تاریخچه گلاب گیری، داستان پدید آمدن گلاب از گلی خوشبو

اولین سفر گل سرخ، قبل از طلوع خورشید اتفاق افتاد. سفری برای تبدیل شدن به گوهر گل سرخ به گلاب، گوهری که هرچند رنگ زیبای گل را ندارد اما بویش همه را سرمست می کند! اولین بار ابوعلی سینا در تاریخچه گلاب گیری گل سرخ یا همان گل محمدی را به گلاب تبدیل کرد. این روزها هم بعد از گذشت سالیان، با رسیدن اردیبهشت ماه هنوز هم در گوشه ای از کویر، دشت ها پر از گل های صورتی خوش رنگی می شوند، گل هایی که بر سر سفره مردمان این منطقه نان شدند. زن و مرد، کوچک و بزرگ از قبل اوایل صبح و قبل از طلوع آفتاب برای چیدنش راهی گلستان های قمصر و نیاسر می شوند. می گویند گل ها را باید قبل از طلوع خورشید چید تا عطر خوش آن ها از دست نرود. سپس گلبرگ ها را جدا می کنند، داخل دیگ هایی بزرگ و پر آب ریخته، هیزم زیرش روشن کرده و گلاب را با تقطیر بدست می آورند اما سفر گل سرخ و رسوم مربوط به گلاب گیری اینجا به پایان نمی رسد. گلاب قمصر که قدمت آیین آن به 1000 سال می رسد، جز بهترین ها در جهان است و از نظر مذهبی در بین دیدنی های گلاب گیری بین مسلمانان اهمیت دارد و حتی هر ساله در تاریخ 9 ذی الحجه، خانه خدا توسط این گلاب ناب شسته می شود.

گلاب گیری و ارزش این رسم کهن

گلاب گیری به لوازم و ابزار خاصی نیازمند است که از این دسته می توان به موارد زیر در رسوم مربوط به گلاب گیری اشاره کرد:

دیگ: از وسایل مهم در دیدنی های گلاب گیری است که از جنس مس یا آلومینیوم می باشد. دیگ ها در اندازه های مختلفی هستند. این دیگ ها ساخت مسگرهای زبردست کاشان هستند. به طور معمول هر گلاب گیر 2 تا 6 دیگ بزرگ استفاده می کند. دیگ ها را در حیاط منزل بر روی اجاق های گلی نصب می کنند.

پارچ یا قرابه Garabe: ظرف مسی استوانه ای در تاریخچه گلاب گیری بوده که در آن گلاب ریخته می شود. پارچ ها را نیز مسگران کاشان می ساختند. نحوه استفاده از پارچ بدین صورت است که در مقابل دیگ های بر روی اجاق نهاده شده، چاله می کردند و در مقابل هر دیگ یکی از پارچ ها را در چاله می گذارند طوریکه دهانه پارچ بالاتر از سطح زمین قرار گیرد. هنگام گلاب گیری چاله را از آب پر می کنند. اگر آب گرم شود عمل تقطیر انجام نمی گیرد. پارچ ها در عمق چاله ثابت نمی مانند. برای ثابت نگه داشتن پارج ها دو میله آهنی را در دوطرف دهانه پارچ به حلقه فلزی که در طرفین چاله کوبیده شده، فرو می کنند. این دو میله مانع بالا آمدن پارچ از آب می شود.

نی: یک جفت لوله آلومینیومی در تاریخچه گلاب گیری است که به صورت موازی در فاصله پنج سانتی متری توسط چند دستک در کنار هم قرار می گیرند. این جفت لوله از وسط در قالب یک زاویه 45 درجه تا خورده است. طوری که یک طرف آن به صورت مورب از دیگ به سمت بالا جهت می یابد و در طرف دیگر از بالا به طور عمود به دهانه پارچ وصل می گردد. علت اینکه نی ها را به این صورت ساخته اند، این است که مسیر حرکت بخار از دیگ به پارچ طولانی تر گردد تا بخار زودتر سرد شود و همچنین موقعی که دیگ می جوشد تقریبا تا یک متری آب در نی بالا می آید.

درپوش دیگ: ظرف مسی گود داری با تسمه تنگ و دهانه گشادی است، که با آن در دیگ را می پوشانند. این درپوش به وسیله پیچ و مهره بر روی دهانه دیگ محکم می شود. برای این کار درپوش را روی دهانه می گذارند و محور آهنی ضخیمی که دو انتهای آن قلاب مانند و در وسط آن میله ای در قالب پیچ و مهره پایین و بالا می رود، روی آن می گذارند و به دو سر محور زنجیری قرار می دهند که سر دیگر این زنجیرها به طرفین حلقه آهنی که در زیر لبه دهانه دیگ نصب شده، وصل هستند.

شیشه: بهترین وسیله نگهداری گلاب، ظروف شیشه است. شیشه کپ، کتابی، نیزه ای یا فوتی از این جمله اند. ناگفته نماند که قمصر به لحاظ این که مرکز اصلی گلاب گیری بوده، دارای کارخانه شیشه سازی است.