با ضعف عضلانی و مه مغزی بعد از درمان کرونا چه کنیم؟

تبیان/ شش ماه بعد از شیوع ویروس کرونا و بیماری کووید 19، بیماران بسیار زیادی هستند که وارد فاز بلندمدت ریکاوری شده اند و تجربه می کنند که این ویروس تأثیراتی بیشتر و فراتر از سیستم تنفسی بر بدنشان گذاشته است.

تقریباً 80 درصد از بیمارانی که به کووید – 19 مبتلا شده اند، علائم خفیف تا متوسط این بیماری را دارند و در عرض چند هفته بهبود می یابند. 20 درصد بقیه نیز دچار علائم شدیدتر و جدی تر این ویروس می شوند، از جمله التهاب شدید و آسیب ارگانی.

ضعف عضلانی

مدت طولانی روی تخت بیمارستان یا خانه دراز کشیدن می تواند سبب ضعف عضلانی شود، زیرا عضلات بدن طی این مدت به طور بسیار محدود به کار گرفته می شوند. افراد سالم با استراحت طولانی مدت در رختخواب می توانند تقریباً روزانه یک تا یک و نیم درصد از قدرت عضلانی خود را از دست بدهند. آن هایی که مریض هستند، طبیعتاً مقدار بیشتری از قدرت عضلانی خود را از دست می دهند. بیماران مبتلا به کووید 19 به طور متوسط 8 روز در بیمارستان بستری می شوند. در عرض تنها یک هفته، فرد بیمار می تواند 12 درصد از قدرت عضلانی خود را از دست بدهد.

برای خیلی از بیماران، ریکاوری یکی از سخت ترین چالش های فیزیکی و روانی است که باید آن را متحمل شوند. بیماران کووید 19، اینطور گزارش می کنند که دچار نقص های عملکردی، مثلاً طولانی مدت شدن مشکلات ریوی، ضعف عضلانی و مشکلات ادراکی، از مه مغزی گرفته تا دلیریوم یا روان آشفتگی می شوند.

چه باید کرد؟

رفع این مشکلات پیچیده نیازمند چند رویکرد درمانی است. یک تیم فیزیوتراپی و توان بخشی می تواند به بیمار کمک کند تا هر چه زودتر دوره ی ریکاوری بعد از کووید – 19 را پشت سر بگذارد. متخصص فیزیوتراپی، موانع عملکردها و فعالیت های روزمره را شناسایی کرده و به بیمار در غلبه بر آن ها کمک می کند که اغلب این شیوه بدون نیاز به عمل جراحی و مصرف طولانی مدت دارو خواهد بود.

بیمار مبتلا به ویروس کرونا، هر چه زودتر بتواند توانبخشی را شروع کند، احتمال اینکه کاملاً ریکاوری شود بیشتر خواهد بود. به واسطه ی ترکیبی از فیزیوتراپی، ورزش های ادراکی و توانبخشی مخصوص، به بیمار کمک می شود تا بر اثرات کووید – 19 بر ریه ها، عضلات و عملکرد مغز خود غلبه نماید.

ریکاوری ریه

تأثیرات تنفسی کووید – 19 همان علائم آن هستند: سرفه خشک، مشکل تنفسی و در موارد شدیدتر، نیاز به ونتیلاتور برای کمک به تنفس. بافت ریه نسبت به آسیب ناشی از خود ویروس و آسیب ناشی از التهاب فعالیت بیش از اندازه ایمنی بدن، بسیار حساس است. در نتیجه، عملکرد ریه فرد ممکن است به میزان چشمگیری افت کند. وقتی ریه ها نتوانند به طور مؤثر از هوا پُر شوند، بقیه قسمت های بدن از این اکسیژن گیری ناکافی متأثر خواهند شد. این اتفاق سبب احساس ضعف و خستگی می شود، حتی اگر کمی تلاش فیزیکی هم صورت بگیرد.

بیماران گزارش می کنند طی ریکاوری از کووید – 19، احساس می کنند حتی بعد از انجام فعالیت های ساده ای مانند مسواک زدن دندان ها یا دوش گرفتن، خسته می شوند. این اتفاق می تواند مانند یک شوک باشد، خصوصاً برای بیمارانی که پیش از ابتلا به بیماری، خیلی فعال و پُرتحرک بوده اند.

