توضیحات یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپو دبی

ایسنا/ این خبر پیرامون توضیحات یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپو دبی برای شما نگارش شده است.

یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپو 2020 دبی می گوید: امسال پاویون ایران با تولی گری شرکت سهامی نمایشگاه بین المللی و وزارت صمت، به صورت داوطلبانه و تلاشهایی که صورت گرفت، بین 14 نهاد تقسیم شد که می توانست اتفاق خوبی تلقی شود؛ ولی چون کیوریتور و مدیریت یک پارچه ای در فضای پاویون ایران وجود نداشت، هر نهاد ساز خود را زده بود که نتیجه پاویون ایران چون یک ترشی هفت بیجار شد.

چندی پیش در راستای نقدهای وارده به پاویون ایران در اکسپوی 2020 دبی صحبتی داشتیم با نشید نبیان، طراح معمار پاویون ایران که بنابر گفته های او، تنها طراحی کالبد پاویون ایران برعهده آنها بوده و فضای داخلی غرفه های پاویون به نهادهای مختلف سپرده شده که جز بخش تکنولوژی، سایر غرفه ها بدون مشورت با طراح اقدام به طراحی و پر کردن غرفه های خود کرده اند.

حال در همین راستا پای صحبت های مهرداد زواره محمدی، معمار که از پاویون ایران در اکسپو بازدید کرده، نشستیم تا نظر او را درباره پاویون ایران در اکسپو 2020 دبی و اثرات کلی اکسپو بر معماری را جویا شویم.

او پیرامون توضیحات یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپو دبی می گوید: از سال 2010 که مصادف است با برگزاری اکسپوی شانگهای تا اکسپوی 2015 میلان و اکسپوی 2020 دبی که یک سال بخاطر کرونا به تعویق افتاد، درگیر موضوع پاویون ایران در اکسپو بوده ام. در این دوره از اکسپو، غیر از آنکه در مسابقه معماری آن شرکت کرده و کمک می کردم، از طریق کمیته اکسپو که در اتاق بازرگانی ایران تشکیل شده، یکی از اعضای کمیته اکسپوی اتاق بازرگانی ایران برای مدیریت برنامه ریزی هیئت های تجاری ایرانی و ارتباطشان با گروه های خارجی در محل پاویون ایران هستم.

این معمار ادامه می دهد: رویدادهایی چون اکسپو یا بینال معماری ونیز در کلیه دوره ها دارای یک شعار محوری، یک تم اصلی و یک سری تم های فرعی بوده اند. از 170 سال پیش در سال 1851 اکسپو در لندن آغاز شد و چند دهه بعد در پاریس با ساخت برج ایفل به صورت جدی شکل گرفت. چند دهه بعد، هر اکسپو یک تم و شعار محوری داشته که براساس آن و یکسری معیارهای دیگر میزبان اکسپو انتخاب می شود. البته نوع معرفی و برنامه ریزی تم اکسپو بسیار حایز اهمیت است؛ در واقع با توجه به اتفاقاتی که در دنیا در حال رخ دادن است، تم آن دوره از اکسپو توسط کشورهایی که کاندیدای میزبانی هستند در نظر گرفته شده و نهاد «BIE» که اکسپوهای جهانی و تخصصی را در دفتر مرکزی خود در پاریس مدیریت می کند، با انجام بررسی های لازم مشخص می کند کدام کشور شعار و رویکرد بهتری در انطباق با شرایط روز را پیشنهاد داده و براساس آن و البته معیارهای دیگر از جمله ارزیابی زیرساخت های گردشگری آن کشور، میزبان اکسپو را انتخاب می کند.

کیوریتوری که ایران نداشت

این معمار با بیان اینکه مهمترین مسئله حضور ایران در عرصه های این چنینی بحث کیوریتور است، ادامه می دهد: کیوریتور در فارسی «نمایشگاه گردان» ترجمه شده که ترجمه خیلی بدی است. به تعبیر من باید آن را کارگردان هنری نامید؛ درواقع همانطور که یک کارگردان فیلمی دو ساعته را لحظه به لحظه با تمام جزئیات سناریوسازی می کند، وظیفه کیوریتور نیز همین است. یک کیوریتور باید برای شش ماه طول دوره برگزاری اکسپو، براساس تم ارائه شده، راه حل سرزمینی خود را با ابزارهای فرهنگی و تکنولوژیکی به جهانیان عرضه کند.

