برج های دوگانه خرقان و نمایش شکوه معماری سلجوقی

در طول سال افراد بسیاری به استان قزوین سفر می کنند. در این استان دیدنی های توریستی بسیاری دیده شده که در این بین جاذبه های تاریخی طرفداران بیشتری دارند. یکی از این جذابیت های ارزشمند تاریخی، برج های دوگانه خرقان است. برج های خرقان یا برج مقبره دارای معماری بسیار زیبا و به خصوصی بوده که افراد بسیاری را به خود جذب می کنند. در ادامه این مطلب به معرفی کاملتر پلان برج های خرقان خواهیم پرداخت.

معرفی

در جوار روستای حصار ارمنی، دو برج دوقلو به نام خرقان یا برج های مقبره قرار دارند. این دو برج حدود 32 کیلومتر از جاده اصلی بین همدان و قزوین فاصله داشته و در زمان سلجوقیان با فاصله بسیار کمی از هم ساخته شده اند. گفته می شود برج غربی در ابتدا ساخته شده و قدمت بیشتری نسبت به برج شرقی دارد. برج های دوگانه خرقان بسیار شبیه به هم و با معماری منحصربفرد و زیبایی دیده می شوند. در این برج ها مقبره ابومنصر ایلتای تی‏تکین و ابوسعید بیجار پسر سعد وجود دارد که مقبره این افراد چند صد سال بعد از ساخت این بناها در آن ها قرار گرفت. آرامگاه این دو فرد برای مردم این منطقه بسیار با ارزش و قابل احترام است.

معماری برج های خراقان

ارتفاع برج شرقی 55 سانتیمتر بیشتر از برج قبلی بوده، اما دیگر ابعاد مانند برج غربی است. تزئینات برج شرقی نسبت به برج غربی بسیار متفاوت بوده و این تفاوت بیشتر در سر در ورودی و اضلاع بنا دیده می شود. البته با توجه به تحقیقات و بررسی های انجام شده، در طول زمان تزئینات این بنا دچار تعدادی فراز و فرود شده و نسبت به قبل کمتر شده است. حاشیه قوس های هریک از اضلاع این دو بنا شبیه به هم و ساده هستند و تزئینات بکار برده شده در بنای شرقی ظریف تر و دقیق تر اجرا شده اند. تزئینات آجرکاری در این دو برج برگرفته از سبک ساختاری آل بویه و سامانی بوده و بسیار شبیه به آرامگاه امیراسماعیل سامانی واقع در بخارا و برج شبلی دماوند هستند. در معماری دوران ساسانی طرح های مختلفی بر روی گچ انجام می شدند و چنین ویژگی در این دو برج نیز دیده می شود. زمانیکه این دو برج احداث گردیدند، پلان بیشتر برج ها در شمال ایران دایره ای بود، اما معمار این دو بنا سنت شکنی کرد و پلان برج های خرقان را بصورت هشت ضلعی در نظر گرفت. برج های دوگانه خراقان را می توان در دسته بندی گنبدهای دو پوسته ای قرار دارد که لایه دوم آن ها مخروطی نیست و از این نظر این بنا را می توان اولین گنبد دو لایه در قرن 5 هجری دانست. در نمای برج های دوگانه خرقان آجرهای تزئینی دیده می شوند که ضخامتشان 21 سانتی متر بوده و بهره برداری از آجرهای تزئینی برای نمای این بنا، زیبایی آن را بیشتر کرده است. در قسمت های مختلف بنا تزئینات به صورت متفاوتی به کار برده شدند، به طور مثال در 3 ضلع برج، تزئینات برجسته بوده و ضلعی که شامل در ورودی است، دارای تزئینات بیشتری هست. در سردر ورودی برج غربی، کتیبه هایی دیده می شوند که در بخشی از آن ها این عبارت نوشته شد: به تاریخ سنه ستین و اربعمائه(460) عمل محمدبن مکرالزنجانی القبه. بنای غربی توسط آجرهایی به ضخامت 5 سانتیمتر ساخته شده که در کنار هم ضخامت دیوار بنا را به 60 سانتیمتر رسانده اند. ستون هایی که در برج های خرقان از آن ها بهره گرفته شده، همگی قطر یکسانی دارند، اگرچه ستون هایی که به راه پله مارپیچ می رسند، قطر متفاوتی دارند. ستون های برج غربی نسبت به برج شرقی ارتفاع کمتری داشته و ستون های برج شرقی در کلاهک گنبدی به هم می رسند و تا روی ساقه گنبد ادامه دارند. راه پله های مارپیچ در بنای غربی دیده می شوند و در بنای شرقی به جای آن ها یک راه پله وجود دارد.