کشف پنج کتیبه سنگ گور پهلوی در دامنه کوهستان نقش رستم

ایلنا/ براساس آخرین خبرهای منتشر شده، کشف پنج کتیبه سنگ گور پهلوی در دامنه کوهستان نقش رستم صورت گرفت.

جایگاه نقش رستم از دیرباز مورد توجه شاهان عیلامی، شاهنشاهان هخامنشی و ساسانی بوده چندان که نقش برجسته ها، آرامگاه ها و سنگ نوشته های متعددی از این دوره ها بر دل صخره های آن حجاری شده است. در گل نوشته های تخت جمشید از محلی بنام «نوپیستیش» در کنار شهر تجاری «متزیش» نام برده شد که بی گمان همین نقش رستم کنونی است.

کتزیاس، پزشک یونانی همزمان با اردشیر دوم هخامنشی این مکان را «کوه دو گنبدان» یا «کوه دو ستیغ» خواند که داریوش بزرگ فرمان داد برای نخستین بار آرامگاهش را در این محل برپا کنند.

با توجه به کتیبه های «شاهپور اول ساسانی» و «کرتیر موبد» در دیواره صخره نقش رستم و کعبه زرتشت، این مکان در دوره ساسانی «دژنبیشت» خوانده میشده است. ابن بلخی در سده پنجم اسلامی؛ نقش رستم کنونی را در فارسنامه خویش «کوه نفشت» (کوه نوشته ها) برخوانده است.

از سده پنجم اسلامی به بعد سیاحان غربی به گفته مردم محلی این مکان را «نقش رستم» و «گورستان گبرها» بر شمرده اند.

امروزه اهمیت نقش رستم تنها به دلیل نقش برجسته ها، آرامگاه ها و کتیبه های شاهان و بزرگان نیست، بلکه این کوهستان دارای آثاری چون پناهگاه های دوره میانه سنگی و نو سنگی، معادن بزرگ هخامنشی، نقش برجسته فراهخامنشی، برج های خاموشی و شمار زیادی از تدفین های دوره ساسانی است که به ندرت در کنار این تدفین ها، کتیبه های به یادگار گذاشته شده است.

در امتداد صخره های نقش رستم به سمت غار کتیبه های تیراندازی شاهپور اول ساسانی، کتیبه های متعدد سنگ گور در کنار تدفین های دوره ساسانی نقش بسته که تا کنون کمتر مورد پژوهش قرار گرفته است. نخستین این کتیبه ها پیشتر بوسیله «هرتسفلد» باستان شناس نامی و کاوشگر معروف تخت جمشید در دامنه کوهی موسوم به «کوه گردلک» واقع در نزدیکی روستای حاجی آباد مرودشت کشف شد. در دهه نود خورشیدی نیز پنج کتیبه دیگر که مربوط به استودان هایی بر فراز همین کوهستان بوسیله «ابوالحسن اتابکی» و «نجمه ابراهیمی» کشف شد که محتوای آنها در سال 1394 خورشیدی در همایش باستان شناسان جوان انتشار یافت.

ابوالحسن اتابکی (کارشناس ارشد زبان های باستانی دانشگاه شیراز و دکتری تاریخ دانشگاه تهران مرکز) از کشف کتیبه های تازه ای خبر داد که در امتداد صخره های نقش رستم قرار دارند.

او در این خصوص گفت: نویافته های با ارزشی در این بخش پیدا شد که بار دیگر اهمیت کوهستان نقش رستم را در ادبیات باستان شناسی و فرهنگ و زبان های باستانی شکوفا می سازد. پنج کتیبه سنگ گور تازه کشف شده همگی مربوط به پیروان دین بهی زرتشتی از مردمان شهر استخر و حوالی آن بوده که بازماندگان آنها سعی داشته اند تا یاد و خاطره آنها را در کنار سنگ گورشان گرامی دارند.

او ادامه داد: از آنجا که تدفین های مزداپرستان زرتشتی متفاوت بوده، یکی از این کتیبه ها مربوط به یک استودان تاقچه ای در دل صخره، دیگری در بدنه یک صخره کنده و در کنار یک گور حفره سنگی و سه تای دیگر در کنار دخمک های کوچک و سنگی به نگارش در آمده اند. با اینکه بیشتر حروف این سنگ نوشته ها در اثر گذر زمان از میان رفته اند. اما ما موفق شدیم که متون این سنگ نوشته را مورد خوانش قرار دهیم.

اتابکی تصریح کرد: محتوای بیشتر این سنگ نوشته ها چنین است:

«این دخمک در ماه…

سال…یزدگردی

نام درگذشته…پسر یا دختر

فلان شخص…

برای روان خویش

فرمود ساختن

بهشت جاودان

بهرش باد

او خاطرنشان کرد: این در حالی است که در برخی از کتیبه های سنگ گور، بهدینان زرتشتی از بردن نام ماه و سال خودداری کرده اند و تنها به نام شخص در گذشته و نام پدرش اکتفا نموده اند. بررسی های ما در این مکان همچنان ادامه دارند. امید است که منجر به کشف آثار و کتیبه های دیگری شود که راهگشای تازه ای برای پژوهشگران در آینده باشند.