معماری کاخ هشت بهشت، بنایی خیال انگیز و دلربا

پادشاهان صفوی در زمان حکومت مقتدر خود اصفهان را به یکی از زیباترین پایتخت های وقت جهان تبدیل نمودند و با ساخت بناها و اماکن متعدد، شکوه و عظمت دوران پادشاهی خود را به رخ می کشیدند. بی جهت نیست که امروزه به هر کجای اصفهان سرک بکشید اثری از آن دوران چشم های شما را نوازش خواهد کرد. به حق که لقب نصف جهان زیبنده شهر اصفهان است. از بین ابینه و آثار به جا مانده از دوران صفویه، عمارت و کاخ های چهار باغ را شاید بتوان ارزشمندترین مجموعه دوران صفویه دانست. معماری کاخ هشت بهشت که در غرب خیابان چهار باغ قرار دارد بنایی است با هزار تویی خیال انگیز که قصد داریم در ادامه به تاریخچه کاخ هشت بهشت نگاهی بی اندازیم. این مقاله همچنین شما را با دسترسی به کاخ هشت بهشت آشنا می سازد.

تاریخچه کاخ هشت بهشت اصفهان

در سومین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی یعنی به سال 1080 هجری قمری ساخت معماری کاخ هشت بهشت به اتمام رسیده است. نویسنده تذکره نصر آبادی که نام بیش از هزار شاعر دوره صفویه را ماندگار کرده درباره این عمارت زیبا و رویایی نیز اشعار بسیاری سروده است. صاحب این تذکره، میرزا محمد طاهر نصر آبادی در این اشعار تاریخ اتمام معماری کاخ هشت بهشت را مشخص نموده است. با مراجعه به برخی اسناد تاریخی به نظر می رسد کاخ هشت بهشت اصفهان محل اتراق هشت سوگلی پادشاه بوده و چهار نفر در طبقه همکف و چهار نفر دیگر در طبقه اول می زیسته اند.

ساختمان عمارت رویایی هشت بهشت

معماری کاخ هشت بهشت همانند باغی است مسطح هم ردیف باغ هایی چون خرگاه، انگورستان و دمور. بخش مرکزی بنای کاخ ایوانی به سمت شمال دارد و 4 صفه است. سقف بالای صفه از مقرنس هایی از جنس گچ پوشیده شده که بسیار خوش طرح و رنگ هستند. گچ بری و ها نقاشی های اتاق های طبقه اول بسیار چشم نواز دیدنی هستند اما در برابر رواق ها، طاق ها و پنجره های بی نظیر طبقه دوم رنگ می بازند. اتاق های متعدد این عمارت تو در تو تزئینات خاص خود را دارند. برخی با حوض های آب و بعضی دیگر با بخاری های دیواری مزین شده اند. آینه کاری های فراوان دیوارها نیز زیبایی های این عمارت اصفهانی را دو چندان کرده اند. اگر به بالای سر خود بنگرید از دیدن سقف های پوشیده از موزائیک حیرت زده خواهید شد. هماهنگی تزئینات دالان ها و غلام گردش ها و هارمونی به کار رفته در طراحی اجزا و رنگ ها به قدری بی بدیل و رویایی است که خاطره دیدارشان در تاریخچه کاخ هشت بهشت از سر بیرون نخواهد رفت. در کنار آن همه زیبایی و هنر، ارتباط بین فضاها و بخش های مختلف کاخ هشت بهشت اصفهان یکی از هنرهای کم نظیر هنرمندان ایرانی است که ذهن هر سیاح و گردشگری را از دیرباز تا کنون به آن مشفول کرده است. شاردن فرانسوی یکی از کسانی است که حضور زیادی در عمارت شکوهمند هشت بهشت اصفهان داشته و به طور مفصل در شرح این عمارت زیبا در سفرنامه خود نگاشته است. به بخشی از این سفرنامه نگاهی می اندازیم: هیچ یک از این نقاط از حیث شکل، ساختمان و تزئینات به دیگری شبیه نیست. در هر جایی چیز تازه و گوناگونی است. چنان که در بعضی بخاری های متنوع و در بعضی حوض و فواره است که از لوله هایی که داخل دیوارها می باشد، آب می گردند. در قسمت فوقانی آدمی هرجا گم می شود. پله ها طوری مخفی است که به آسانی پیدا نمی شود. قسمت پایین تا ده پا از سطح زمین از سنگ یشم، نرده ها از چوب زرنگار، چهارچوب ها از نقره و جام ها از بلور ساخته شده اند.

