

از نظر کسانی که این کار را کرده اند، صددرصد طرح بازسازی و نوسازی است، اما از نظر من تعرض است.مثل اینکه عید بروی مسافرت و برگردی بیایی، ببینی کل کوچه را خراب کرده اند که همه را یک دست کنند، مگر قبرها صاحب نداشته اند؟ خیلی ممنونم، تشکر می کنم، کار ما خنداندن دیگران و کار دیگران گریاندن ماست. امیدوارم کسی که این طرح را داده و اجرا کرده، برود سر خاک عزیزانش و ببیند همین طرح را آنجا اجرا کرده اند، بدون اینکه خبر داشته باشد و او هم مثل ما خوشحال شود، من الان خیلی خوشحالم.

وضعیت وخیم آرامگاه های خانوادگی

اما شرایط بد فقط برای سنگ قبرهای این گورستان نبود، آرامگاه های خانوادگی امامزاده عبدالله نیز در طول این سالها شرایط مساعدی نداشتند و هر سال و بعد از پایان هر برف و بوران می توان از وضعیت آنها قصه ناتمامی نوشت که هر بار چند آرامگاه خانوادگی چند صد ساله را با خاک هم آغوش می کند و هیچ چشمی آنها را نمی بیند! و این قصه آرامگاه هایی است که قدمت برخی از آنها را حتی به پهلوی اول هم نسبت می دهند.

بعد از گذشت یک ماه، عصر شنبه 5 اسفند سال 96، برخی از اعضای شورای شهر حجت نظری و حسن خلیل آبادی، اعضای شورای شهر تهران، ری و شمیرانات، صفوی شهردار منطقه 20، معاون فرماندار، نماینده میراث فرهنگی شهرری و رئیس سازمان اوقاف و متولی امامزاده عبدالله و برخی از اعضای انجمن خوشنویسان و برخی از خانواده های صاحبان قبور به امامزاده عبدالله می روند.

در این بازدید صحبت های زیادی انجام می شود و میراث فرهنگی و اداره اوقاف همچنان مواضع خود را نگه داشته اند و شورای شهر در این میان بلاتکلیف می ماند که کدام یک را تائید کند. براساس صحبت های انجام شده به نظر می رسد هیچ ارتباطی بین دستگاهی بین میراث فرهنگی و اوقاف وجود ندارد و شاید هم در حالت کلی میراث فرهنگی برای اداره اوقاف هیچ اهمیتی ندارد.

این صحبت ها در حالی مطرح شده اند که احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران، نگاهی متفاوت نسبت به این اقدام اوقاف و رفتارهای مشابه در گورستان های درون شهری دارد و اظهار کرد: تجارت قبر در امامزاده های درون شهری تبدیل به تجارت پربازدهی شده که زیر پوشش ساماندهی، بازسازی و نوسازی و نظایر آن اجرا می شود و با این عنوان به درآمد می رسند.

حالا با گذشت بیش از یک ماه از طرح ساماندهی و همسطح سازی امامزاده عبدالله شهر ری، محوطه ای که به قول متولیان اوقاف شهرری جز قبرستان محسوب نمی شود و صحن ورودی امامزاده عبدالله است، صحنی که در هر قدم باید روی قبرها پا گذاشت و دور تا دور آن را بقعه های خانوادگی دست کم چند ده ساله پر کرده اند. اما حالا سنگ قبرهای این بخش از قبرستان بجز یکی دو قبری که به خاطر نشست زمین پایین تر از سطح اصلی بوده و از حرکت لودرها جان سالم به در برده اند و دو سه قبری که در ساماندهی سال های گذشته زیر کف فرش باقی مانده بودند، خرد شده اند و دیگر هیچ نشانی از آنها نیست!

بار دیگر در تاریخ چهاردهم اسفند مجید مهدوی- مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، غلامحسین میثاقیان-مدیر کل دفتر محوطه ها و بناهای تاریخی سازمان میراث فرهنگی، هدایت الله جمالی پور- فرماندار ویژه شهرستان ری، حجت الاسلام سعید اوتارخانی- رئیس اداره اوقاف شهرری به امامزاده عبدالله می روند تا از وضعیت آن بازدید کنند.