چه باید کرد؟

با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی که به نفع عملکرد سالم ریه ها می باشد می توانید هر چه سریع تر به فعالیت های عادی خود برگردید.

اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود دست دوم سیگار و در صورت سیگاری بودن بیمار، ترک سیگار، کلید ریکاوری سریع تر و بهتر است.

ورزش های قلبی و عروقی (هوازی) مانند پیاده روی و در صورت امکان، دوی آهسته به عملکرد بهتر ریه ها کمک می کنند.

تمرینات تنفس عمیق، از جمله یوگا و مدیتیشن، هم به سلامت تنفسی کمک می کنند و هم بیمار را از استرس رها می سازند.

تأثیرات مستقیم کووید – 19 بر عضلات

خیلی از ویروس ها سبب فیبرومیالژیا یا دردهای گنگ بدنی می شوند. به تجربه ای که از ابتلا به یک آنفلوانزا یا سرماخوردگی شدید دارید فکر کنید؛ تمام قسمت های بدنتان درد می کرد، حتی دندان ها و موهایتان! اطلاعات مربوط به کووید – 19 نشان می دهد تقریباً 45 درصد از بیماران، طی دوره ی بیماری خود، دردهای عضلانی را تجربه می کنند.

گزارشات تحقیقاتی کووید – 19 نشان می دهند درد و ضعف در این بیماری می تواند با آسیب واقعی ناشی از این بیماری و ویروس مرتبط باشد. مطالعه ای نشان داده رابدومیلوزیس که تخریب بافت عضله است، می تواند یکی از عوارض جانبی دیرهنگام ویروس کرونا باشد. طی این تخریب عضلانی، آنزیم هایی مانند کراتین کیناز و لاکتات دهیدروژناز وارد جریان خون می شوند. این آنزیم ها در خون بیماران کووید – 19 پیدا شده اند.

عضلات میان تنه و عضلات نزدیک به پا مانند عضلات سرینی معمولاً خیلی زود آتروفی می شوند یا تحلیل می روند. این عضلات به ما کمک می کنند بایستیم، راه برویم و در وضعیت درستی بنشینیم و تنفسی درست داشته باشیم. وضعیت بدنی درست، فضای بیشتری برای حرکت دیافراگم ایجاد می کند. دیافراگم یکی از اصلی ترین عضلاتی است که به ریه ها کمک می کند منقبض و منبسط شوند.

چه باید کرد؟

هیچ راهی برای پیش بینی این مسئله که کدام بیماران به علائم عضلانی ویروس کرونا دچار خواهند شد وجود ندارد چون تأثیر این ویروس بر افراد متفاوت است؛ اما ما می دانیم که غلبه بر ضعف عضلانی در افراد سالمند، بسیار سخت تر است. توده ی عضلانی به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می یابد و همین مسئله، بازسازی عضله را در افراد سنین بالا دشوارتر می کند. فیزیوتراپ می تواند میزان کاهش توده عضلانی فرد بیمار را تعیین کرده و تمرینات قدرتی لازم را اولویت بندی و برنامه ریزی کند. تمرینات ساده قدرتی از همان زمانی که بیمار روی تخت بیمارستان است شروع می شوند. با قوی تر شدن عضلات بیمار، تمرینات انعطاف پذیری برای بهبود عملکرد عضلانی کم کم اضافه می شوند.

مشکلات مربوط به بافت مغز: دلیریوم و از دست دادن حافظه

بیماران کووید – 19 در سراسر دنیا، مشکلات گوناگون ادراکی را نیز تجربه می کنند. طبق آمار، بیش از 30 درصد از بیماران کووید – 19 در ووهان چین، احساس سرگیجه و از دست دادن حس بویایی و چشایی و حتی سکته مغزی را تجربه کرده بودند. مطالعه ی دیگری دریافت 58 نفر از 64 بیماری که به دلیل کرونا در بیمارستان بستری شده بودند، دچار افت قدرت تمرکز، احساس آشفتگی و سراسیمگی بودند. در برخی از بیماران، علائم ادراکی ثابت هستند. بیماران از عبارت «مه مغزی» برای توضیح مشکلشان در تمرکز یا فراموش کردن چیزها استفاده می کردند. عده ای نیز نمی توانستند به خاطر بیاورند کارهای ساده ی روزمره را چگونه باید انجام دهند.

