ثبت جشن ها و موسیقی نواحی ایران در میراث ناملموس زنده جاده ابریشم

ایرنا/ براساس آخرین اخبار بدست رسیده، ثبت جشن ها و موسیقی نواحی ایران در میراث ناملموس زنده جاده ابریشم صورت گرفت.

نخستین نشست جهانی میراث زنده جاده ابریشم براساس مصوبه سومین نشست کمیته آماده سازی شبکه میراث زنده جاده ابریشم با حضور نمایندگانی از کشورهای گستره جاده ابریشم بویژه ایران، کره جنوبی، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان و همچنین متخصصان و پژوهشگران میراث ناملموس از دانشگاه های کشورهای حوزه آسیا و اقیانوسیه در 6 و 7 آبان 1400 با ارائه سخنرانی های علمی و بررسی میراث ناملموس جاده ابریشم و پیرو آن، دومین نشست با عنوان بررسی و تصویب جشن ها در تاریخ 19 آذر 1400 برگزار شد.

جشن های چهارشنبه سوری، مهرگان، چله نشینی و شب یلدا و موسیقی نواحی ایران در نخستین نشست جهانی میراث زنده جاده ابریشم که به میزبانی مرکز بین المللی اطلاعات و شبکه میراث فرهنگی ناملموس در آسیا و اقیانوسیه در کره جنوبی، و موسسه بین المللی مطالعات آسیای مرکزی (IICAS) ایکاس در سمرقند برگزار شد، معرفی و ثبت شدند.

در نشست نخست، پژوهشگران حوزه میراث ناملموس از جمله الیزابت بلک استاد دانشگاه شهید بهشتی و دکتر هوو ـ سی ـ لی، استاد دانشگاه هان یانگ کره جنوبی به بیان اهمیت جشن ها به عنوان بخشی از مهمترین میراث زنده کشورها در جاده ابریشم براساس کنوانسیون میراث ناملموس یونسکو پرداختند و هرکدام از نمایندگان کشورها نیز ضمن ارائه کلیاتی از قابلیت های فرهنگی، اجتماعی و جایگاه جشن ها، تصویب کردند که جشن های زنده در جاده ابریشم برای بررسی و تصویب در برنامه سال 2021 ارائه شوند و در سالهای بعد دیگر مولفه های فرهنگی و میراث ناملموس بررسی و معرفی شوند.

حسن باستانی راد، نماینده کمیسیون ملی یونسکو و رابط ملی در برنامه جاده ابریشم یونسکو و رئیس مرکز پژوهشی جاده ابریشم دانشگاه شهید بهشتی در این دو نشست جشن های ایرانی و موسیقی نواحی ایران را برای معرفی و تصویب در نخستین نشست جهانی میراث زنده ناملموس جاده ابریشم ارائه کرد.

باستانی راد در سخنرانی نشست نخست جایگاه و کارکرد گاهشمار (تقویم) خورشیدی ایرانی را به عنوان دقیق ترین و یکی از کهن ترین گاه شمارها در جهان معرفی کرد که همچنان زنده و تقویم ملی، آئینی، رسمی و اداری ایران و برخی از کشورها مانند افغانستان و همچنین تقویم فرهنگی بسیاری از کشورهایی است که جشن های ایرانی مانند نوروز، چهارشنبه سوری، یلدا و... را برگزار می کنند.

او اشاره کرد: بی آنکه بسیاری از کشورها و فرهنگ ها از گاهشمار ایرانی به عنوان تقویم رسمی و ملی استفاده کنند، اما شماری از جشن های ملی، عمومی و مهم آنها جشن ایرانی و براساس گاهشمار ایرانی است؛ از آن میان، 12 کشور عضو رسمی باشگاه نوروز و حتی کشورهایی مانند مغولستان که جشن نوروز در میان شماری از اقوام آنها برگزار می شود. این کشورها جشن نوروز و دیگر جشن های ایرانی را براساس تقویم ایرانی پاس می دارند، اما تقویم رسمی آنها تقویم خورشیدی ایران نیست و ممکن است از گاهشمار میلادی / گریگوری در نظام اداری خود استفاده کنند، درحالیکه که برآمده از تاریخ و فرهنگ آنها نیست، اما گاهشمار ایرانی با فرهنگ این کشورها پیوند عمیق تری دارد.

باستانی راد اضافه کرد: زمانیکه از جشن ها به عنوان میراث زنده جاده ابریشم صحبت می کنیم، شایسته است که بپذیریم جشن های ایرانی که منظم و به صورت فصلی و ماهانه برگزار میشده اند و هنوز هم در ایران و کشورهای بسیاری از قاره های گوناگون برگزار می شوند، به صفاتی مانند کهن، متنوع، جهانگیر و زنده شناخته می شوند.