فرماندار ویژه شهر ری در این بازدید به مجوز نگرفتن اداره اوقاف شهرری از میراث فرهنگی معترض می شود اما می گوید: خودمان اعتقاد داشتیم این محوطه باید ساماندهی شود و قرار بود این محدوده گورستان پارک شود.

جمال پور در ادامه صحبت هایش با وجود بیان نکاتی مهمی مانند اینکه «اعلام شده بود باید با صاحبان قبرها و میراث فرهنگی هماهنگی می شد و سنگ قبرهای ارزشمند حفظ میشدند، درصورتیکه بیش از 90 درصد آنها خرد شده اند» سعی می کند، تقصیر را از گردن اوقاف نیز بردارد و با چند بار تاکید بر اینکه اشتباهی سهوی در این کار رخ داده است.

از طرفی او پیرامون مخدوش شدن هویت تاریخی امامزاده عبدالله شهر ری میگوید: اتفاق امامزاده عبدالله یک تجربه برای اوقاف بود، شکستن سنگ قبرها یک ایراد از سوی اوقاف بود. بر همین اساس فعلا قرار نیست به حیاط های پشتی امامزاده وارد شوند. برای انجام آن کار نخست باید طرح در کمیسیون ها تصویب و بررسی شده و نظرات تخصصی گرفته شوند و در چارچوب استانداردها و الگوهایی که میراث فرهنگی تعیین می کند، کارها انجام شوند. همه دستگاه ها مانند میراث فرهنگی، فرمانداری، اوقاف، شهرداری، مکلف به حفظ این آثار هستیم چون آن ها متعلق به مردم است نه دولت. در حال حاضر هیچ طرحی برای سنگ قبرهای حیاط های قدیمی امامزاده تهیه نشده است و بعد از اینکه میراث فرهنگی نظر می دهد سنگها شماره گذاری و پلاک گذاری می شوند و براساس نظر میراث فرهنگی اقدامات بعدی انجام می شود.

مجید مهدوی می گوید: براساس برنامه ریزی های انجام شده قرار است یک اتاق فکر راه اندازی کنیم. میراث فرهنگی اولویت ماست، به همین دلیل و به دستور مستقیم آقای مونسان معاون رئیس جمهور وضعیت امامزاده را بررسی می کنیم. باید از این دوره برنامه ریزی ها انجام شود و با حضور خبرنگاران وسمن های این حوزه اتاق فکری تشکیل شود، تا نظرات استفاده شده و تعامل ها بهتر شوند.

حجت الاسلام سعید اوتارخانی نیز در صحبت هایی با بیان اینکه شهرری قبله تهران است و سال گذشته 1200 متر مربع به شبستان قدیمی امامزاده عبدالله اضافه شده، اظهار می کند: تا پیش از این اتفاق رویکرد اوقاف نسبت به تعویض سنگفرش ها عادی بود و نیازی به نامه نگاری نداشت، اما ناگهان با پیش آمدن فیلم آقای امیرفضلی و اتفاقات دیگری که در حاشیه رخ دادند، ما توجیه شدیم که برای تغییر سنگفرش ها نیز باید مکاتبه انجام میشد.

حالا سنگهای مد روز و به صف شده در صحن صاف شده ی ورودی امامزاده عبدالله شهرری یکی یکی کنار همدیگر قرار می گیرند تا پایی لنگ نماند و جا برای بازی کودکان و فضای سبز باز شود. سنگ هایی با یک نام و دو عدد از سال تولد و سال درگذشت!

امیر مصیب رحیم زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرری، 23 فروردین 97 با اشاره به اتفاقات رخ داده در ورودی امامزاده می گوید: به دلیل اتفاقات رخ داده، در هر صورت باید کار ساماندهی آن بخش توسط اوقاف انجام شود، اما از یک سو بحث شکایت میراث فرهنگی به دلیل این کار همچنان محفوظ است و از سوی دیگر، دیگر اجازه انجام هیچ کاری در بخشهای دیگر امامزاده به اوقاف داده نمی شود.