زواره پیرامون توضیحات یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپو دبی بیان می کند: از 65 دوره برگزاری اکسپو، این رویداد امسال برای نخستین بار در خاورمیانه برگزار شد. 95 درصد اکسپوها یا در آمریکای شمالی یا در اروپا بوده و تنها دو، سه دوره در آسیا و یک دوره در استرالیا برگزار شده است. حال در نخستین دوره برگزاری اکسپو در خاورمیانه که در همسایگی ما بود، ایران برای این شش ماه چه برنامه و سناریویی ارائه داد؟

او تصریح می کند: متأسفانه در کیوریتوری ضعف داریم. پیشتر به مدیران شرکت سهامی نمایشگاه بین المللی زیرمجموعه وزارت صمت که متولی اکسپو هستند، پیشنهاد داده بودم که حتی به جای فرد کیوریتور، می توانند یک گروه کیوریتوری داشته باشند. خیلی از کشورها دارای یک تیم کیوریتوری هستند که در آن تخصص های مختلفی مانند معمار، هنرمند یا کارگردان هنری، جامعه شناس و حتی شاعر و ادیب حضور دارد. به عنوان نمونه، پاویون انگلستان که با ایده از آخرین پروژه های استفان هاوکینگ طراحی شده و به نام پاویون شعر نام گذاری شده و بسیار تاثیرگذار و شگفت انگیز در یک ارتباط دوسویه بین مخاطب و پاویون است، ردپای شاعر، ادیب و تکنولوژی هوش مصنوعی در طراحی هنری غرفه بچشم می خورد.

مأموریت اکسپو تبادل فرهنگی است

او با بیان اینکه کشورهای دیگر حضور خود را در یک عرصه دیپلماسی فرهنگی عرضه می کنند، ادامه می دهد: زمانیکه این نکته را با دوستانم در اتاق بازرگانی در میان می گذارم، برایشان سوال می شود که لزوم حضور آنها چیست؛ چون مأموریت آنها اقتصاد و بیزینس است؟! در پاسخ می گویم که پلتفرم توسعه در تمام دیسیپلین ها، از فرهنگ می گذرد. به این صورت که اگر بتوانیم با کشورهای همسایه رایزنی داشته باشیم و جلب اعتماد کنیم، توسعه اقتصادی، سیاسی و ... شکل می گیرد. ولی مهم این است که یک کیوریتور یا گروه کیوریتوری به عنوان کارگردان هنری و مدیر رویدادهای پاویون در طول دوره زمانی اکسپو داشته باشیم. وقتی مدیریت بهره برداری و سناریوی زندگی پاویون به درستی انجام شود، معماری، طراحی داخلی، و مدیریت رویداد به درستی شکل می گیرد و به مخاطب جهانی عرضه می شود.

او بیان می کند: اگر مدیریت یکپارچه ای در پاویون ایران وجود داشت، صدا و تصویری که قرار است از ایران به گوش و چشم جهانیان برسد، یک صدای واحد و تصویر موزون خواهد بود. ولی چون خلاف این امر اتفاق افتاد، طراح معماری پاویون ایران قهرمان ملی شد و با توجه به اینکه کارش را در حوزه معماری درست انجام داد ولی تمام کمبودها و مشکلات به پای او نوشته می شود و اوست که به مثابه یک قهرمان گناهکار باید به همه پاسخ بدهد...

این معمار تصریح می کند: طرح معماری ایران در یک ارزیابی معماری بین 191 کشور جهان که در اکسپو شرکت کرده اند، جز هشت طرح برتر شناخته شده است. اخیرا «سی ان ان» بررسی کرد که طراحی معماری پاویون ایران جز 15 طرح برتر اکسپو شناخته شده است ولی اجرای آن ضعیف بوده است. به این صورت که طرح خوب معماری پاویون ایران با پیمانکاری ضعیف اجرا شده و به دلیل ضعف مدیریت رویداد و نبود مدیریت یکپارچه، بهره برداری بسیار ضعیفی در آن وجود دارد.

او اضافه می کند: نتیجه این مسائل باعث شد که همه مشکلات و ضعف ها را از چشم معمار بینند، درصورتیکه معمار کارش را در حد مقبول و خوب انجام داده است. پاویون ایران در اکسپوی 2020 دبی در مقایسه با دوره های قبلی حضور ایران در این رویداد خیلی رو به جلو بوده است.

