در دوران کرونا چقدر حواسمان به سالمندان بوده است؟

یک متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت درباره اهمیت دوران سالمندی به ویژه در همه گیری کرونا با اشاره به اینکه سالمندان از گروه های آسیب پذیر از همه جهات سلامت جسمی، روحی، روانی، عاطفی و اجتماعی هستند، این آسیب پذیری را موجب ریسک بیشتر در معرض خطر قرار گرفتن آنها دانست.

دکتر سیما قاسمی - استاد دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، به مساله تنهایی و انزوای سالمندان که پیش از پاندمی کرونا نیز مطرح بود اشاره می کند و می افزاید: اغلب سالمندان به علت فوت همسر، نزدیکان و بستگان، همچنین بیرون رفتن فرزندان از خانواده، موجب کاهش شبکه های اجتماعی و ارتباطی آنها و تشدید تنهایی و انزوای اجتماعی و در نهایت موجب افسردگی می شود و این مساله در دوران پاندمی کرونا شدیدتر هم شده است.

این استاد دانشگاه با اشاره به پژوهشی که در همین زمینه انجام داده می گوید: 13 درصد از "سالمندان مقیم منزل" تهران، تنها زندگی می کنند و این میزان در زنان 7 برابر بیشتر است. در حال حاضر نیز با وجود کرونا فرزندانی که خانه را ترک کرده اند حتی اگر در تهران زندگی کنند، کمتر به والدین سر می زنند.

وی در عین حال با بیان اینکه آمارهای دقیقی از میزان افزایش تنهایی سالمندان در دست نیست، تاکید می کند: چیزی که مسلم است، این است که در دوران کرونا نیازهای عاطفی این گروه بیشتر از قبل شده است.

این استاد دانشگاه برای تامین نیازهای عاطفی سالمندان راهکارهایی را هم پیشنهاد می دهد و می گوید: فراهم کردن محیط دلگرم کننده در منزل، نخستین پیشنهاد است. افرادی که با سالمندان زندگی می کنند (همسر، فرزند، دوست) باید آموزش هایی را مبنی بر شناخت علائم افسردگی دریافت کنند و نسبت به آنها حساس باشند؛ در واقع محیط خانه را طوری فراهم کنند که سالمندان کمتر احساس افسردگی داشته باشند. به طور مثال از اشیاء قدیمی و مورد علاقه سالمند در چیدمان منزل یا از قاب عکس های مورد علاقه وی استفاده شود.

وی اختصاص زمانی برای صحبت با سالمند و گوش دادن به درد دل او را راهکار بعدی می داند و اضافه می کند: البته در شرایط کرونا می توان به صورت تماس تلفنی، تصویری و یا با استفاده از ماسک و حفظ فاصله اجتماعی به صورت حضوری این ارتباط را تداوم بخشید.

این استاد دانشگاه در همین ارتباط به نتایج تحقیقی که بیان می کند سالمندانی که گوشی هوشمند دارند نسب به آنهایی که فاقد گوشی هوشمند هستند، میزان افسردگی کمتری دارند، اشاره می کند و می افزاید: وارد شدن به شبکه های اجتماعی در کاهش افسردگی سالمندان تاثیرگذار است؛ اما باید در نظر داشت که سالمند نیز توان مالی لازم برای تهیه گوشی هوشمند و پرداخت هزینه اینترنت را داشته باشد.

فراهم کردن محیطی به دور از تنش ها و دور کردن سالمندان از اخبار بد و منفی به خصوص اخبار ناراحت کننده کرونا از دیگر توصیه های این متخصص ارتقای سلامت است.

قاسمی در بخش دیگر سخنانش به فعالیت های کمیته امداد و بهزیستی در ارتباط با سالمندان می پردازد و در عین حال معتقد است که سازمان های تامین کننده نیاز عاطفی سالمندان در کشور کم هستند و اغلب به سالمندان معلول و ناتوان کمک می رسانند.

