وضعیت شکننده و نابسامان کاخ هشت بهشت اصفهان

ایرنا/ براساس آخرین خبرهای بدست رسیده، وضعیت شکننده و نابسامان کاخ هشت بهشت اصفهان بچشم می آید.

داستان چیست؟

بنای چهارصد ساله هشت بهشت با معماری برون گرا، ایوانهای برافراشته و اتاقهایی که از هر سو بیننده را محو تماشای تزیینات بی نظیر نقاشی و آئینه کاری هایش می کند، درست در میانه پارکی قرار دارد که رفت و آمد به آن هیچ کنترلی ندارد؛ مضاف بر اینکه چمن کاری ها و آبیاری آنها نیز خود به تنهایی یکی از آسیبهای بزرگی بوده که پایداری پی های بنای هشت بهشت را نشانه رفته است.

هشت بهشت کوشک میانی باغ بلبل است؛ باغی ایرانی از دوران صفوی که تنها کوشک آن باقی مانده و باغچه بندی ها، سیستم آبرسانی و دیوارهای محصور کننده آن از بین رفته است، در واقع بقیه المان های باغ ایرانی در گرداگرد کوشک هشت بهشت رنگ باخته ا یا به طور کلی از بین رفته اند و جایشان را پارکی گرفته که گرچه یکی از بوستانهای زیبا و بی نظیر اصفهان است، اما نوع پوشش گیاهی این پارک در مجاورت کوشک هشت بهشت و از طرفی تردد کنترل نشده و مسائل ناشی از آن موجب شده که این بنا نسبت به بناهای مشابه در معرض آسیب های بیشتری باشد.

تصمیماتی در راه است

مریم شیروانی، مسئول عمارت هشت بهشت پیرامون وضعیت شکننده و نابسامان کاخ هشت بهشت اصفهان گفت: هرگونه بازدید از کاخ هشت بهشت بدلیل ظرافت هایی که در ساخت این بنا به کار رفته است و همچنین قرار داشتن در میانه پارک بزرگ هشت بهشت وتردد پرشمار شهروندان نیاز به فرهنگ سازی دارد.

وی افزود: برخورد وسایل بازی همچون توپ والیبال و خطرهای احتمالی مانند استفاده از مواد آتش زا برای درست کردن کباب و سایر تفریحات شهروندان می تواند آسیب های جبران ناپذیر به این بنا وارد کند که از کنترل اداره کل میراث فرهنگی اصفهان خارج است.

شیروانی به حفاظت 24 ساعته این کاخ اشاره کرد و افزود: برغم حفاظت از سوی یگان ویژه میراث فرهنگی و دوربین های مدار بسته، با توجه به محل قرارگیری عمارت هشت بهشت در میان بوستان شهید رجایی و اقدامات حفاظتی، این بنا در معرض آسیب قرار دارد.

وی یادآور شد: هر بنای تاریخی با توجه به قدمت و کهولت مصالح نیاز به نگهداری و حفاظت مداوم دارد، به همین دلیل کاخ هشت بهشت با توجه به ویژگی های منحصر بفرد معماری و تزیینات وابسته به آن و بدلیل قرار گرفتن در میان بوستان با پوشش گیاهی مختلف و استفاده شهروندان به عنوان تفرجگاه شهری، آسیب پذیرتر و نیاز به حفاظت بیشتری دارد.

پیرو صحبت های شیروانی باید گفت آنچه خطر آسیب را دوچندان کرده این است که عمارت هشت بهشت مثل همه بناهای تاریخی به دلیل قدمتی که دارند باید پیوسته محافظت و مراقبت شوند اما اگر بدلیل قرارگیری در پارک نتوان بسیاری از اتفاقات را کنترل کرد که قاعدتا هم با توجه به محیط پر رفت و آمد پارک اجتناب ناپذیر است؛ آن زمان باید گفت امکان هر اتفاقی از ریختن کاشی ها بر اثر ضربات توپ گرفته تا آتش سوزی با بساط سماور زغالی و پرت کردت سیگار می تواند برای این بنا خطرآفرین باشد.

شیروانی تصریح کرد: در راستای امر حفاظت در سالهای اخیر اقدامات مرمتی متعددی صورت گرفته که می توان به مرمت و استحکام بخشی سازه سقف چوبی ایوان شرقی و غربی، پاکسازی مرمت تزیینات نقاشی زیر سقف ایوان غربی، مرمت در و پنجره های چوبی شامل پاکسازی سطوح چوبی از گرد و غبار و بقایای آلاینده های محیطی اشاره کرد.

وی همچنین بازسازی بخش های از بین رفته و اجرای پوشش محافظ، مرمت بخش هایی از نقاشی های دیواری، ساماندهی سسیتم الکتریکال و نورپردازی کاخ ، پاکسازی بخشی از تزیینات آینه کاری نیز از دیگر اقدامات مرمتی صورت گرفته در این بنا ذکر کرد.

مسئول کاخ هشت بهشت به اقدامات مرمتی در آینده نزدیک اشاره کرد و افزود: ایوان شمالی از لحاظ سازه مشکلی ندارد و مرمت تزئینات وابسته به معماری از جمله تزئینات چوبی زیر سقف ایوان شمالی با توجه به کهولت و از بین رفتن پیوند ملات و مصالح و مرمت و استحکام بخشی نقاشی های دیواری در صورت تامین اعتبار در برنامه های مرمتی سالجاری این کاخ قرار خواهد گرفت.

