تخریب زنجیره ای خانه های تاریخی همدان

ایسنا/ براساس آخرین خبرهای بدست آمده، تخریب زنجیره ای خانه های تاریخی همدان مشاهده می شود.

تخریب خانه ها در بافت های تاریخی همدان شکلی زنجیره ای به خود گرفته است، بگونه ای که در کمتر از یک ماه و بدتر از آن در کمتر از یک روز سومین و چهارمین خانه تاریخی که وضعیتی مشابه دو خانه تاریخی دیگر در همدان داشتند با وجود قرار گرفتن در بافت تاریخی این شهر و با داشتن مجوز از مدیریت شهری تخریب شدند. با تخریب این دو خانه تاریخی یعنی خانه خانجانی و خوشبخت به نظر می رسد تخریب میراث فرهنگی در همدان برای متولیان شهری به اتفاقی طبیعی تبدیل شده است.

دهم مهر 1400 تخریب پرسر و صدای مدرسه تاریخی ظفر رخ داد؛ قدمی که مدیریت شهری همدان درست در نخستین روزهای آغاز سال تحصیلی برداشت و یکی از مدارس قدیمی این شهر را از بافت تاریخی همدان حذف کرد. در همان زمان حدس و گمان ها به سمت احتمال اجرایی شدنِ مصوبه ای رفت که حدودا مهر سال گذشته در دست بررسی بود؛ «10 نفر از اعضای وقت شورای شهر در صحن شورای اسلامی همدان طرحی را تصویب کردند که شهرداری ها برای ساخت وساز در بافت تاریخی شهری یعنی رینگ اول و دوم از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان استعلام نکنند.»

هر چند فرماندار وقت همدان در همان زمان اعلام کرد که این مصوبه در کمیته انطباق رد شده اما خبرهایی می رسید که اعضای وقت شورای شهر با لطایف الحیل، تغییراتی در مصوبه انجام داده و با تفکیک بافت تاریخی از رینگ اول و دوم تلاش می کردند تا مصوبه را به کمیته انطباق تحمیل کنند، آن هم در صورتیکه بافت تاریخی از رینگ اول و دوم همدان قابل تفکیک نیست.

با این وجود بی خبری از آخرین وضعیت این مصوبه، این احتمال را وقتی قوی تر می کند که یک هفته پس از تخریب مدرسه، خانه تاریخی دکتر شیری هم در حالیکه مراحل ثبت در فهرست آثار ملی را می گذراند، تخریب شد. در نخستین تخریب یعنی مدرسه پهلوی ظفر، شهرداری، مالک را مقصر دانسته بود که بدون مجوز دست به تخریب این مدرسه زده و حتی شورای شهر هم جلسه ای تشکیل داده بود تا از تکرار این اتفاق جلوگیری کند، اما هنوز نتیجه ای از جلسه بیرون نیامده بود که که لودرها خانه شیری را در کمتر از سه روز تخریب کردند.

این بار هشدارها بیشتر شدند اما به نظر می رسد متولیان شهری آن را بیشتر حرف هایی دانسته اند که مانند درد دل فقط قابلیت شنیدن دارند، نه این که به آنها جامه عمل بپوشانند.

بعد از گذشت کمتر از 10 روز از دومین تخریب حالا خبر می رسد دو خانه تاریخی دیگر یکی منسوب به خانجانی در محله آقاجانی بیگ و دیگری خانه تاریخی خوشبخت در محله چرچره در کمتر از 24 ساعت تخریب شده اند.

حسین زندی، فعال میراث فرهنگی همدان پیرامون تخریب زنجیره ای خانه های تاریخی همدان تاکید می کند: مالک بنای خانجانی درخواست پروانه ساخت و ساز کرده و ظاهرا مجوز مورد نیاز را از شهرداری گرفته اند.

او با تاکید بر اینکه از دو سال قبل میراث فرهنگی پرونده ثبتی برای خانه های تاریخی همدان تشکیل داده بود، می گوید: این اتفاق در حال حاضر و در بناهای تازه تخریب شده رخ می دهد، به این شکل است که پرونده ثبتی بناهای تاریخی توسط میراث فرهنگی شکل می گیرد و نامه به مالک فرستاده می شود که این بنا در حال ثبت است، اما مساله اصلی این است که دفتر ثبت وزارتخانه قدم اصلی را برای بررسی این پرونده های ثبتی برنمی دارد.

