زخم هایی که بر پیکر میراث تاریخی اصفهان مشاهده می شوند

ایسنا/ این خبر پیرامون زخم هایی که بر پیکر میراث تاریخی اصفهان مشاهده می شوند، برای شما نگارش شده است.

زخم ناسور میراث اصفهان

نمی دانم درباره کدام یک از سوژه های تلخ پرتکرار این روزها با محمود درویش، معمار و شهرساز شهیر شهر مصاحبه کنم. دردمندانه می پرسم: چه شد که دهه هشتاد ارگ جهان نما، بخاطر شکستن خط آسمان نقش جهان حکم تعدیل گرفت اما امروز، در گذر سعدی و بیخ گوش میدان، یکی پس از دیگری ساختمانهایی با ارتفاع بیش از پنج و نیم متر سر برآورده اند و هیچ فریادرسی نیست؟ برمی گردد به گذشته و خطاب به مخاطبان می گوید: داستان جهان نما، داستان یک تخلف آشکار در ابعاد مختلف از پروانه گرفته تا زمین و ارتفاع و... بود و نتیجه آن هم بعد از گذشت بیست و اندی سال قابل مشاهده است. وقتی هم تخلفی مرتب تکرار می شود و اعتراض ها به جایی نمی رسد، باعث دلسردی کنشگران و دوستداران اصفهان و میراث فرهنگی آن می شود و متأسفانه باید گفت که این فاجعه در حال حاضر رخ داده است.

او ادامه می دهد: ماجرا از تخریب حمام خسروآغا در دهه هفتاد شروع شد و با تخریب کارخانه های صنعتی، بدنه شرقی چهارباغ و... ادامه پیدا کرد تا به امروز رسید. طوریکه می توان گفت دیگر زخم اصفهان ناسور شده، حساسیت مسئولان کم شده و کم کم کرختی همه را در برابر این فجایع فزاینده پیش رو خواهیم داشت که بلایی بس بزرگتر است.

عضو انستیتو معماری بریتیش کلمبیا، با اشاره به معضلاتی که میدان نقش جهان با آن روبروست، خاطرنشان می کند: وقتی می گوییم این میدان یک اثر جهانی است و تمام دنیا شاید ایران را به نقش جهان بشناسند، خیلی بد است که نتوانیم حریم این میراث را حفظ کنیم. بعدازاین همه سال یک قانون مدون برای تعیین حریم و ارتفاع وجود ندارد که مسئولان بتوانند به استناد آن مجوز صادر کنند و شاهد این پلشتی ها نباشیم؟ قانون نیست یا هست و اجرا نمی شود که برای حریم پل خواجو و سی و سه پل و... این اتفاقات می افتد؟

درویش، با اشاره به اینکه حداکثر ارتفاع مجاز در حریم میدان نقش جهان پنج و نیم متر است، اما برخی مالکان با استناد به حق مکتسبه خواهان ارتفاعی بیش از این هستند، متذکر می شود: اگر کسی می خواهد ساختمانش را تخریب کند و جای آن یک ساختمان دیگر بسازد ما نباید دنبال تعبیر قانون برویم و این نکته را به بحث بگذاریم که حق مکتسبه فلان است و بهمان. در این محدوده ما یک اثر با ارزش جهانی داریم که با هیچ چیز نمی شود آن را معامله کرد و هیچ چیز را نمی توان جایگزین آن کرد. حالا به مالکی اجازه داده شود که به خاطر حفظ منافع شخصی دو متر اضافه تر از حریم مصوب ساخت وساز کند دیگر مسئولان باید جوابگو باشند.

این معمار باسابقه، تأکید می کند که وقتی یک ساختمان با چنگ زدن به همین حق مکتسبه، حریم اثر تاریخی را نقض می کند، سایر مالکان نیز شروع به چانه زنی می کنند و دومینوی تجاوز فعال می شود.