شاید یکی از راه های نجات کاخ هشت بهشت این باشد که هویت باغ بلبل به آن برگردانده شود؛ باغی با مشخصه های ایرانی و پوشش گیاهی متناسب با اقلیم اصفهان. شیروانی در این باره گفت: با توجه به اینکه باغ بلبل و کاخ هشت بهشت دارای ویژگی های منحصر به فرد تاریخی و معماری بوده، اداره کل میراث فرهنگی اصفهان در صدد آماده سازی پرونده ثبت جهانی این بنا در مجموعه باغ های ایرانی است.

پارکی که یک بنای چهارصد ساله را رو به ویرانی برد

علیرضا جعفری زند، باستان شناس و کارشناس دادگستری در رشته ابنیه و آثار تاریخی شرایط عمارت هشت بهشت را هم از این جهت که بدون حفاظ در پارک قرار گرفته و هم اینکه آبیاری موجب نفوذ آب به زیر پی ها شده است نامطلوب دانست و گفت: در دهه شصت عجولانه دیوارها برداشته و این مکان تبدیل به پارکی شد که یک اثر تاریخی چهارصد ساله را رو به ویرانی برده است.

وی نفوذ آب به زیر پی های هشت بهشت را بزرگترین آسیب پارک به این بنای تاریخی خواند و علاوه بر این افزود: بارها دیده ام افرادی که برای تفریح نشسته اند و سماور کنار دیوار کاخ هشت بهشت گذاشته اند یا اینکه ته سیگار پرت می کنند توی ایوان ها و این برای هشت بهشت خطر ایجاد می کند. این اوضاع نابه سامان روز به روز شدیدتر هم می شود و بنابراین وضعیت هشت بهشت نیاز به یک تجدیدنظر دارد.

جعفری زند گریزی به برداشتن دیوارهای باغ در دهه شصت زد؛ زمانیکه خانه های ساخته شده بر روی زمینهای باغ بلبل از سوی شهرداری برای ساختن پارک تملک شد و گفت: عرصه باغ بلبل در زمان ظل السلطان فروخته و تبدیل به منازل مسکونی شد. بعد از انقلاب اما این خانه ها تملک و تبدیل به پارک شد. سردر قاجاری این باغ اما در سال 63 شبانه تخریب شد و اواخر دهه شصت هم به این فکر افتادند که دیوارهایش را بردارند و زمین خانه هایی که تملک شده بود را به باغ هشت بهشت بیافزایند.

جعفری زند اشاره ای هم به کاوش هیات ایتالیایی در ضلع شرقی باغ کرد که ضمن آن بخش زیادی از فندانسیون بناهای وابسته به کاخ هشت بهشت بدست آمد و اما همین مکان کاوش شده عاقبت گودبرداری و تبدیل به توقفگاه شد.

وی معتقد است هشت بهشت امروز در معرض خطر تخریب شدید است و گفت: کاخ هشت بهشت بسیار شکننده هست. فضای اطراف هشت بهشت تا فاصله ای باید محصور شود و این موضوع باید در اولویت قرار گیرد.

جعفری زند یادآور شد: بنای هشت بهشت باید به طور کامل و به لحاظ آسیب های فنی که در طول زمان به آن وارد شده، معاینه شود؛ ضمن اینکه باید گفت کاشی های لرزان پشت بغلها هم در حال فرو ریختن است.

هشت بهشت هنوز جای کار دارد

بهشاد حسینی، ناظر طرحهای مرمت تزئینات اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان درباره وضعیت کاخ هشت بهشت در پارک رجایی گفت: آسیبهایی که به این بنا وارد می شود، از چند جنبه قابل بررسی است؛ اما اینکه در اطراف این بنا والیبال بازی می کنند و بارها در این کاخ و طبقات بالای آن توپ پیدا می شود؛ این به فرهنگ مردم بر می گردد.

وی معتقد است که هرچیزی را نمی توان در قفس کرد و باید فرهنگ سازی درستی در خصوص پاسداشت میراث فرهنگی انجام شود.

حسینی در ادامه افزود: آسیب دیگر قرارگیری کاخ در فضای سبزی است که چمن کاری و آبیاری می شود.چمن پوشش گیاهی متناسبی با ذات بناهای تاریخی نیست. به طور عموم در بناهای تاریخی باغچه هایی که چمن کاری می شوند و نیاز به آبیاری زیاد دارند باید با درختچه های سازگار با اقلیم که نیاز به آبیاری زیاد هم ندارند، جایگزین کرد.

از نگاه حسینی ذات بنای هشت بهشت با معماری و ساختمان باز موجب می شود ذرات معلق آلودگی هوا به راحتی بر روی تزئینات بنا انباشته شود و با اجزای رنگ و تزئینات واکنش شیمایی دهد. با این وجود اما وی این اتفاق را با توجه به معماری باز بنای هشت بهشت و آلودگی فضای شهری اجتناب ناپذیر دانست.

ناظر طرح های مرمت تزئینات اداره کل میراث فرهنگی اصفهان با اشاره به مرمت تزئینات بنای هشت بهشت در تابستان سال گذشته گفت: سعی شد که روند سرعت آسیبها کم و محدود شود ولی هنوز هم جای کار زیاد دارد.

وی معتقد است که باید برای نظر دادن در خصوص وضعیت کاخ هشت بهشت، آزمون و مطالعه کرد، چرا که بدون این مطالعات شاید نظر دادن با واقعیت فاصله داشته باشد. به هر روی نظر وی این است که خطر فضای سبز پارکی که لازمه اش آبیاری دایمی است برای بنای هشت بهشت جدی است. پیشنهاد این کارشناس دراین باره عوض کردن پوشش گیاهی این محدوده و محصور کردن به نحوی است که آسیب منظری برای هشت بهشت نداشته باشد.