معرفی تعدادی از مساجد تاریخی سمنان

میراث آریا/ این خبر پیرامون معرفی تعدادی از مساجد تاریخی سمنان برای شما مخاطبان گرامی نگارش شده است.

مسجد جامع سمنان

مسجد جامع سمنان در دوره سلجوقیه ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این مسجد یکی از قدیمی ترین و مهم ترین بناهای تاریخی و آثار اسلامی شهر سمنان است که در امتداد بازار قدیمی شهر و بازار شیخ علاءالدوله واقع شده است. ساخت این مسجد را به قرون اولیه اسلامی نسبت می دهند. غیر از مناره غزنوی سلجوقی مسجد، میتوان آثاری از دوره های ایلخانی، تیموری و تعمیراتی نیز از دوره قاجاریه را در مسجد جامع مشاهده کرد. یکی از مهمترین عناصر تشکیل دهنده مسجد شامل ایوان آجری و رفیع آن به ارتفاع بیش از 21 متر و عرض دهنه 10/40 متر است که با کتیبه ای به خط ثلث سفید بر متن لاجوردی مزین شده و مربوط به دوره تیموری است.

براساس مقاله معرفی تعدادی از مساجد تاریخی سمنان باید بدانید که در گوشه شمال شرقی شبستان شرقی مسجد جامع، منار مسجد واقع است که یکی از زیباترین منارهای تاریخی استان سمنان محسوب می شود. بر طبق کتیبه کوفی، منار بین سالهای 417 تا 466 توسط ابوحرب بختیار حاکم ایالت قومس در دوره غزنوی بنا شده است. ارتفاع این منار از سطح زمین 31/20 متر است. در اطراف منار نیز کتیبه ای با طرح و نقش زیبا از آجر و با خط کوفی تزئین شده است.

مسجد امام خمینی سمنان

مسجد امام خمینی سمنان در دوران قاجاریه ساخته شده و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده است. این مسجد نمونه ای کامل از مساجد چهار ایوانی و معرف معماری عصر قاجار است. این مسجد در سال 1342 ه. ق به همت حاج سید حسن حسنی از علمای بزرگ شهر سمنان و مولی کتاب «منهاج العارفین» در دوره فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است. در منابع آمد که هزینه ساخت مسجد امام از مصادره اموال حاکم جبار وقت سمنان تأمین شده است.

براساس مقاله معرفی تعدادی از مساجد تاریخی سمنان باید بدانید که عناصر تشکیل دهنده مسجد را ایوان های متعدد، شبستان های وسیع، حجره ها و کاشی کاری های متنوع آن تشکیل می دهد. ایوان غربی این مسجد بلندتر از ایوان های دیگر ساخته و با کاشی کاری ها و کتیبه هایی مزین شده است. کتیبه های داخلی ایوان ها با خط ثلث در متن لاجوردی است و آیاتی از قرآن کریم بر روی آنها حک شده است. این مسجد دارای سه در ورودی است و به وسیله یک دالان طولانی به تکیه معروف «پهنه» راه دارد. سه در دیگر دارای هشتی، دالان و دهلیز است.

مسجد جامع زاوقان سمنان

مسجد جامع زاوقان در قرن دوم هجری شمسی ساخته و در شمال محله زاوقان شده است. این مسجد از بناهای قرن دوم هجری شمسی و مربوط به دوره تسلط علویان است که توسط یکی از نوادگان امام سجاد (ع) به نام سید ضیاءالدین محمد بنا شده است. ایوان این مسجد بیش از 10 متر است. قسمت اعظم این مسجد خراب شده و آنچه از این مسجد باقی مانده قوس بلند ایوان و تزئینات آجری آن است.

مسجد امام حسین (ع) گرمسار

این مسجد در دوره قاجار ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. مسجد امام حسین (ع) گرمسار در سال 1311 ه. ش توسط حاج آقا بزرگ ابو حسین از اهالی تبریز به صورت نیمه کاره ساخته شد. بنای مسجد در سال 1348 و هم زمان با تشکیل هیات امنا تکمیل شد و به بهره برداری رسید. این مسجد در فاصله بین سالهای 1311 تا 1348 محل اسکان افراد بی بضاعت غیر بومی بوده است.

مسجد جامع حاج نبی ایوانکی

این مسجد در دوره قاجار ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این مسجد شامل دو فرش انداز در جهت شرقی و غربی است. شبستان جنوبی آن که محراب مسجد نیز در آن واقع است، عریض تر و فرش انداز شمالی کم عرض تر است. در وسط دو فرش انداز، چهار ستون مربع شکل وجود دارد که دو ستون آن به اضلاع شرقی و غربی مسجد متصل است. طاق مسجد دارای گنبدهای عرق چین و قوس های جناغی است که در ورودی مسجد و در بدنه شمالی آن تعبیه شده و به سمت حیاط شمالی مسجد باز می شود.