وی با بیان اینکه چند سنگ قدیمی به جامانده در این بخش از قبرستان را در جای خود قرار داده اند، اما می گوید: متاسفانه سنگفرش های باقی مانده از گذشته را پوشانده و آن را حفظ نکرده اند. با این وجود در نقاط دیگر سنگ همکف را داریم و گفته ایم اگر بخواهند در هر نقطه ای کاری انجام دهند باید حتما نظر میراث فرهنگی نیز گرفته شود. نباید بدون نظر میراث فرهنگی هیچ فعالیت دیگری انجام شود، برای بخش های دیگر قبرستان، باید وارد بحث حقوقی شد، چون به مالکان قدیمی برمی گردد، اما یکی از برنامه های ما برای پروژه های جدید امسال، بحث مستندنگاری و ساماندهی این قبرستان است تا با پیش بینی یک طرح مطالعه، بررسی برای ساماندهی آن ها انجام شود و براساس آن کارهای همسان سازی انجام شود.

اما متولیان امامزاده عبدالله همچنان مصرانه به اجرا ی طرح هم سطح سازی امامزاده ادامه می دادند.

در این راستا، حجت الاسلام مرتضی صادقی، رئیس اداره اوقاف شهر در یک مصاحبه تصویری ری توضیح می دهد: بیش از 50 درصد هم سطح سازی انجام شده است، تا 100 درصد نیز برنامه ریزی و پیش بینی انجام شده، با پیمانکار نیز صحبت شده و جلسات را برگزار کرده ایم، قرار بوده در دو شیفت کارگر بگذارند و کار کنند، تا بتوانیم در صورتی که هوا مساعد بود، تا روزهای فاطمیه که نزدیک 22 بهمن است، هم سطح سازی و سنگفرش شدن محوطه رابه پایان برسانیم.

او با بیان اینکه باید برای بخش پشتی امامزاده نیز فکر دیگری کرد، در این مصاحبه تصویری ادامه می دهد: فعلا صحن اصلی را سروسامان می دهیم، صحن های بعدی و حیاط ِ مقبره ها در جلسات با بزرگان و متولیان هر کدام از مقبره های خانوادگی، باید بتوانیم آنها را نیز سروسامان بدهیم.

او حتی تاکید می کند: تا پایان سال صحن اصلی به بهره برداری می رسد.

این در حالیست که مصیب رحیم زاده، مسئول اداره میراث فرهنگی شهر ری می گوید: طبق تفاهم میراث فرهنگی و متولیان امامزاده عبدالله، برای ساماندهی مقبره های پشت امامزاده، سنگهای پشت بقعه باید با سنگ لاشه و با حفظ سنگهای واجد ارزش انجام شود. اما صحن های دیگر اجازه ی هیچ اقدامی را ندارند. با توجه به اینکه قبلا بدون مجوز اقداماتی را در صحن های جلویی و بدون مجوز میراث فرهنگی اجام داده اند، بنابراین مجبور شدیم برای رفاه حال زائران مجوز به ادامه کار در همان دو صحن جلویی بدهیم که خوشبختانه سنگ قبرهای زیادی نداشتند، اما مابقی مکانها حتما باید با مجوز و نظارت میراث فرهنگی باشد.

قطعه مشاهیر به امامزاده عبدالله شهر ری می رسد؟

انگار دردسرهای امامزاده عبدالله ادامه ندارد و این بنای تاریخی باید هرروز منتظر اقدامات جدیدی باشد که هویت آن را مخدوش می کند. حالا با گذشت یک سال در بهمن 97 خبر رسیدن قطعه مشاهیر به این امامزاده به گوش می رسید.

از یکسو متولیان امامزاده عبدالله بعد از اجرابی شدن بخشی از طرح ساماندهی قبور این قبرستان تاریخی، از ایجاد قطعه ی جدیدی با نام «قطعه ی مشاهیر» خبر می دهند و از سوی دیگر سازمان میراث فرهنگی می گوید که براساس مصوبه هیات دولت باید برای عملی شدن این کار با این نهاد متولی هماهنگی انجام شود.