وی با بیان این که می توان از ظرفیت نیروهای انسانی کشور از جمله جوانان و حتی سالمندان جوان تر (افراد 75-60 سال) که هنوز ناتوان نشده اند استفاده کرد، به پروژه " کارت زمان" در بعضی کشورها اشاره می کند و می گوید: در بعضی کشورها پروژه ای به نام کارت زمان وجود دارد که در آن افراد جوان و سالمندان جوان برای کمک به کهنسالان (افراد 85 سال به بالا) اقدام می کنند. این پروژه به این صورت است که زمانی که این افراد برای هر یک از فعالیت هایی مانند صحبت کردن (هم نشینی)، خرید کردن، رفتن به مطب و... برای کهنسالان صرف می کنند، برایشان در جایی محاسبه و ذخیره می شود تا بعدها در دوران کهنسالی و یا هر زمان که نیازمند به کمک فرد دیگری بودند، افراد داوطلب و علاقه مند دیگری را برای کمک به آنها در اختیارشان قرار بگیرند.

وی در این باره افزود: چنین پروژه هایی هزینه چندانی لازم ندارد و فقط نیازمند ارائه ضمانت اجرایی از سوی سیستم و یا سازمانی دولتی یا غیردولتی هستند که می توانند نگاه امیدوارانه تری را برای زمان کهنسالی افراد رقم بزنند.

قاسمی در ادامه با اشاره به «ایجاد شرایط امن اقتصادی» به عنوان دغدغه های سالمندان به ویژه سالمندان بازنشسته و با تاکید بر اینکه بعضی سالمندان پس از بازنشستگی مستمری بگیر هستند اما بعضی دیگر مانند کارگران روزمزد و یا فروشندگان و آنهایی که تحت پوشش ارگان خاصی نیستند، به معنای واقعی آسیب پذیر هستند، می افزاید: هزینه سالمندان بعد از بازنشستگی افزایش می یابد (هزینه دارو، درمان، سایر هزینه های مربوط به فرزندان و نوه ها مانند تهیه هدیه و...) اما منابع مالی شان کم می شود، که این موضوع خود باعث ایجاد استرس و تنش در آنها می شود؛ اما اگر سیستم های حمایت کننده ای باشند که حداقل هزینه های درمان آنها را بر عهده بگیرند، از میزان تنش آنها کم می شود.

افزایش شبکه های اجتماعی از طرف سازمان های داوطلب و مردم نهاد و به وجود آوردن این سازمان ها در اجتماعات و محلات به گونه ای که سالمندان نیازمند را شناسایی و به آنها دسترسی پیدا کنند تا در موقع لزوم بتوانند در راستای نیازشان به آنها کمک لازم را برسانند، از دیگر پیشنهادهای این متخصص است.

این متخصص آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت در بخش دیگر این گفت وگو به موضوع کرونا بازمی گردد و برای تسهیل رعایت پروتکل ها برای سالمندان می گوید: سالمندان برای خرید روزمره نیاز دارند حداقل هفته ای یک بار به بیرون از منزل بروند، در این صورت شاید بتوان گفت بهترین کار این باشد در صورت امکان نیروهای خدماتی تره بارهای محلی بتوانند با هزینه کم مایحتاجشان را درب منزل تحویل دهند. البته سالمندان نیز می توانند در زمانی که ترافیک جمعیت کم است، برای خرید اقدام کنند.

قاسمی با بیان اینکه بعضی از سالمندان نیز هستند که به علت کرونا و محدودیت ها به ندرت از منزل خارج می شوند که خود این موضوع باعث مشکلات ناشی از کم تحرکی می شود، پیشنهاد می کند: می توان سالمند را به انجام فعالیت هایی تشویق کرد که در آنها موفق بوده است. به طور مثال اگر قبلا به گیاهان رسیدگی و یا از پرندگان نگهداری می کرده، این کار ها را انجام دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی در ادامه با اشاره به مضرات استفاده از انواع شوینده ها در این روزها، به خشکی طبیعی پوست سالمندان اشاره می کند و می افزاید: اطلاعات غلطی که در اختیار سالمندان قرار می گیرد، باعث ترس آنها می شود و به همین سبب آنها را بیش از حد به سمت استفاده از مواد ضدعفونی می کشاند که برایشان خطرناک است.