او می گوید: این روزها از سراسر ایران خبرهایی می شنویم مبنی بر خروج بناهای با ارزش از فهرست میراث ملی! این خبرها چه معنی دارد؟

درویش یادآور می شود که وقتی یک نفر در میدان نقش جهان دارد قدم می زند نباید هیچ بنایی آسمان میدان را مخدوش کند، اما متأسفانه با سهل انگاری های مدیران شهری و میراث فرهنگی، این تخلفات تکرار می شود و هر وقت هم سؤالی از آن ها پرسیده می شود می گویند پروانه از قبل بوده است و این قبل همیشه بوده است.

می گویم، شاید چون محاکمه ای در کار نیست، با جرات و جسارت به کارشان ادامه می دهند. اگر مانند ارگ جهان نما محکوم به تعدیل می شدند، شاید این اتفاقات تکرار نمی شد و می گوید: کاش جهان نما را از ریشه خراب کرده بودند. متأسفانه این در همیشه بر یک پاشنه چرخیده است. قبل از انقلاب هتل کوروش از ارتفاع مجاز عدول کرد و بعد تمام حاشیه زاینده رود اسیر بلندمرتبه سازی شد. در طرح جامع اصفهان ارتفاع مجاز به ساختمانهای حاشیه زاینده رود یک طبقه بود، اما یک بار جلوی پل جویی ساختمانی عظیم رفت بالا و بعد این دومینو چنان ریخت که دیگر هیچ چیز از بافت تاریخی اصفهان نماند و تک بناهای باقیمانده شهر نیز در امان نیست.

او تأکید می کند: مسئولان شهری باید یک جایی به این نقض حریم ها پایان بدهند و مسئولان میراث فرهنگی باید یکجا تکلیف حریم و ضوابط آن را روشن کنند و دست از بازی با لغات و سفسطه بردارند و گرنه نمی دانم کی، کجا و چطور می شود جلوی این دومینوی تخریب و تجاوز را گرفت.

یادآور می شوم که یک عضو شورای شهر، دو هفته پی درپی اعلام کرد شهردار در شورای شهر نسبت به نقض حریم پل خواجو توضیح می دهد اما هیچ خبری نشد! و خاطرنشان می کند: حمام ثبت ملی شده خسروآغا هم که خراب شد، هیچ کس جوابگو نبود. مشکل همین است که هیچ کس پاسخگوی تخلفات انجام شده نیست. وقتی بازخواستی نیست، چرا تکرار نشود؟

درویش، می گوید: کاروانسرای تاریخی تحدید، خراب شد و روی این سرمایه ملی، ارگ جهان نما ساخته شد، اما آیا رونق گرفت؟ بدنه شرقی ای که برای چهارباغ ساختند، عایدی مالی داشت؟ یا میدان عتیق که میدان امام علی بر آوار آن سوار شد؟ کارخانه های صنعتی که می توانست مجموعه بی نظیری از میراث صنعتی مملکت باشد، تخریب و تفکیک شد و جای آن را آپارتمانهای مسکونی نازل گرفت اما این چه صرفه اقتصادی ای داشت؟ مدیران ما با این طرح ها نه تنها میراث تاریخی و فرهنگی را تخریب می کنند بلکه سرمایه های مالی را هم به فنا می دهند.

این مدرس معماری در پایان مشفقانه اظهار می کند: امیدوارم مدیران شهری یک ارزیابی از اقداماتشان داشته باشند و ببینند آیا واقعاً تخریب حمام خسروآغا موجب حل مسئلۀ ترافیک شد؟ یا ارگ جهان نما و میدان امام علی برایشان شکوفایی اقتصادی آورد؟ این سؤالها را از خودشان بپرسند و ببینند هشدارهای کارشناسان در تمام این سالها درست از آب درآمده یا غلط؟ بلکه در این روندی که جابجایی مدیران هم عوضش نمی کند، تغییری ایجاد کنند.