معماری کاخ هشت بهشت اصفهان

این بنا دو متر بالاتر از باغ مجاور خود ساخته شده و برای ورود به آن باید از دو ردیف پله کان متصل به نماهای غربی و شرقی استفاده کرد. هر پله کان دارای ده پله است. طول و عرض این کاخ 30 متر در 26.35 متر است که ایوانی دارد با دو ستون چوبی بلند. سرسرای مرکزی با ورودی های مختلف به این ایوان وصل می شود و دارای یک نورگیر گنبدی شکل با هشت پنجره است. حوضی هشت ضلعی با قطر 3.30 متر به همراه فواره زینت بخش مرکز این سرسرا است. از درهای اطراف این سرسرای زیبا می توانید به اتاق هایی هشت ضلعی وارد شوید که محل پذیرایی از زن ها بوده است. در شمال کاخ می شود ایوان اصلی را دید که دو ستون از جنس چوب سرو آن را سر پا نگه داشت. فواره و حوضی به طول و عرض 2.80 متر در 2.30 متر این قسمت را زیباتر کرد. باز هم نباید نگاه کردن به سقف عمارت رویایی کاخ هشت بهشت اصفهان را از دست داد. سقف و دیوارهای کاخ هشت بهشت اصفهان پر از طلا کاری و نقاشی پرندگان، شیشه کاری، گل های رنگارنگ و آینه کاری های زیبا است. دو تابلوی نقاشی بی نظیر از فتحعلی شاه و فرزندانش از دیگر دیدنی ها در زمان دسترسی به کاخ هشت بهشت می باشد. پایه های زیرین این بنا نیز همگی از مرمرهای تبریزی ساخته شد. نمای این مجموعه هوش از سر می برد.

نمای کاخ هشت بهشت اصفهان

سنگ های سخت، پوشاننده بخش خارجی اطراف عمارت است. در میان این بخش سنگ فرش آب رویی قرار داده شده تا آب های اضافه وارد آن شود و به دو آب نمای 50 متری و با عرض 8 متر سرازیر شود. چنارهای بلند و گل های یاسمن و رز بیشترین پوشش گیاهی محوطه کاخ هشت بهشت اصفهان را تشکیل می دهند.

بانو عظمی افتخارالدوله

ناصرالدین شاه طی فرمانی باغ و قصر هشت بهشت را به بانو عظمی افتخارالدوله واگذار کرد. افتخارالدوله در حقیقت دختر ناصرالدین شاه و خواهر تنی ظل السلطان بود که این کاخ رویایی را تصاحب نمود. البته پادشاه صاحب قران قاجار برای این واگذاری شرط و شروطی نیز گذاشت. بانو عظمی حق تغییر هیئت و وضع آن را نداشته و موظف بوده تا حریم آن در خیابان چهار باغ اصفهان را در کمال تنظیف و تنقیح نگهداری نماید. البته این شرط و شروط تا زمان حیات این شاهزاده قجری رعایت شد و پس از مرگ وی تغییرات بسیاری در کاخ هشت بهشت اصفهان اعمال گردید. همچون چهل ستون و عالی قاپو که تمام تزئینات و نقاشی های دیوارها زیر گچ مانده و پوشیده شده بود. در نیمه شهریور ماه سال 1342 کاخ هشت بهشت اصفهان به وزارت فرهنگ و هنر واگذار شد و تا به امروز این واگذاری ادامه در زمان دسترسی به کاخ هشت بهشت دارد. پادشاهان صفوی در جای جای اصفهان ردی از حکومت باجبروت خود به جای گذاشته اند. کاخ هشت بهشت یکی از رویایی ترین بناهایی بوده که در چهار باغ بنا گردیده است.