به نظر می رسد داستان امامزاده عبدالله شهرری فقط به ساماندهی قبرهای قدیمی این امامزاده ختم نشده است؛ وقتی قبرهای تاریخی امامزاده را زیر و رو کردند تا نکند پای مردمی که برای زیارت اهل قبور می آیند به لبه سنگ قبرها گیر کند، تصمیم گرفتند قبرستان امامزاده را هم ساماندهی کنند و کارشان را از پشتِ بنای امامزاده آغاز کردند تا به مرور به قبرها و قطعات پایین تر برسند.

حالا دو سال (تیر 99) بعد از طرح هایی بخش زیادی از هویت تاریخی امامزاده عبدالله را پاک کردند، به نظر می رسد بخش دوم ساماندهی این قبرستان قدیمی با آتش زدن علف های هرز روی سنگ قبرهای قدیمی در حال اجرایی شدن است. آتش نه تنها زمین را سیاه و سنگ قبرهای قدیمی را بر اثر حرارت زیاد به شدت دچار آسیب می کند، بلکه بخشی از درختان قدیمی محوطه را نیز به خاکستر تبدیل می کند.

امروز هم ماجراهای امامزاده عبدالله شهرری همچنان ادامه دارد و هنوز هم در پی آن هستند که هویت تاریخی مخدوشه شده این امامزاده را کاملا از بین ببرند.

منوچهر لطفی، رئیس انجمن مجموعه داران ایران ویدیویی از بازدید خود در اسفند 1400 در صفحه شخصی منتشر می کند.

لطفی در توضیح این ویدیو وضعیت امامزاده عبدالله را اینگونه بیان می کند: امروز دهم اسفند به اتفاق استاد محیط طباطبایی به امامزاده عبدالله شهرری به قصد زیارت قبور گذشته رفته بودیم، متاسفانه شاهد تخریب بسیاری از قبور گذشته که خود حکایت از تاریخ دارد و بسیاری مشاهیر، رجال و ادبا و نویسندگان در آن مدفون شده اند، شدیم.

ظاهرا متولیان امر که شاید اداره اوقاف باشند و همچنین عدم نظارت وزارت میراث فرهنگی بدون در نظر گرفتن اهمیت این موضوع به قصد باسازی و یکسان سازی بخش زیادی از سنگهای قدیمی را که دارای ارزش تاریخی و سندی معتبر و بعضا آثار هنری محسوب می شوند، بدون هیچ تخصص و نظارتی دست به تخریب زده است.

احمد محیط طباطبایی، پژوهشگر تاریخ و رئیس کمیته ملی موزه ها در ایران می گوید: متاسفانه شاهد ساماندهی جدیدی در یکی دیگر از بخش های قدیمی این گورستان هستیم، از در دکتر شهیدی و بخشی که به حیاط "تیوفوسی ها" معروف است و به دهه 20 (1320 خورشیدی) مربوط می شود. قبرهای متفاوتی از افراد و قشرهای مختلف اجتماعی در جوار امامزاده عبدالله قرار گرفته است. در اینجا شخصیت های سیاسی همچون یدالله سحابی و ادیبان و شاعران و نویسندگانی چون وحید دستگردی و یا خانم توران میرهادی مدفون هستند.

قبرستان امامزاده عبدالله شهرری را نمیتوان تنها قبرستانی دانست که قربانی طرح های مختلفی مانند ساماندهی، تفضیلی و هادی شهری و روستایی زیر نظر مدیریت های شهری یا متولیان قبرستان ها و امامزاده ها که بعضا تاریخی هم هستند، شده است، بلکه نمونه های مشابه زیادی را می توان نام برد که با این نوع طرح ها دست به گریبان شده اند؛ قبرستان تخت فولاد اصفهان، قبرستان مسگرآباد، بهشت زهرا (س) و امامزاده صالح تهران و حتی نزدیکترین نقطه به امامزاده عبدالله شهر ری، یعنی قبرستان ابن بابویه که در هر کدام یا سنگ قبرها را شکستند تا ساماندهی قبور انجام شود، یا با نام نظافت و ساماندهی ریتم قدیمی سنگ قبرها، قبرستان ها و نشانی مردگان از بین رفته اند.