قلعه فلک الافلاک خرم آباد | زیبایی تاریخی در قلب لرستان

مرکز استان لرستان و پرجمعیت ترین شهر لرنشین ایران، خرم آباد است. به طور کلی این منطقه از جمله مکان های اولیه سکونت انسان ها بوده و قدمت آن نیز به حدود 40 هزار سال پیش برمی گردد. یکی از آثار تاریخی این شهر، قلعه فلک الافلاک خرم آباد است که ما در این مطلب سعی کرده ایم تا هرچه بیشتر شما را با تاریخچه قلعه فلک الافلاک آشنا کنیم. همچنین برای علاقمندان به معماری هم معماری قلعه فلک الافلاک را عنوان کرده ایم به این امید که در سفر به خرم آباد برایتان مفید باشد.

معرفی

بر روی تپه ای در داخل شهر خرم آباد، قلعه تاریخی و با ارزش فلک الافلاک قرار دارد. از بالای این تپه و این قلعه کل شهر را می توان مشاهده کرد. این قلعه که در دوران ساسانی ساخته شده، نماد تاریخ، فرهنگ و تمدن این منطقه است. در اطراف فلک الافلاک، آثار تاریخی دیگری مانند گرداب سنگی، سنگ نبشته، پل شاپوری، آسیاب گبری و مناره آجری قرار دارند. همچنین زیر این تپه چشمه گلستان وجود دارد که در تمامی طول سال بسیار پر آب است. گردشگرانی که به لرستان و خرم آباد سفر می کنند، بدون شک از این اثر تاریخی و زیبا دیدن خواهند کرد. در این قلعه، علاوه بر چندین موزه، غرفه هایی برای فروش خوراکی های مخصوص لرها مانند نان روغنی و آش ترخینه و مکانی برای عکاسی با لباس های محلی این منطقه وجود دارند. هزینه بلیت ورودی به قلعه فلک الافلاک خرم آباد برای هر نفر، 7500 تومان است.

نام های قلعه فلک الافلاک

در دوره های مختلف نام این قلعه متفاوت بوده و از جمله این نام ها که در تاریخچه قلعه فلک الافلاک می درخشند، می توان به قلعه دوازده برجی، دژ شاپور خواست، کاخ اتابکان، قلعه خرم آباد اشاره کرد. دلیل نام دوازده برجی برای این قلعه، وجود 12 برج در آن بود. نام امروزی آن یعنی فلک الافلاک از زمان قاجار گذاشته شده و در واقع برای آنکه نشان دهند این قلعه دست یافتنی نیست، نام آن را فلک الافلاک به معنای سپهر سپهران گذاشتند.

تاریخچه قلعه فلک الافلاک

در قرن سوم هجری و در زمان شاپور اول ساسانی، معماری قلعه فلک الافلاک ساخته شد، اما برخی از محققین و تاریخ شناسان معتقدند این قلعه در قرن 4 هجری و در زمان سر سلسله اتابکان لر بنا شده است. با ساخت این قلعه، شهر خرم آباد نیز شکل گرفته و کم کم پیشرفت کرد. در قرن 4 میلادی، این قلعه محل حکومت آل حسنویه بود. بعد از آن ها آل بویه بر سر کار آمدند و بعد از این دوران، خاندان بدر این کاخ را به خزانه حکومتی خود تبدیل کردند. در دوران صفویه و قاجار، فلک الافلاک به دست والیان لرستان و اتابکان لر کوچک افتاد. این قلعه در دوران پهلوی اول به زندان سیاسی و پادگان نظامی تغییر کاربری داد. این بنای با ارزش تاریخی در سال 1349 هجری شمسی به ثبت ملی رسید و به طور کلی به وزرات فرهنگ و هنر داده شد. تبدیل این قلعه به یک موزه در سال 1354 با آوردن موزه مردم شناسی و مفرغ ها در آن انجام گرفت. بعد از انقلاب تا سال 1367 این موزه غیرفعال شد.

معماری قلعه فلک الافلاک

در ساخت این قلعه 8 ضلعی و با مساحت 5300 متر مربع، از مصالحی مانند ملات گچ و آهک، سنگ، آجر قرمز و خشت استفاده شد. مرتفع ترین دیوار قلعه فلک الافلاک خرم آباد 23 متر (تا سطح تپه) است. 121 اتاق، 11 کفش کن بین اتاق ها، دو صحن، 300 جان پناه و 8 برج در این کاخ وجود دارند. در قسمت جنوب غربی این بنا، ورودی اصلی آن با ارتفاع 3 متر دیده می شود. در فلک الافلاک، یک چاه به سمت چشمه زیر تپه به عمق 40 متر وجود دارد که برای دسترسی به این چاه راهرویی با 7 پله در قسمت شمال شرقی بنا وجود دارد که شما را به این چاه می رساند. از همین راهرو می توانید به پشت بام قلعه بروید و چشم اندازهای زیبایی از اطراف را مشاهده کنید. آب مصرفی ساکنان این قلعه توسط این چاه تامین می شد. در دوران صفوی و قاجار در معماری قلعه فلک الافلاک تغییرات زیادی صورت گرفت، هر چند در دوره های دیگر نیز تغییراتی وجود داشت، اما کمتر بود. با توجه به بررسی ها و تحقیقات انجام شده، 10 سال پیش در این قلعه 12 برج وجود داشته که تنها 2 برج از آن ها باقی مانده و همچنین در معماری این بنا باروی دولایه خشتی قرار داشت.

موزه مردم شناسی

برای آشنایی بیشتر با فرهنگ، رسم و رسوم، سنت و مردم لرستان موزه مردم شناسی قلعه فلک الافلاک مکان بسیار مناسبی است. در این موزه اشیا، پوشاک و لوازم زندگی مردم و همچنین ماکت هایی که رسم و رسوم این منطقه را نشان می دهند، به نمایش گذاشته شده اند. در کنار همه این ها از فیلم و موسیقی برای آشنایی بیشتر با فرهنگ این منطقه استفاده شده است. یکی از قسمت های قابل توجه و جذاب برای بازدیدکنندگان در این بخش، سنگ قبرهایی است که از دیگر مناطق ایران متفاوت هستند. لرها در گذشته بر روی سنگ قبر یک سنگ عمودی قرار می دادند که بر روی آن تصاویری از زندگی او نقاشی می شد.

موزه باستان شناسی

یکی از موزه های این قلعه، موزه باستان شناسی لرستان است که در آن حدود 50 اثر تاریخی در 12 ویترین به نمایش گذاشته شده اند. از جمله این اشیای تاریخی که توسط باستان شناسان کشف یا از دست قاچاقچیان و حفاران ضبط شده اند، می توان به ظروف دوران اسلام، سفالینه های قبل از تاریخ، سازه های مفرغی، ابزارهای سنگی عهد هجر، و مهرهای متنوع سنگی اشاره کرد. این بخش از این مجموعه در سال 1376 ساخته شد، اما در سال 78 مورد بهره برداری قرار گرفت، دلیل آن هم نبود امکانات و شرایط نامناسب بود.