محراب مسجد در وسط دیوار ضلع جنوبی و مقابل در ورودی و در داخل یکی از اتاق نماهای مسجد ایجاد شده و قسمت های مختلف آن را با طیفی از رنگ آبی سیر تا روشن رنگ آمیزی شده و آیاتی از قرآن را روی آن نوشته اند. این اثر در سال 1387 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

مسجد جامع شاهرود

مسجد جامع شاهرود در دوره ایلخانی ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این بنا قدیمی ترین مسجد شاهرود است که قدمت آن حداقل به دوره ایلخانی می رسد. بنای کنونی مسجد شامل صحن، شبستان اصلی و 2 شبستان فرعی است. پوشش بنا به صورت طاق و گنبد و با قوس های ایرانی است.

مسجد بایزید بسطامی

مسجد بایزید بسطامی در قرن 6 و 7 ه. ق ساخته شده و در جوار امامزاده محمد در مجموعه تاریخی بایزید بسطامی واقع شده است.

این بنا از آثار جالب توجه قرن ششم و هفتم هجری قمری است که از دو قسمت متمایز مردانه و زنانه با دو شبستان عمود بر هم تشکیل شده است. بنای مردانه بر روی آثار مسجدی از دوره سلجوقی هم زمان با ساخت منار (514 ه. ق) قرار گرفته و دارای محراب گچبری نفیس با نقوش هندسی، گیاهی، اسلیمی و گل های چهار پر است. بخش فوقانی محراب با کتیبه هایی به خط ثلث و نستعلیق از دوره ایلخانی و قاجاری آراسته شده است. قسمت زنانه به شکل یک سالن طویل و باریک است و در سقف آن گچ بری های زیبایی مشاهده می شود.

مسجد جامع بسطام

مسجد جامع بسطام در دوره ایلخانی ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این مسجد توسط غازان خان در بین سالهای 700 تا 706 ه. ق ساخته شده است. مسجد جامع بسطام دارای صحن مستطیل شکل روباز و دو شبستان زمستانی و تابستانی است. بر ایوان مرکزی محراب مسجد گچبری زیبایی دیده می شود که دارای کتیبه های قرآنی است. تاریخ کتیبه های ایوان به سال 706 ه. ق برمی گردد.

مسجد جامع فرومد

مسجد جامع فرومد در قرن هفتم ه. ق ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این مسجد در روستای فرومد از توابع بخش میامی واقع شده و از مهمترین مراکز فعالیت نهضت سربداران بوده و تاریخ بنای این مسجد مربوط به دوره خوارزمشاهیان است. این مسجد دو ایوانی و مشتمل بر شبستان، رواق و اتاق گنبد دار است. سر در ورودی مسجد در ضلع شمالی مزین به تزئینات آجرکاری، گچبری و تعدادی کتیبه است. در این مسجد از فراز ستون نمای پایه ایوان غربی کتیبه های کوفی آمیخته با نقوش اسلیمی و گیاهی آغاز شده و بر ستون نمای پایه شرقی خاتمه می پذیرد.

مسجد تاریخانه دامغان

مسجد تاریخانه دامغان در 130 تا 170 ه. ق بنا شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این مسجد یکی از بناهای کهن و نمونه ای از مساجد اولیه در ایران است. ساخت این مسجد به سالهای 130 تا 170 ه. ق نسبت داده شده است. نام تاریخانه از دو واژه «تاری» و «خانه» تشکیل شده است که تاری لفظی ترکی و به معنای خدا است. خدای خانه از اولین نمونه های مساجدی است که در آن مناره نیز یکی از عناصر تشکیل دهنده بنا است.

این مسجد دارای حیاط مربع شکل در سمت قبله، یک تالار ستون دار و در سه طرف دیگر دارای رواق است. مصالح بکار رفته در این مسجد خشت و آجر است. شیوه معماری این مسجد مأخوذ از دوره ساسانی است. این مسجد در طی قرون متمادی بارها مورد مرمت قرار گرفته و پس از مسجد جامع فهرج یزد یکی از کهن ترین مساجد ایران محسوب می شود. مناره اولیه مسجد تاریخانه در داخل مسجد بوده که تخریب شده است. مناره کنونی مسجد نیز در جنب مسجد در دوره غزنویان بنا شده است. این مناره دارای 26 متر ارتفاع و 86 پله است.

مسجد جامع دامغان

مسجد جامع دامغان در دوره غزنوی- سلجوقی ساخته شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این بنا شامل صحن وسیع مشتمل بر چهار شبستان است که شبستان قدیمی آن سه ایوانه و دارای یک مناره تاریخی است. بنای اولیه مسجد مربوط به دوره غزنوی است. این مسجد دارای دو شبستان مربوط به دوران معاصر و یک شبستان زیرزمینی است که این شبستان در دوره قاجار و توسط میرزا محمدخان سپهسالار دامغانی ساخته شده است. در شمال شرقی این مسجد مناره ای به ارتفاع حدود 31 متر قرار دارد. سطح مناره با آجرهای نازک کوچک تزئین شده و شامل کتیبه ای قرآنی است. تاریخ بنای مناره به دوره سلجوقی برمی گردد.

مسجد حاج شکرالله

مسجد حاج شکرالله دامغان در دوره ایلخانی با شده و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. بنای این مسجد از خشت است اما در قسمت ورودی مسجد به دلیل بازسازی و مرمت از آجر قزاقی استفاده شده است. پلان این مسجد مربع است و سقف آن گنبدی شکل است. در دیوار جنوب غربی مسجد نیز محراب وجود دارد.