وی ادامه می دهد: براساس اطلاعات موجود دو پرونده از بناهای تاریخی بافت تاریخی همدان که تخریب شده اند در سال گذشته به دفتر ثبت آثار تاریخی فرستاده شده اند؛ یکی در مرداد 1399 و دیگری در مهر سال گذشته؛ اما متاسفانه تا همین امروز دفتر ثبت آثار تاریخی هیچ واکنشی برای بررسی پرونده های رسیده به این دفتر نداشته است، آن هم در شرایطی که تا کنون چندین جلسه ثبت آثار تاریخی کشور تشکیل شده و بناهای مختلفی در سراسر کشور در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند، اما هنوز هیچ توجهی به خانه های تاریخی همدان نشده است.

او با تاکید بر اینکه نیاز است تا وزارتخانه میراث فرهنگی و اداره کل میراث فرهنگی همدان هر دو با یکدیگر بناهای تاریخی در فهرست انتظار ثبت ملی را بررسی کرده و آنها را به ثبت برسانند، می گوید: اگر این اتفاق رخ می داد امروز دیگر هیچ بهانه ای برای تخریب این بناهای تاریخی نبود.

به گفته زندی میراث فرهنگی می گوید که اطلاعات چندانی از خانه خانجانی در اختیار ندارد و با تخریب خانه، قطعا اطلاعاتی که میتوان به صورت مستند از این خانه بدست آورد، از بین رفته است.

این فعال میراث فرهنگی همدان همچنین تاکید می کند: بهانه شهرداری همدان این است که هیچ مسئولیتی در قبال تخریب خانه های تاریخی این شهر ندارد، در حالیکه براساس ماده 100 قانون شهرداری ها در محدوده شهری، هر گونه عملیات عمرانی در خانه ها و املاک محدوده شهری باید از شهرداری استعلام گرفته شود، اما متاسفانه شهرداری از زیر بار مسئولیت شانه خالی می کند.

او همچنین از بی توجهی استانداران قدیم و جدید همدان نسبت به تخریب بناهای تاریخی شهر خبر می دهد و می گوید: به نظر می رسد استانداری هم اعتقادی به حفظ هویت شهری ندارد.

زندی با بیان اینکه خانه خانجانی در قدیمی ترین مرکز محله همدان که سبک و سیاق بیشتر خانه های آن شبیه به بناهای قاجاری یا اوایل پهلوی است، قرار داشته، توضیح می دهد: بخش جنوب غربی خانه خانجانی بر اساس ساختار پلان و تزیینات موجود، ساختاری قدیمی تر دارد و احتمالا در دوره پهلوی اول ساخته شده، اما برگرفته از معماری دوره اواخر قاجار است. بخش شمال شرقی آن احتمالا در دوره های بعد ساخته شده و منطبق با گونه های دوره پهلوی دوم است، بر این اساس دو سبک مختلف معماری را همزمان میتوان در آن دید. از سوی دیگر بخش جنوب غربی به دلیل مقیاس کوچک آن، متشکل از یک اتاق سه دری در مرکز و دو دالان یا تختگاه در طرفین است که دالان سمت غربی مشابه با الگوهای قاجاری در انتهای آن پله ارتباطی قرار دارد. این گونه الگوی کوچک مقیاس در اقلیم سرد و کوهستانی همدان رواج زیادی داشته و به راحتی امکان گرمایش آن مقدور بوده است.

او درباره تخریب خانه خوشبخت در محله چرچره یا محوطه ساعی و در کنار مدرسه تاریخی مریم که آن نیز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و در حال تبدیل به هتل است، اظهار می کند: ظاهراً مالک این خانه قدیمی از تخریب های رخ داده در کمتر از یک ماه قبل در همدان به عنوان یک فرصت استفاده کرده و بخشی از خانه را تخریب کرده است.

به گفته او، این خانه نیز جز خانه های واجد ارزش و مربوط به پهلوی اول است و در حال ثبت بوده و پرونده ثبتی آن نیز آماده شده بود.