دوره های بعد کیوریتور باید بالاتر از معمار باشد

او با اشاره به اهمیت حضور کیوریتور در دوره های بعدی اکسپو بیان می کند: گروه معماری امسال از کیوریتور استفاده و داستان شهرزاد را پیاده کرد. درواقع طرحی که بر اساس داستان هزار و یک شب شهرزاد ارائه شده بود، پاویون و فضای داخلی را به انسجام می رساند؛ ولی چون مدیریت یکپارچه وجود نداشت، شرکت سهامی نمایشگاه پاویون ایران را به نهادهای مختلف سپرد که تنها یکی از آنها با همکاری معمار غرفه خود را پر کردند. مابقی یا از بیرون طراح آوردند یا اصلا طراح نداشتند. ولی اگر همان طرحی که خانم نبیان و تیمش آماده کرده بودند پیاده میشد، وضعیت از آنچه که اکنون وجود دارد بسیار بهتر بود.

نکات مثبت پاویون ایران در اکسپو

زواره محمدی با بیان اینکه محل احداث پاویون ایران در نقطه خوبی قرار دارد، می گوید: نوع مشارکت ایران بین 191 کشوری که شرکت کرده اند، یکی از برترین ها است. کشورها به دو مدل در اکسپو شرکت می کنند؛ مدل اول اینگونه است که کشورهای عمدتا ضعیف تر، بسته به بودجه خود فضایی را در ساختمان های از پیش ساخته شده اکسپو که بصورت اشتراکی است اجاره می کنند و به نمایش محصولات خود می پردازند. ولی نوع دوم و مترقی آن که اکثر کشورهای پیشرفته مشارکت می کنند، خرید زمین برای شش ماه و طراحی و ساخت پاویون براساس مدل پیشنهادی خود است. که خوشبختانه ایران با این روش و در بالاترین سطح مانند کشورهای درجه یک در اکسپو شرکت کرده است.

پاویون ایران حتی یک راهنما هم نداشت

او در بخش دیگر از صحبت های خود در نقد پاویون ایران بیان می کند: زمانیکه قصد بازدید از پاویون کشوری مثل ژاپن را داشتیم، از لحظه ای که در صف می ایستادیم تا زمانی که از آنجا خارج می شدیم، برایمان برنامه ریزی شده بود و همه چیز چون دانه های تسبیح به هم وصل بود. ولی در پاویون ایران هیچکسی نبود که حتی به بازدیدکنندگان خوش آمد بگوید یا آنها را برای نحوه بازدید از بخش های مختلف پاویون راهنمایی کند. این امر موجب شده است که بازدیدکنندگان به فضای داخلی رفته و از موسیقی زنده و عروسک های متحرک بازدید کنند و از همانجا خارج شوند؛ زیرا گمان می کنند کل محتوا همان است.

این معمار ادامه می دهد: پیشنهاد دادیم که نقشه هایی را چاپ کرده و در اختیار بازدیدکنندگان قرار دهند تا بدانند چگونه باید از پاویون ایران بازدید کنند، ولی این امر هنوز عملی نشده است؛ زیرا تجربه به خصوصی در این زمینه نداریم و نمی خواهیم بپذیریم که ضعیف هستیم.

با تخته و مقوا برای پاویون ایران تخت جمشید می ساختند

او همچنین استفاده از معماران را برای طراحی پاویون ایران در دو دوره گذشته به فال نیک میشمارد و می گوید: برای شرکت در دو دوره اخیر اکسپو، در ایران مسابقه معماری برگزار شده تا براساس طرح معماری منتخب، معمار پاویون انتخاب شود که البته در سال 2015 میلان طرح منتخب طی یک حرکت غیرحرفه ای و غیراخلاقی کنار گذاشته شد و وزیر وقت صمت فرد دیگری را برای طراحی پاویون معرفی کرد. ولی من همین را که حداقل از یک طراح و معمار استفاده کردند، به فال نیک می گیرم؛ چون پیش از آن در دوره های قبل با تخته، یونولیت و مقوا بادگیر یزد و سرستون تخت جمشید ساخته و به عنوان پاویون ایران معرفی می کردند.

این معمار تصریح می کند: زمانیکه سوال می کردیم چرا پاویون ایران را طراحی نمی کنند؟ رگ گردنشان بیرون میزد که ما میدان نقش جهان و پل خواجو و تخت جمشید داریم. ولی نمی دانم چرا گمان می کردند مثلا ایتالیا کلوسئوم ندارد یا چین شهر ممنوعه را؟ ولی تفاوت آنها در این است که با ابزار تکنولوژیک آخرین دستاوردهای خود را رو می کنند. با این حال اکنون دو دوره است که متوجه شده اند پاویون ایران به طراحی نیاز دارد و خوشبختانه حضور در عرصه های جهانی، به شکل بهتری انجام می شود.

