سایه سنگین حریق بر سر بازار تاریخی اصفهان سنگینی می کند

خبرگزاری مهر/ براساس آخرین اخبار منتشر شده، سایه سنگین حریق بر سر بازار تاریخی اصفهان سنگینی می کند.

«هشدار! خطر بیخ گوش بازار تاریخی اصفهان» این گزارش میدانی بود که خبرگزاری مهر در مهر سال جاری منتشر کرد و در آن خطر بالقوه حریق در بازار تاریخی اصفهان را متذکر شد. گزارشی که با پیمایش چند ساعته همراه فرمانده پایگاه های آتش نشانی در بازار تهیه شد و تقریباً به تمام نقاط حادثه خیز از سراهای مختلف تا بافت فرسوده پشت بازار نیز پرداخته شد.

هم اکنون حدود چهار ماه از آن گزارش می گذرد و بازار تاریخی اصفهان چندین بار مورد حمله شعله های آتش قرار گرفته، شعله هایی که خوشبختانه به سرعت اطفا شده و فرصت تبدیل به فاجعه ای بزرگ را پیدا نکردند. با این حال همچنان وضعیت در بازار اصفهان با حدود 8 هزار و 500 واحد صنفی و ده ها بنای ارزشمند تاریخی در محدوده خطر قرار دارد و زنگ خطرها نیز به صدا درآمدند.

مسئله آتش سوزی در بازارهای تاریخی از داستان غمبار آتش سوزی در بازار تبریز آغاز شد و اواسط بهار سال 1398 پررنگ شد. این فاجعه زنگ خطر را برای بازارهای تاریخی در شهرهای مختلف ایران از جمله اصفهان که بازار بزرگ آن یادگاری از عهد سلجوقی و صفوی است، به صدا درآورد با این حال برخی از اقدامات در اصفهان انجام شد، اما همین اقدامات تازه در ابتدای راه است و برای پیش برد آن زمان، مطالعه و همگرایی بیشتری از سوی دستگاه های متولی می طلبد.

از طرفی بازار اصفهان به دلیل تعدد متولی ، همچنین درگیری بسیاری از دستگاه های اجرایی دارای پیچیدگی اداری است و همین موضوع نیز روند رسیدگی به وضعیت آن را کند کرده است. دامنه این دستگاه ها از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تا استانداری و شهرداری و اداره اوقاف و حتی شرکت توزیع برق کشیده می شود.

انتقال کابل ها به زیر زمین

علیرضا ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان پیرامون اینکه سایه سنگین حریق بر سر بازار تاریخی اصفهان سنگینی می کند، گفت: در سایر بازارهای تاریخی ایران از جمله تبریز آتش سوزی و مشکلاتی از این قبیل رخ داده و قاعدتاً در یک فضای تعاملی بین ما، بهره برداران و دستگاه هایی نظیر شهرداری و آتش نشانی باید برای این موضوع برنامه ریزی کرد و ضریب خطر این مشکل را کاهش داد.

وی با بیان اینکه «از مدیرکل بحران استانداری نیز خواهشی در این راستا داشتیم و قرار شد جلسه ای برای بحث ایمنی بازار داشته باشیم»، تاکید کرد: این یکی از معضلات مهم ما است که امیدواریم برای مشکل آنجا برنامه ریزی کنیم، این کار هزینه بر، زمان بر است و نیاز به همکاری بهره برداران دارد.

ایزدی افزود: بدون شک بناهای تاریخی شرایط استانداردی ندارند و امیدوارم در تعامل با دستگاه های متولی مانند اداره برق برای این ایمن سازی آنها برنامه ریزی دقیقی داشته باشیم.

وی ادامه داد: زمانی که در اراک مسئولیت اداره کل میراث فرهنگی را بر عهده داشتم در بازار تاریخی این شهر کانال هایی حفر و تجهیزات برق به آنها منتقل شد، این کار از نظر ایمنی و بصری به بهبود کار کمک می کنم؛ امیدوارم این الگو را در اصفهان هم اجرا کنیم.

میراث فرهنگی موظف به ایمن سازی مراکز تحت مدیریت است

مدیریت بحران استانداری از مدتهای پیش کارگروهی تشکیل داده و بر موضوع ایمن سازی بازار نظارت دارد. این کارگروه با حضور متولیان و دستگاه های مختلف تاکنون جلسات متعدد برگزاری کرده و مصوباتی نیز داشته است.

منصور شیشه فروش، مدیر کل مدیریت بحران استانداری اصفهان اظهار داشت: با توجه به مخاطرات احتمالی در محیط بازار تاریخی اصفهان، کارگروه ویژه ای در مدیریت بحران استانداری تحت عنوان «ایمنی بازار و مجموعه ابنیه تاریخی میدان نقش جهان» تشکیل شد. هدف این کارگروه جمع بندی، پایش و شناسایی مسائل و نقاط حادثه خیز بازار همچنین پیاده سازی برنامه ایمنی بازار است. کمیته فنی نیز متشکل از کارشناسان آتش نشانی، برق و نماینده اتاق اصناف تشکیل و گزارشی از وضعیت بازار و نقاط حادثه خیز آن تهیه شد.

