معضلات پیش روی وزارت میراث فرهنگی و راهکارها و برنامه های پیشنهادی

ایسنا/ این خبر پیرامون معضلات پیش روی وزارت میراث فرهنگی و راهکارها و برنامه های پیشنهادی برای شما نگارش شد.

در بیانیه جامعه باستان شناسی خطاب به حجت الاسلام والمسلمین سید ابراهیم رئیسی پیرامون معضلات پیش روی وزارت میراث فرهنگی و راهکارها و برنامه های پیشنهادی آمد: همان گونه که رئیس جمهور منتخب استحضار دارند مسأله فرهنگ و بویژه میراث فرهنگی یکی از اساسی ترین موضوعاتی است که سکان و هدایت آن در حوزه مسئولیت ریاست جمهوری است. اما متأسفانه در تبلیغات و رقابت ها و مناظره های انتخاباتی نامزدهای محترم کمتر بدان پرداخته شده بود و میراث فرهنگی این کهن دیار همواره ماندگار، هیچ جایگاهی را در برنامه های نامزدهای محترم ریاست جمهوری که قرار بود چهار سال سکان مدیریت کلان این کشور باستانی را برعهده بگیرند، به شکلی شایسته به خود اختصاص نداد و حتی در برنامه اعلامی برخی از نامزدهای محترم ذکر نامی هم از آن به میان نیامد!

همین کم توجهی به امری خطیر که یکی از مولفه های مهم هویتی ایران اسلامی را تشکیل می دهد، انجمن علمی باستان شناسی ایران را بر آن داشت تا در آستانه تحولات بنیادین در دولت آینده، دغدغه های بخشی از جامعه علمی، پژوهشی و کارشناسی حوزه میراث فرهنگی کشور را به عالی ترین مرجع تصمیم گیری در دستگاه اجرایی منعکس کند. با امید به آنکه این دل نگرانی ها، واقعیت ها و راهکارهای پیشنهادی بتواند در اتخاذ بهترین تصمیمات موثر افتد.

حضرت عالی می دانید که رخشندگی فرهنگ و تمدن این سرزمین بگونه ای است که هیچکس حتی دشمنان این ملت را توانایی انکار آن نیست. باورها، رفتارها و سازندگی های بی بدیل نیاکان ما در ادوار مختلف پیش از تاریخ، تاریخی و اسلامی که امروز از آنها به عنوان میراث فرهنگی مادی و معنوی کشورمان یاد می کنیم و به آنها می بالیـم، حاصـل تلاش ها، رنج ها و زحـمات نیاکانی است که بخـش عمـده آن بر ما همچنان پوشیده مانده است.

اینکه چغازنبیل، پاسارگاد، تخت جمشید، نقش رستم، بیشاپور، تخت سلیمان، مسجد جامع اصفهان، میدان نقش جهان، مجموعه شیخ صفی و هزاران اثر گران سنگ دیگر در حوزه میراث مادی و مواریث ارزشمند معنوی چون نوروز، سنت ها، آیین های ملی و دینی با چه رنج و زحمتی شکل گرفته و به بار نشسته یا چرا بخش اعظمی از باورها، رفتارها و کنش های پیشینیان تمدن ساز این دیار بر ما پوشیده است، تنها با کمک دانش میان رشته ای باستان شناسی قابل موشکافی است و ثمره آن می تواند تحولی شگرف در شناسایی راز و رمزهای شکل گیری تمدن این مرز و بوم به وجود آورده و نتیجه آن به عنوان عبرت و نقشه راه در تصمیم گیری های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی مورد استفاده قرار گیرد. آگاهی نداشتن از این پیشینه، امروزه مشکلات متعددی را در سیاست خارجی، آمایش سرزمینی و حفاظت از منابع زیست محیطی برای دولتمردان و مردم این سرزمین به وجود آورده که بخشی از آن در خشکسالی های اخیر و شیوه برخورد با آن قابل ذکر است.

انجمن علمی باستان شناسی ایران به نمایندگی از بخش اعظمی از جامعه فرهنگی و علمی باستان شناسان این سرزمین ضمن اعلام آمادگی برای همکاری و کمک همه جانبه به دولت جنابعالی لازم می داند معضلات پیش روی وزارت میراث فرهنگی و راهکارها و برنامه های پیشنهادی خود را ارائه کند.

الف) مشکلات

تشکیل سازمان میراث فرهنگی در سال 1364 و تصویب اساسنامه آن در سال 1367 اگرچه واحدهای پراکنده زیرمجموعه وزارت فرهنگ و هنر قبل از انقلاب و وزارت علوم در پس از انقلاب را گرد هم آورد و به عنوان سازمانی واحد در زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به فعالیت خود ادامه داد و خدمات درخوری را در این زمینه به حوزه میراث فرهنگی ارائه کرد اما با توجه به اهمیت، گستردگی و ظرفیت میراث فرهنگی هرگز نتوانست انتظارات موجود را برآورده سازد.