اولویت اول اکسپو معماری نیست

همچنین در ادامه از این معمار درباره تأثیرات اکسپو بر حوزه معماری سوال می کنیم که زواره با بیان نکته بالا ادامه می دهد: معماری در خوشبینانه ترین حالت شاید اولویت سوم اکسپو باشد. پاویون هایی که در اکسپو قرار می گیرند عمری شش ماهه دارند و اکثر این ساختمان ها پس از شش ماه جمع و تخریب و یا استفاده های دیگری از آنها می شود. البته برخی از بناها که براساس ایده های پایداری ساخته شده اند، جمع شده و به کشور دیگر یا کشور میزبان ارسال شده، دوباره اسمبل و از آن استفاده می شود. مثلا پیش بینی شده است که کل اکسپو دبی پس از پایان اکسپو به یک مجموعه مسکونی بسیار مدرن تبدیل شود.

او تصریح می کند: چون پاویون ها عمری شش ماهه دارند، الزامات ساختمانی سفت و سختی بر آنها حاکم نیست. به همین علت فضای پاویون ها بسیار سیال، منعطف و تکنولوژیک است و این امر به شدت به شبیه سازی آینده ساختمان ها کمک می کند. به عنوان مثال ایده طراحی پاویون ژاپن که از اوریگامی است، در این زمینه درس آموز است؛ چراکه موتیفی است از فرهنگ و سنت ژاپن با مصالح بسیار سبک و منطبق با محل پاویون ژاپن در ناحیه پایداری.

این معمار ادامه می دهد: بالاترین میزان زلزله در ژاپن اتفاق می افتد ولی می بینیم با وقوع یک زلزله مثلا هشت ریشتری تنها پنج نفر فوت می کند اما اگر همان زلزله در ایران بیاید 200 هزار نفر جان می دهند. علت این امر نیز استفاده آنها از مصالح سبک است. این مسئله موجب می شود که با ریزش سقف ساختمان، مصالح سبک تلفات انسانی کمتری به بار بیاورد. ژاپن با مصالح سبک خود به دنیا این پیام را می دهد که اگر در فضای حادثه وجود دارید با مصالح سبک می توانید امنیت انسانها را تأمین کنید و همچنین سامانه خنک کننده پاویون با جنس شفاف پوسته اریگامی که در کنار استخر آب، سازگار با محیط زیست است و فضای مطبوعی ایجاد کرده است.

درآمدزایی با ایجاد فضاهای فرهنگی

او بیان می کند: مسئله دوم مأموریت و جهت گیری اصلی اکسپو، یعنی همان فضای دیپلماسی فرهنگی است. در شهرسازی بحثی داریم که شهرهای رو به رشد دنیا، بر اساس ترمی به نام برنامه ریزی فرهنگی شکل می گیرد. مثلا دبی که قبله گاه خیلی از شرکت ها و سازمان های کارفرمایی ساخت و ساز ایران است و برخی با دو روز سفر به این کشور قصد می کنند، مثلا چهار تا شاپینگ سنتر همانند دبی را در ایران بسازند، اکنون چندین سال است شروع کرده با مبحث برنامه ریزی فرهنگی، ساختمان سازی کند. مثلا یک موزه لوور یا سالن اپرا ساخته و متوجه شده که اقتصاد پایدار در فضاهای فرهنگی است و دوره ساخت و فروش بناهای تجاری گذشته است.

این معمار تصریح می کند: امروزه میتوان با جنبش فرهنگی و ایجاد فضاهای فرهنگی درآمد ایجاد کرد که اتفاقا آن درآمد، پایدار است و علاوه بر آن، مردم آن منطقه و شهر را از نظر فرهنگی، سواد و دانش چند قدم به جلو می برد. یکی از پیام های اکسپو توسعه فضاهای فرهنگی برای بهبود اقتصاد شهری است. حضور و تجربه فضای اکسپو می تواند وضعیت معماران را بهبود ببخشد و رویکردهای ذهنی آنها را ارتقا دهد تا بعد از اینکه آن فضا را تجربه کردند به کشور خود بازگشته و بتوانند در افزایش کیفیت معماری و ارتقای جایگاه معماری و شهرها بکوشند.