وی ادامه داد: برخی از مهمترین موارد خطرناک میتوان به کابل ها و خطوط برق غیراستاندارد و غیرایمن در بازار و برخی کارگاه با تجهیزات حادثه خیز نظیر کپسول های گاز و اکسیژن اشاره کرد. یکی دیگر از مشکلات بزرگ بازار سد معبرهای ایجاد شده توسط کسبه است که حرکت خودروی امدادی در زمان حادثه را بسیار کند و بعضاً غیرممکن می کند.

شیشه فروش افزود: براساس این مشکلات شناسایی شده در فاز بلند مدت، حدود یک سال پیش اداره کل میراث فرهنگی تفاهم نامه ای با دانشگاه اصفهان منعقد که براساس آن تحقیقاتی پیرامون طرح خطرپذیری و کاهش حوادث میدان نقش جهان با همکاری شهرداری و سازمان آتش نشانی اصفهان انجام گرفته است. براساس یک طرح جامع قرار است بسیاری از موارد به صورت علمی و عملی برطرف شود و بطور کلی و براساس قانون همه ادارات از جمله میراث فرهنگی موظف هستند بناها و بخش های تحت امر و مالکیت خود را رصد و ایمن سازی کنند.

استقرار آتش نشانی در بازار

وی اظهار داشت: در فاز کوتاه مدت یک چک لیستی براساس مخاطرات شناسایی شده تهیه و به واحدهای صنفی آموزش ها و اخطارهای لازم داده شد. از یک ماه پیش تیم های آتش نشانی و اتاق اصناف یک به یک واحدهای صنفی را بازدید و نقاط بحرانی را شناسایی و به کسبه اخطارهای لازم را می دهند و مالکان با نظارت اتاق اصناف موظف به برطرف کردن نواقص شدند. از طرفی تاکنون یک و نیم کیلومتر از سیستم برق راسته بازار تاریخی اصفهان تعمیر و اصلاح شده و سه پست 400 برق و سه راسته برق جانمایی شد که یکی از آنها در سرای ملک التجار اجرا و دو پست دیگر با همکاری اداره اوقاف در سرای مخلص و گلشن جانمایی می شوند.

مدیر کل مدیریت بحران استانداری اصفهان ادامه داد: راسته بازار حدود هشت کیلومتر مساحت دارد و بیش از 7 هزار و 500 واحد صنفی در آن استقرار دارند. با همکاری سازمان آتش نشانی سه نقطه در درون بازار برای شکل گیری پایگاه های آتش نشانی با تجهیزات مخصوص مشخص شد. قرار است شهرداری با همکاری اداره کل راه و شهرسازی تملک این سه نقطه آنها را در اختیار شهرداری قرار دهد تا تجهیز شده و به چرخه ایمنی بازار اضافه شوند. همچنین اکیپ های سد معبر شهرداری و پلیس راهنمایی و رانندگی قرار شد برای سد معبر اقداماتی صورت دهند.

شیشه فروش با بیان اینکه مجموعه بازار خاص است و برای پیش گیری از حوادثی که در بازارهای دیگر از جمله تبریز رخ داده، تمامی دستگاه ها باید اقداماتی را انجام و به ما گزارش دهند، تاکید کرد: همچنین لازم است برخی صنوف از جمله کارگاه های طلاسازی به خارج از بازار منتقل شود که برای این موضوع نیز شهرداری و اداره کل راه و شهرسازی قرار است با همکاری یکدیگر برای این موضوع اقدام کنند.

معضل کارگاه های طلاسازی در مرکز بازار

یکی دیگر از متولیان مستقیم ایمن سازی بازار تاریخی اصفهان سازمان آتش نشانی شهرداری اصفهان است که تقریباً در همه کارگروه ها حضور فعالانه ای داشته و تاکنون درباره مسائل و مشکلات بازار نیز بارها تاکید داشته است. مسئولان آتش نشانی اصفهان که در مهار چند حریق اخیر بازار موفق بودند، شرایط این بافت تاریخی را بحرانی توصیف می کنند.

ابراهیم مطلبی، مدیرعامل سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری اصفهان گفت: چنانچه در یکی از حریق ها بازار تعطیل باشد شاهد حادثه ای فاجعه بارتر از بازار تبریز در اصفهان خواهیم بود. تاکنون تذکرات زیادی را به اداره کل میراث فرهنگی، اداره برق و اتاق اصناف برای ایمنی بازار داشته ایم.

