فلسفه نقوش در لباس محلی قوم ترکمن چیست؟

دنیای سفر/ در این خبر به فلسفه نقوش در لباس محلی قوم ترکمن پرداخته شده است.

داستان چیست؟

زنان ترکمن از دیر زمان تاکنون سر آستین ها، مچ شلوار، دور یقه لباسشان را سوزن دوزی می کردند و نقش های پراکنده روی لباس می دوختند. سوزن دوزی مصور ترکمن از زمان سکاها و در دیگر دوره ها نیز به همراه سایر دوخت ها از رواج کامل برخوردار بوده است.

دوره اوج این هنر را در دوران افشاریه و زندیه و به خصوص قاجاریه باید دانست که آثار فراوان باقی مانده از این دوران با بهره گیری از طرحهایی چون طرح مکرر کوکبی و نقوشی چون سواستیکا، ترنجی، شمسه ای، کاسه، نیم کاسه و... نمود دارد.

سوزن دوزی ترکمن بر پارچه های ابریشمی، نخی، پنبه ای، پشمی و با استفاده از نخهای ابریشم الوان جلوه گر شده و به ترکمن دوزی شهرت یافت. نقوش مورد استفاده در سوزن دوزی ترکمن بیشتر هندسی و قرینه و به صورت ذهنی است. این نقوش عموما از تکرار یک یا چند نقش ساده دیگر شکل گرفته اند و هنرمند عمدتا از اشکال ساده شده پیرامونش الهام گرفته است.

در میان قوم شریف ترکمن برخی جانوران مانند شتر، اسب، سگ، قوچ و... به دلیل نوع زندگی صحرا نشینی ارزشمند هستند و به صورت نقوش انتزاعی وارد صنایع دستی آنان شده است. بکارگیری برخی نقوش جانوران و حشرات در بافته ها و پوشاک سنتی، بدلیل مهار کردن و دفع شر آن جانور یا حشره موزی در محیط زندگی یا فضای آلاچیق بوده است.

از مهمترین نقشها می توان به نقش گل آیدی اشاره کرد که نقش گلی است با نه گلبرگ که این عدد در فرهنگ قوم ترکمن، عدد خوش یمنی است و بنا به احترام به این نقش، در قدیم ترکمن ها فرد متوفی را روی بافته ای با این نقش حمل می کردند و زنان نازا برای بچه دار شدن، نقش گل آیدی را روی لباس خود سوزن دوزی می کردند یا این نقش توسط زنان روی لباس مردانشان نقش می بست تا همسرشان در جنگ به افتخار ملی برسد.

یکی دیگر از نقوش مهم، نقش قوچاق یا شاخ قوچ است که در بین ترکمن ها حائز اهمیت بوده و نشانه قدرت، نیرو و تولید است و با توجه به اشتغال ترکمن ها به دامداری، آنها به اهمیت قوچ واقف شده و ترسیم این نقش در همه انواع صنایع دستی این قوم رواج یافت.
از سایر نقوش مورد استفاده در سوزن دوزی لباس محلی ترکمن می توان به نقش قوش قانات (بال پرنده)، دورت گوز (چهار چشم)، قویموق، قیچی، تکه نقش (تکه یکی از ایلات ترکمن)، عالم نقش، اردک نقش، موی نقش (نقش عنکبوت)، کعبه نقش، توتار نقش (نقش دوتار)، عمره نقش اشاره کرد.