وی پیشنهاد می کند: سالمندان می توانند برای تماس با اشیاء آلوده از دستکش های پارچه ای قابل شست وشو استفاده کنند و نیز مکان خاصی را برای قرار دادن اقلامی که از بیرون به منزل آورده می شوند، در نظر بگیرند که فقط همان قسمت را ضدعفونی کنند.

قاسمی با بیان اینکه باید به سالمندان آموزش داد، در صورت نبود بیمار در منزل، نیازی به استفاده روزانه از مواد شوینده و ضدعفونی کردن نیست، تاکید می کند: سالمندان از وایتکس و مواد مشابه آن (اسیدی) که بخارات سمی دارند استفاده نکنند.

وی این نکته را نیز یادآوری می کند که روش های پیشگیری از بیماری باید با دقت و حوصله بیشتر برای سالمندان توضیح داده شود.

این متخصص بهداشت با اشاره دوباره به اینکه فعالیت بدنی افراد به ویژه سالمندان در دوران کرونا کاهش پیدا کرده است، بر آموزش تمرین های ورزشی ساده در منزل برای جلوگیری از آسیب های ناشی از کمبود تحرک تاکید و به انجام حرکت های ساده و کم خطر ورزشی اشاره و توصیه می کند: متخصصان آموزش بهداشت می توانند در این موارد و حتی موارد ذکرشده قبلی نقش مفید و موثری داشته باشند، از جمله اینکه آنها می توانند زمانی را به سالمندان اختصاص دهند و با آنها در مورد نگرانی هایشان و اینکه چه چیزی باعث احساس بی انگیزگی در آنها شده است، صحبت کنند.

وی در ادامه با اشاره به اتفاقات اخیر و به ویژه شرایط به وجود آمده به علت کرونا که موجب کاهش انگیزه در سالمندان شده است می گوید: می توان آنها را به دعاکردن، گوش دادن به موسیقی، دیدن برنامه تلویزیونی شاد و مورد علاقه توصیه کرد؛ در واقع آنها باید تا حد امکان از دیدن اخبار بد کرونا، مرگ و میر و دیدن صحنه های خشن خودداری کنند.

وی همچنین اشاره می کند: سامانه 4030 وزارت بهداشت می تواند در این زمینه کمک کننده باشد، این سامانه بخشی را برای سالمندان اختصاص داده است و سالمندان خیلی خوب در مورد مسائل گوناگون راهنمایی می شوند.

این متخصص آموزش های بهداشتی همچنین ضمن تاکید بر اهمیت موضوع تقویت سیستم ایمنی سالمندان توصیه می کند: سالمندان به ویژه خانم ها مصرف مکمل "کلسیم- دی" را به صورت روزانه حداقل 500 میلی گرم و مصرف قرص "ویتامین دی " 50000 واحدی به صورت ماهانه داشته باشند. البته ما پزشک نیستیم و باید مصرف مکمل ها در دوران سالمندی طبق دستور پزشک و در صورت نداشتن تغذیه سالم و کمبود مصرف میوه و سبزیجات باشد.

وی در پایان بر اهمیت تغذیه سالم در سالمندان تاکید می کند و می گوید: سالمندان روزانه مقدار کافی آب و مایعات بنوشند، لبنیات کم چرب مصرف کنند، نمک روزانه مصرفی آنها هنگام طبخ غذا، سالاد و ...به اندازه یک قاشق چایخوری سرصاف باشد و عدم استفاده از غذاهای پرچرب و سرخ شده نیز را نیز رعایت کنند.