وی با اشاره به «شبکه تارعنکبوتی برق کشی» در بازار اصفهان آن را بسیار خطرناک است عنوان کرد و افزود: هیچ نهادی تاکنون توجه ویژه به این امر نداشته است. طرح مطالعاتی پهنه بندی خطر و ارزیابی ریسک در بناهای تاریخی اصفهان توسط آتش نشانی و با همکاری دانشگاه اصفهان انجام شده و کتاب آن نیز چاپ شده است.

مطلبی یکی دیگر از خطرات بازار تاریخی اصفهان را حضور برخی کارگاه های خطرناک دانست و عنوان کرد: در بازار بزرگ اصفهان کاربری های خطرناکی از جمله کارگاه های طلاسازی در بازار اصفهان فعالیت دارند، در این کارگاه ها از کپسول های 11 کیلوگرمی گاز مایع و کپسول های هوا استفاده می شود که بسیار خطر آفرین است و نمونه این حادثه را یک ماه گذشته در بازار اصفهان داشتیم که به علت حضور به موقع آتش نشانان علیرغم دسترسی بسیار سخت و تصرف های کسبه اطفا شد.

شبکه تار عنکبوتی متعلق به شرکت توزیع برق نیست

علاوه بر تمام مشکلاتی و خطرآفرینی که برخی اصناف برای حیات بازار تاریخی اصفهان ایجاد کردند، شاید مهمترین معضل در این مورد سیستم های برق و فرسودگی سیستم آن باشد.

سید علیرضا عریضی، مدیر منطقه یک شرکت توزیع برق اصفهان گفت: زمانی که آتش سوزی بازار تبریز رخ داد، به صورت خودجوش در شرکت توزیع برق اصفهان از شهرداری، آتش نشانی، انجمن اسلامی بازار و نمایندگان اداره کل میراث فرهنگی دعوت و جلساتی تشکیل شد. همچنین پیش از آن نیز طرح جامعی برای بازار اصفهان طراحی و تدوین شد که بر اساس آن سه پست 400 در سه سرای مخلص، ملک التجار و گلشن همچنین اصلاح بخشی از کابل های و سیم کشی های برق در دستور کار قرار گرفت. بخشی از این کار در مناقصه گذاشته و با انتخاب پیمانکار انجام شد و برای بخش دیگر آن نیز بزودی مناقصه برگزار می شود.

وی ادامه داد: در سرای ملک التجار سیم کشی های بسیار خطرناک لخت وجود داشت و به دلیل مالکیت خصوصی این سرا کار اصلاح ساختار، تغییر تجهیزات فرسوده و نصب ترانس برق با 600 میلیون تومان بودجه به خوبی پیش رفت؛ اما در بخش های وقفی بازار کار به کندی پیش می رود. در بخشهای دیگر بازار از جمله بازار قیصریه اصلاح کابل ها و تابلوها انجام شد، اما در بازار یک شبکه ای که آن را اصطلاحاً شبکه «تار عنکبوتی برق» می خوانند وجود دارد که متعلق به شرکت توزیع برق نیست. این شبکه از سیم کشی های سرخود کاسبان برای روشنایی ویترین ها و میزها که در وسط بازار قرار دارد تشکیل شده است.

عریضی با بیان اینکه شبکه ای که شرکت توزیع برق در بازار دارد همه کابل های مشکی رنگ روکش دار هستند که به کنتورهای مغازه ها می روند و این شبکه هیچ مشکی ندارند و فقط نیاز به کاهش بار تابلوها در برخی سراها از جمله مخلص و گلشن وجود دارد، تاکید کرد: در روزهای آینده جلسه ای با اداره اوقاف داریم تا در دو سرای ذکر شده موارد نصب ترانس ها و اصلاح ساختار را انجام دهیم. امیدواریم تا پایان سال جاری فونداسیون دو پست در دو سرا نصب شده باشد تا پیش از رسیدن به پیک مصرف در فصل گرما کار به پایان برسد.

مدیر منطقه یک شرکت توزیع برق اصفهان اظهار داشت: کانال های زیر زمینی یا «ناکش ها»: از این کانال ها استفاده شده و کابل های ما از این کانال ها رد شده است. در سرای ملک التجار هم از همین کانال ها استفاده شده و رد کردن کابل ها از زیر زمین برای سهولت اجرای پروژه و افزایش ایمنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

وی، یکی از معضلات اداره برق را عدم شرکت پیمان کاران در مناقصه ها عنوان کرد و یادآور شد: تاکنون هزار و 500 متر از کابل کشی و اصلاح سیستم برق بازار انجام شده و 7 هزار متر دیگر آن باقی مانده که برای آن نیز مناقصه ای به زودی برگزار می شود. متأسفانه در مناقصات اخیر پیمانکاران به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی شرکت نکردند و یکی از مشکلات اصلی ما افزایش هزینه ها و عدم رغبت بسیاری از شرکت ها برای حضور در مناقصه ها است اما سعی داریم با مذاکرات لازم برای این پروژه پیمانکاری پیدا و بالای سر کار بگذاریم.