میتوان همه گیری کرونا را با رویکردهای باستان شناسی فاجعه بررسی کرد

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، میتوان همه گیری کرونا را با رویکردهای باستان شناسی فاجعه بررسی کرد.

نشست «بیماری کرونا و مواجهه با بحران های از منظر باستان شناسی» به مناسبت فرا رسیدن هفته پژوهش توسط پژوهشکده تاریخ ایران برگزار شد.

مهسا ویسی در این نشست، هدف از ارائه این بحث را گشودن طرحی در بیان کارکردهای دانش باستان شناسی در دنیای معاصر و نقش آن در خدمتگذاری به دنیای مدرن بیان کرد. وی با بیان اینکه دانش باستان شناسی در کشور ما زیر بار انگ باستان گرایی و گنج یابی کمر خم کرده و در جایگاه اصلی و کارکرد واقعی خود نتوانسته تثبیت شود، عنوان کرد: باستان شناسی به عنوان یکی از شاخه های علوم انسانی به خودی خود دارای کارکردهای کاربردی در ارتباط با جامعه، انسان امروز و دنیای معاصر است و میتوان به خوبی از آن استفاده کرد منوط بر اینکه این تعاریف و کاربردها در ماهیت پذیرفته شده این دانش در کشور ما نیز وارد شود.

وی با ابراز امیدواری به اینکه طرح موضوعات این چنینی بتواند طرح های نوینی در کاربردی سازی علوم انسانی از جمله باستان شناسی در کشور ما بوجود آورد، گفت: با تعریف یکی از شاخه های نوین باستان شناسی با عنوان «باستان شناسی معاصر» که به «باستان شناسی گذشته معاصر» و نیز «باستان شناسی گذشته نزدیک» نیز معروف است، هدف آن را کمک باستان شناختی به مطالعات علمی و اجتماعی گسترده تر جهان معاصر، عنوان کرد که سعی می کند وضعیت جهان امروز را بهبود بخشد و رویکردهایی چون باستان شناسی فاجعه را نیز از زیرشاخه های آن معرفی کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: باستان شناسی فاجعه نوعی استفاده مبتنی بر شواهد و حل مسئله از باستان شناسی برای کمک به مقامات برای یافتن آنچه اتفاق افتاده، در یک صحنه فاجعه و کمک به فاجعه دیدگان در روند بازیابی است که با مدیریت بحران و سیاستهای پیشگیری در سرتاسر جهان سر و کار دارد. درک اینکه چه زمانی، کجا، چرا و چگونه مخاطرات طبیعی رخ می دهند اولین قدم برای به حداقل رساندن تأثیر آنها بر زندگی ما است. اهمیت مطالعه تأثیری که فاجعه بر شرایط انسان می گذارد در باستان شناسی از آن جهت است که الگوهایی میان عوامل محیطی و راهکارهای غلبه انسان بر آن را نشان می دهد. با توجه به تغییرات بسیار زیادی که همه گیری کووید 19 در سطوح مختلف جوامع ایجاد کرده است، میتوان آن را نیز در دسته بندی فجایع قرار داد و با رویکردهای باستان شناسی فاجعه که بر الگوهای مستخرج از تغییرات فرهنگی تأکید دارد بررسی کرد.

وی گفت: باستان شناسان برای تحلیل بیماری های همه گیری که در سراسر تاریخ اتفاق افتاده و بالاخص در مواجهه با یک سایت باستانی از تخصص هایی مانند باستان شناسی شهری، باستان شناسی سکونتگاه ها و باستان شناسی تدفین بهره می جویند. برای مثال، همه گیری کووید 19 تغییرات خاصی در نحوه ی تدفین و خاکسپاری درگذشتگان در اثر این بیماری بوجود آورد که بررسی آن جز رویکردهای باستان شناسی تدفین است. هر پدیده ای که توسط انسان ساخته شده یا تغییر داده شده باشد، قابلیت بررسی به عنوان موضوعی باستان شناختی را دارد. اپیدمی کرونا نیز به عنوان یک فاجعه در سطح جهانی اثراتی را داشت که از دیدگاه های باستان شناسی قابل مطالعه است.

ویسی در ادامه با بیان چند نمونه از پژوهش هایی که باستان شناسان در سایر کشورها در ارتباط با کووید 19 انجام داده اند، عنوان کرد: یکی از کارهایی که باستان شناسی با رویکرد دیرین باستان شناسی انجام داده این است که برای درک اثرات فیزیکی بیماری همه گیر کووید-19 از روشی استفاده کرده اند که قبلاً برای مطالعه ی جمعیت های ماقبل تاریخ توسعه داده شده بود تا نشان دهد چگونه شبکه های فیلوژنتیک می توانند با موفقیت به ردیابی منابع عفونت کووید 19 کمک کنند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تصریح کرد: اگر می خواهیم در برابر چنین رویدادهایی در آینده انعطاف پذیرتر باشیم، واکنش های سیستمی ما باید تغییر کند و سریع تر شود و جای واکنش های فردی را بگیرد. بنابراین مطالعات نظام مند باستان شناسی معاصر یا گذشته اخیر دارای پتانسیل بسیار قابل توجهی است و مشاهدات باستان شناسی در مورد پاسخ های چند مقیاسی به همه گیری ها این پتانسیل را دارد که با برجسته کردن گسست بین خط مشی های ارائه شده توسط دولتها و نحوه اجرای مادی آنها توسط افراد، به سیاست گذاران این حوزه در مورد نحوه تدوین و اجرای این دستورالعمل ها آگاهی بدهد.

چنین مداخلاتی ممکن است بر شکل دهی معنادار رفتارهای بلندمدت متمرکز باشد تا کوتاه مدت. بنابراین، باستان شناسی معاصر می تواند نه تنها منبعی برای تأمل انتقادی در مورد لحظه کنونی، بلکه نقطه شروعی برای باستان شناسان و سیاست گذاران آینده برای نزدیک شدن به مظاهر گوناگون بحران های جهانی باشد.