گلیم نقش برجسته اصیل ترین صنعت دستی ایلام است

میراث آریا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، گلیم نقش برجسته اصیل ترین صنعت دستی ایلام است.

زندگی عشیره ای و سنتی و پرورش دام برای تأمین معیشت زندگی مردم منطقه ایلام از دیرباز تاکنون زمینه استفاده از پشم و رونق صنایع دستی مرتبط با آن خصوصاً قالی و گلیم ساده را فراهم کرده است.

عشایر این منطقه به دلیل کوچ نشین بودن و حرکت های مداوم، معمولاً از دارهای افقی که به راحتی جمع شده و در مناطق اسکان ایل قابل استقرار باشد، استفاده می کردند. از نظر مصرف نیز بخش عمده ای از قالی و گلیم های ساده تولیدشده توسط زنان، جنبه خودمصرفی داشته و در زندگی روزمره آنان مورد استفاده قرار گرفته است.

گلیم نقش برجسته در بین سایر رشته های صنایع دستی دارای حداکثر صنعتگر دستی است که اکثرا شامل زنان بوده و در کارگاه های خانگی تولید می شود، چرا که با تکنیک و شیوه های مختلف بافت آشنایی داشته و علاوه بر رسیدگی به امور منزل، به بافت گلیم نقش برجسته می پردازند.

گلیم نقش برجسته مهمترین و اصیل ترین صنعت دستی ایلام بوده که برای اولین بار در سال 1366 شمسی توسط سحر چلانگر از توابع شهرستان چرداول بافته می شود. او دست به ابتکار عمل زده و چند گره قالی در متن بافته خود می زند. از آن زمان تاکنون این هنر توسط عده کثیری انجام شده و به آن اشتغال دارند. به واسطه مستندات و چاپ کتابی در این خصوص، گلیم نقش برجسته به نام ایلام در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

گلیم نقش برجسته بیشتر جنبه تزئینی داشته و به صورت تابلو بافته می شود و ضمن آنکه زنان بنا به میل ذاتی خود به خانه داری و تزئین خانه های خود می پردازند که در این میان علاوه بر نقوش الهام گرفته از طبیعت پیرامون و نگاره های اصیل و اعتقادات مذهبی خود نقوش کتیبه ای همچون طرح نوشتاری دوازده امام (ع) و نقوش تصویری ائمه اطهار و آیات قرآنی را با اشتیاق بر بافته خود ثبت می کنند.

مواد اولیه مصرفی عمدتاً نخ پشمی و نخ پنبه ای است که معمولاً از نخ پنبه ای برای تار (چله) و از نخ پشمی برای گره و پود گلیم نقش برجسته استفاده می شود. بافندگان ایلامی نخ پشمی موردنیاز خود را از پشم دام های منطقه خود تهیه می کنند.

سایر ابزارهای گلیم نقش برجسته شامل افزار شانه مانندی به نام دفه یا دفتین است که برای ضربه زدن و هموار کردن سرنخ ها و رشته های پود پس از بافته شدن هر رج به کار می رود. کارد وسیله دیگر بافت است که قلابی در انتهای تیز آن تعبیه شده و بافنده به جای آنکه نخ را با انگشت بر چله ها گره بزند قلاب را بکار می برد و سپس سرنخ را با تیغه همان افزار می برد و کار سریع تر انجام می شود.

از جمله ابزارهای کار گلیم بافی میتوان به دفتین و کارد و قلاب اشاره کرد که به وسیله آن رشته های نخ تار را گرفته و با خامه گره می زنند و از کارد فقط در بریدن سر ریشه ها استفاده می کنند.

از جمله ویژگی های گلیم نقش برجسته مرغوب میتوان به سبکی وزن بواسطه استفاده از مواد اولیه ظریف، تقارن طرح و نقش، نداشتن سره یعنی نداشتن کجی ابعاد و ثبات رنگ الیاف بکار رفته در آن اشاره کرد.