طاق بستان شاهکاری از مهندسی ساسانیان است

میراث آریا/ براساس آخرین گزارش های منتشر شده و خبرهای واصله، طاق بستان شاهکاری از مهندسی ساسانیان است.

نقش برجسته های ساسانی از مهمترین آثار فرهنگی و هنری این عصر محسوب می شوند و دو موضوع اصلی مذهبی و غیرمذهبی یا ترکیبی از این دو موضوع را به تصویر می کشند، یکی از مهمترین آثار ساسانی مجموعه طاق بستان در استان کرمانشاه است.

تصاویر در این اثر همانند دیگر آثار ایران باستان نه تنها به جهت تزئین بلکه برای خلق مفاهیم و موضوعات همانند بکار رفته اند. ابهامات و تردیدهایی در مورد زمان ساخت انگیزه و کارکرد طاق بستان وجود دارد،

وجود ایزدانی همچون میترا، آناهیتا و اهورامزدا این مجموعه را از سایر مجموعه های ساسانی متمایز کرده است، چرا که مجموعه طاق بستان تنها اثری در ایران است که شاه یا همان خسرو پرویز در حال گرفتن حلقه قدرت به صورت همزمان از دو ایزد اهورامزدا و آناهیتا است.

بطور کلی سوالات متعددی در خصوص اینکه طاق بستان شاهکاری از مهندسی ساسانیان است موجود بوده که هر کدام از آنها در جای خود جای مباحثه و تحقیق دارد یکی از این مباحث نحوه ایجاد و قبل تر از آن جانمایی خود اثر طاق بستان و انتخاب مکان آن است. مجموعه طاق بستان متشکل از نقش اردشیر، طاق کوچک (مربوط به نقش شاپور دوم و سوم) و طاق بزرگ (نقش خسرو پرویز سوار بر اسب معروفش شبدیز، نقش شکارگاه گراز و گوزن، نقش گرفتن حلقه قدرت توسط خسرو پرویز از آناهیتا و اهورامزدا، نقش درختان زندگی و الهه های نیکه) را شامل می شود.

این آثار در کنار چشمه های آب گوارایی که از دل سنگ می جوشد در شمال شهر کنونی کرمانشاه بر سینه کوهی با همین نام ایجاد شدند، اما موضوع قابل توجه آن است که از نظر زمین شناختی ساختار کوه تابستان سنگ آهکی و به صورت کارست است، بطور کلی اگر بخواهیم در مورد منبع اصلی چشمه آبهای طاق بستان سخن بگوییم میتوان گفت آب چشمه ها از حفره ای بسیار بزرگ (زون خرد شده ای) در ضلع غربی طاق ها به صورت طبیعی تامین می شود. این حفره پس از تغذیه از طریق آب های سطحی و زیر زمینی آب آن از مجاری کارستی پشت طاق ها عبور نموده و آب چشمه های طاق بستان و به تبع آن دریاچه و اراضی زیر دست را مشروب می کند.

اما نکته مهم این است که مهندسین ساسانی چگونه بدون دسترسی به تکنولوژی امروزی ماننده کورگیری یا همان مغزه برداری سنگ و نیز اسکن و مطالعات ژئوفیزیکی اقدام به جانمایی طاق ها نموده اند.

به نظر می رسد مهارت و تخصص مهندسین ساسانی در مباحث شناخت سنگ و سازه های زمین شناختی به حدی پیشرفت داشته که توانسته اند بدون برخورد با کانال های زهکشی شده طبیعی یا همان مجاری کارستی اقدام به خلق اثری عظیم در دل صخره ای سترگ به نام طاق بستان کنند، که پس از 1400 سال هنوز پابرجا است.

طاق بزرگ ارتفاعی در حدود 12 متر و عمق هفت متر را شامل می شود، بگونه ای که نقش خسرو سوار بر اسب معروفش شبدیز بیش از یک متر ضخامت داشته که به عنوان ضخیم ترین نقش برجسته ایران از آن یاد می شود.

اما دقت مهندسین ساسانی در انتخاب و جانمایی محل طاق ها توانسته است، این آثار را از زمان ساسانیان تا به امروز با کمترین آسیب به دست ما برسند.

یکی دیگر از نکات قابل توجه در مجموعه تاریخی طاق بستان، نحوه عملیات برداشت سنگ و باطله برداری آن و همچنین ابزارهای بکار رفته در ایجاد طاق و نقوش زیبای داخل آن است که امروزه با پیشرفته ترین دستگاه ها نیز کاری بسیار سنگین و پر هزینه است.

هنرمند حجار ساسانی در نقوش شکارگاه گراز و گوزن اقدام به خلق اثری زیبا نمود بگونه ای که با ایجاد نقوش بسیار ریز (مرغابی، گل و بوته زیورآلات و…) در تصاویر سعی داشته است که بتواند زیبایی پارچه های مورد استفاده ساسانیان که بر اساس این اثر احتمال می رود همان ابریشم های دست بافت دوره ساسانی باشد را به خوبی نمایش دهد. اما مبحث اصلی آنجاست که با چه ابزاری چنین ظریف اقدام به ایجاد این نقوش با ظرافت بسیار بالا بر روی سنگ آهک نموده که هنوز پس از گذشت بیش از 14 قرن هم چشم هر بیننده ای را به خود خیره می سازد.