یکی از رازهای ماندگاری این جشن ها علاوه بر آنکه ناشی از تأثیرگذاری عمیق فرهنگی، پیوند جشن ها با طبیعت، فرهنگ، هنر، صلح، دوستی و تنوع اجتماعی و فرهنگی است، ریشه در آن دارد که در دقیق ترین گاهشمار جهان (گاهشمار خورشیدی ایرانی) معنا و مفهوم می یابند و از همین رو ایران جز معدود کشورهایی است که تقویم رسمی و ملی آن هنوز زنده است. از این رو کشورهای گوناگون مانند کشورهای عضو باشگاه نوروز، جشن برخاسته میراث مشترک خود با فرهنگ، تاریخ و میراث ایرانی را متناسب با گاهشمار ملی، تاریخی و رسمی ایران برگزار می کنند، بی آنکه گاهشمار خورشیدی ایرانی، تقویم رسمی آنها باشد

مدیر علمی مجموعه از ایران چه می دانم و ویراستار کتاب های شب یلدا، تاریخ نجوم در ایران، و جاده ابریشم، دقت علمی در تقویم خورشیدی ایرانی و کوشش های چند هزار ساله برای محاسبه و تصحیح آن از جمله در زمان حکیم خیام نیشابوری را در پیوند با زمان دقیق برای برگزاری همین جشن ها و از جمله نوروز (آغاز بهار و سال نو در گاهشمار ایرانی)، یلدا (بلندترین شب در گاهشمار ایرانی و جغرافیای ایران) و دیگر جشن های ایرانی دانست.

وی افزود: ایرانیان گاه بطور منظم در هر ماه چندین جشن را به مناسبت های گوناگون برگزار می کرده اند و هنوز شماری از این جشن ها توسط همه ایرانیان و ملت ها و فرهنگ های گوناگون که ریشه مشترک با فرهنگ ایرانی دارند برگزار می شوند. مهم آنکه در ایران و دیگر کشورهای پیرامونی آن در آسیا و اروپا و یا هر نقطه ای از دنیا مردم با هر اختلاف ساعتی که با زمان رسمی ایران باشند، دقیقا براساس روز، ساعت، دقیقه و ثانیه آن در گاه شمار ایرانی و ساعت رسمی تهران، جشن هایی مانند چهارشنبه سوری، نوروز و یلدا را برگزار می کنند.

در این نشست ها که حداکثر 5 جشن و یا رویداد در پیوند با جشن ها قابلیت ارائه و تصویب داشت، ایران با معرفی جشن های مهرگان، یلدا، سده و چهارشنبه سوری حضور یافت و 4 جشن ایرانی برای معرفی در مرکز میراث ناملموس کره جنوبی و ایکاس و ارائه به سازمان یونسکو در راستای معرفی جهانی آنها مورد تأیید و تصویب نمایندگان قرار گرفت. همچنین جشنواره موسیقی نواحی ایران به عنوان تنها جشنواره موسیقی در این نشست ها مورد تایید و تصویب نمایندگان قرار گرفت.

در معرفی جشنواره موسیقی نواحی ایران که در 14 سال گذشته به صورت منظم برگزار شده، مجموعه ای از ده ها گونه موسیقی اقوام گوناگون در ایران مانند عاشیق آذربایجان، کردی، لری، بختیاری، زار، ترکمنی، بلوچی، قشقایی، خراسانی، و گیلکی، مازندرانی، و... ارائه شده است.

پیوند موسیقی نواحی ایران با جشن ها و تنوع موسیقی نواحی ایران، تنوع سازها، همچنین ایجاد تعاملات فرهنگی با کشورهای همسایه از طریق موسیقی نواحی از مهمترین مولفه های ارائه شده از سوی ایران برای ثبت موسیقی نواحی در نشست مرکز جهانی میراث ناملموس سئول و مرکز مطالعات آسیای مرکزی ایکاس ـ سمرقند بوده است.

از مهمترین رخدادهای این نشست ها آن بود که به پیشنهاد ایکاس قرار شد علاوه بر پرونده های ملی هر کشور، یک پرونده مشترک با نام نوروز هم که پیشتر در میراث ناملموس یونسکو به ثبت جهانی رسیده است، توسط ایران به عنوان میزبان باشگاه و دبیرخانه جهانی نوروز تکمیل شود و علاوه بر جشن هایی که هر کشور ارائه کرده است، نوروز تنها جشنی است که از حوزه آسیا و اقیانوسیه شایستگی جشن فراگیر و جهان شمول را داشته است. در همین نشست مغولستان پیشنهاد کرد که خواهان پیوستن به باشگاه نوروز است، زیرا یکی از اقوام قزاق تبار در مغولستان این جشن را با همه مولفه های آن برگزار می کند.