با ادغام حوزه های گردشگری و صنایع دستی در سازمان میراث فرهنگی و تأسیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ارتقای جایگاه سازمان به عنوان معاونت رئیس جمهور و سپس تبدیل آن به وزارت، متأسفانه بدلیل فقدان شفافیت و تفکیک وظایف سه حوزه و عدم درک این مهم که گردشگری و صنایع دستی باید از خوان میراث فرهنگی ارتزاق کند، امر وارونه شد و میراث در سایه حوزه های دیگر قرار گرفت. نتیجه آن تاوان های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در عرصه های مختلفی شد. به عنوان نمونه میتوان به ناهماهنگی در طرح های عمرانی، توسعه ای و بنیادی در شهرها و روستاها اشاره کرد.

در ادامه این بیانیه با انتقاد از انتصاب ها، نداشتن ارتباط مناسب با دانشگاه ها و آن چه بی توجهی به تعاملات بین المللی و در نتیجه، تعطیلی اغلب مراکز ایران شناسی در دانشگاه های معتبر دنیا عنوان شده، مشکلات دیگری هم برشمرده شده است از جمله کاهش پژوهش ها به دلیل محدودیت های مالی، نداشتن توجه به میراث فرهنگی مشترک در گستره ایران فرهنگی و مسائلی در حوزه های مرتبط با گردشگری و صنایع دستی.

در بخش های دیگر این بیانیه نیز به راهکارها و طرح های بنیادین پرداخته شده است:

ب) راهکارها

-پایه قرار دادن فرهنگ در امر توسعه و رویکرد ویژه به حوزه میراث فرهنگی در دولت آینده. بی تردید میراث فرهنگی به عنوان یکی از مؤلفه های مهم هویتی ایرانیان، نقشی محوری در تحقق وحدت ملی و تغییر نگاه جهانیان به ملت ایران خواهد داشت.

-بازتعریف وظایف وزارتخانه در حوزه های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و تبیین این اصل که حوزه های گردشگری و صنایع دستی می بایست از بسترهای فراهم آمده از سوی میراث فرهنگی برای تحقق اهداف خود استفاده کنند. به عبارت دیگر حوزه های مذکور می بایست از خوان میراث فرهنگی استفاده کنند نه بالعکس.

-انسجام بخشی به مأموریت های وزارت از طریق دانش افزایی کارشناسان و متخصصان موجود و جذب دانش آموختگان کارآمد و استفاده از ظرفیت های موجود در دانشگاه ها و مراکز پژوهشی داخل کشور.

-گسترش ارتباط و تعامل با مراکز علمی پژوهشی در سطح بین المللی به منظور روزآمد شدن دانش متخصصان وزارت و استفاده از آخرین دستاوردها و تکنیک های علمی در انجام پژوهش ها و فعالیت های آن.

-تعریف پروژه های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت در حوزه های مأموریتی وزارت به ویژه میراث فرهنگی و استفاده از تمامی ظرفیت های کارشناسی موجود در کشور.

-گسترش مطالعات تخصصی در زمینه میراث فرهنگی مشترک با کشورهای همجوار، یا به عبارتی دیگر، حضور کارشناسان و متخصصان کشور در حوزه ایران فرهنگی به منظور تقویت روابط و تعاملات فرهنگی و همگرایی های منطقه ای.

-توجه علمی و تخصصی به حوزه های گردشگری و صنایع دستی با بکارگیری متخصصان این حوزه ها و تعریف رابطه صحیح و منطقی میان سه حوزه به منظور دستیابی به اهداف کلان وزارتخانه.

-سپردن مسئولیت این وزارتخانه مهم فرهنگی ـ اقتصادی به افراد متخصص و آگاه برای هدایت آن در سطوح عالی، میانی و کارشناسی که می تواند متضمن انسجام ملی و خوداتکایی مالی برای کشور باشد. سوابق موجود حکایت از آن دارد که متأسفانه دولت ها در امر فرهنگ که به سلامت روح و روان جامعه مرتبط است، احساس نیاز چندانی به افراد متخصص نمی کنند و غالباً افراد غیرمتخصص و ناآشنا را به چنین مسؤلیت هایی می گمارند. حال آنکه در حوزه هایی که با روح جامعه در ارتباط است می بایست از متخصصان این حوزه بهره مند شد. امید است دولت جناب عالی برای هدایت این حوزه که بسیار حساس تر از سایر حوزه هاست، از متخصصان امر استفاده کند.

ج) طرح های بنیادین

-تلاش برای نهادینه کردن توجه و صیانت از میراث فرهنگی به عنوان معرفت عمومی از طریق تبلیغ در رسانه های جمعی؛ قرارگرفتن در برنامه های درسی در سطوح مختلف آموزشی و ساخت فیلم ها و برنامه های تلویزیونی برای تبیین این امر که حفاظت از میراث فرهنگی وظیفه ای ملی است.

-توجه و تبلیغ برای صیانت از میراث فرهنگی مادی و معنوی از طریق بخش های مرجع جامعه نظیر مراجع عظام تقلید، ائمه جمعه و جماعات و شخصیت های علمی، فرهنگی و هنری.

-الزام همه دستگاه های اجرایی برای تهیه پیوست فرهنگی به ویژه مطالعات میراث فرهنگی برای تمامی طرح ها و پروژه های عمرانی.