علائم شدیدتر می توانند ناشی از دلیریوم (Delirium) باشند. دلیریوم یک عارضه ی آشفته کننده است که به دلیل بیماری یا عفونت جدی ایجاد می شود. دلریوم در بیماران سالمند شایع تر است. ماندن در آی سی یو، استفاده از ونتیلاتور و یا دریافت داروهای آرام بخش و عواملی همچون تنهایی می توانند در بروز دلیریوم دخیل باشند. کووید – 19 می تواند از طریق آنزیم ACE2 که در سطح اندام ها، از جمله مغز وجود دارد، بدن را دچار عفونت کند. محققان عقیده دارند این ویروس با ACE2 جفت شده، به بدن حمله کرده و شروع به اثرات مخربی می کند. ACE2 در مغز نزدیک به عصب هایی است که حس بویایی و چشایی را تسهیل می کنند. این اتفاق می تواند توجیه کند چرا بعضی از بیماران کرونا دچار اشکالاتی در عملکردهای ادراکی می شوند.

اجتناب از قرار گرفتن در معرض دود دست دوم سیگار و در صورت سیگاری بودن بیمار، ترک سیگار، کلید ریکاوری سریع تر و بهتر است

چه باید کرد؟

توانبخشی نورولوژیکی و روانشناسی می تواند به بیمار در رفع اختلالاتی مانند فراموشی و افت تمرکز و ... کمک کند. پزشک تشخیص خواهد داد عملکرد مغز بیمار چگونه تحت تأثیر ویروس قرار گرفته و سپس بهترین رویکرد درمانی را توصیه می کند. در خیلی از موارد، تمرینات شناخت درمانی می تواند به مغز کمک کند مسیرهای عصبی لازم برای عملکردهای معمول خود (مثلاً به یادآوردن شماره تلفن) را بازیابی کرده یا دوباره بسازد.

به عنوان بخشی از برنامه ی درمان، احتمالاً به بیمار توصیه می شود تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کند تا روند پیشرفت و بهبودی اش در خانه ادامه پیدا کند. مثلاً تشخیص عوارضی مانند فشارخون بالا، دیابت و یا افسردگی و البته داشتن خواب کافی که می توانند بر عملکرد ادراکی اثر بگذارند. پرداختن به فعالیت های ادراکی روزمره یا مشغول شدن به برخی از بازی ها نیز می تواند مفید باشد. گاهی لازم است برای کنترل استرس و اضطراب اقداماتی صورت بگیرد تا ریکاوری از کووید – 19 نیز بهتر انجام شود.

کلام آخر

وقتی به عنوان یک بیمار کم کم احساس بهتر شدن می کنید، شاید وسوسه شوید به کار و زندگی عادی خود برگردید؛ اما نباید فراموش کنید که بهبودی یک فرایند زمان بر است و باید تدریجاً فعالیت های خود را از سر بگیرید. به بدنتان گوش دهید و مکرراً استراحت کنید و پیش از اینکه خسته شوید، دست از کار و فعالیت بکشید.

کووید – 19 یک ویروس جدید است و هر روز اطلاعات و دانش ما درباره ی آن و همچنین تأثیری که بر بیماران می گذارد و اینکه چگونه می توان بر آن غلبه کرد نیز افزایش می یابد. اما تاکنون با قاطعیت می دانیم که مشکل تنفسی و حرکتی و روانی می تواند تأثیرات واقعاً بد و مخربی بر کیفیت زندگی شخصی و حرفه ای بگذارد، حتی زمانی که این ویروس مدت هاست بدن را ترک کرده است. اگر جزو افرادی هستید که دچار ویروس کرونا شده اید و دوره ی بیماری سختی را گذرانده اید؛ اما عوارض بلندمدت آن آزارتان می دهند، حتماً به دنبال برنامه ای برای غلبه کردن هر چه سریع تر بر چالش های آن باشید تا وضعیت سلامت و تندرستی بلندمدت خود را بهبود ببخشید.