برج آرامگاه اخنگان معماری زیبای چند صد ساله در دشت توس است

میراث آریا/ براساس اخبار بدست رسیده، برج آرامگاه اخنگان معماری زیبای چند صد ساله در دشت توس است.

ویژگی های فرهنگی و مذهبی مشهد سالانه میلیون ها زائر و مسافر را به این شهر می آورد، ورود زائران موجب گردشگری مشهد و دیگر شهرهای استان خراسان رضوی شده است.

یکی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهر مشهد که در محدوده شهر تاریخی توس قرار دارد، برج آرامگاه اخنگان است. این اثر تاریخی مورد بازدید گردشگران زیادی قرار می گیرد. بنای اخنگان آرامگاهی تاریخی است که قدمت آن به قرن نهم هجری بازمی گردد. امروزه با گذشت 6 سده، هویت شخص یا افرادی که در این بنای تاریخی آرمیده اند، هنوز دقیقا مشخص نیست.

میل اخنگان کجاست؟

میل اخنگان در 22 کیلومتری مشهد و در مجاور مسیر روستای پاژبه شهر توس قرار دارد، میل اخنگان که با نام میل اخنجان نیز شناخته می شود، از جمله جاذبه دیدنی شهر مشهد است که در فاصله حدود 10 کیلومتری از شرق شهر تابران توس و در نزدیکی روستایی به همین نام قرار گرفته است. برای بازدید از این بنای تاریخی از جاده مشهد- قوچان در سه راه فردوسی، مسیر خود را به سمت شهر تاریخی توس تغییر داده و در کنار آرامگاه فردوسی، به سمت جاده معین آباد و روستای پاژ مسیر را ادامه دهید. میل اخنگان در مجاورت این مسیر قرار دارد.

معرفی بنای اخنگان

این بنا، آرامگاه فردی با هویت نامعلوم است که داستان ها و روایت های مختلفی درباره آن وجود دارد، برخی بر این باور هستند که نقش و نگارهای زنانه ای که روی برج مشاهده می شود، نشان از هویت پیکر متوفی دارد؛ ایشان معتقد هستند که فرد مدفون گوهر تاج، خواهر گوهرشاد، همسر شاهرخ تیموری است. این در حالی است که گروهی دیگر آن را منتسب به دختری هندی می دانند که از مریدان امام رضا (ع) بود و هنگام سفر برای زیارت، از دنیا رفته است. برخی دیگر نیز تصور می کنند، این بنا، آرامگاه دسته جمعی افراد مهم و متشخص است. اما نباید از این نکته غافل شد که صحت این نظریات به اثبات نرسیده است. با این وجود بنای اخنگان به عنوان یک اثر تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تاریخچه بنای اخنگان

باستان شناسان و کارشناسان معماری با در نظر گرفتن سبک معماری اجرا شده در این بنا، قدمت ساخت آن را به دوره تیموریان نسبت می دهند. در این راستا برخی از محققان معتقدند، علت انتساب پیشینه میل اخنگان مشهد به دوران تیموریان، به دلیل استفاده از کاشی های مربعی شکل و منقوش در ساخت آن است.

گروه دیگری از محققان و پژوهشگران تاریخی قدمت این برج تاریخی را متعلق به نیمه نخست قرن نهم هجری می دانند. برخی دیگر نیز با در نظر گرفتن نوع ساخت، معماری و تزیینات انجام شده در برج مقبره، پیشینه آن را به دوران ایلخانی نسبت داده اند. با کنار هم قرار دادن این نظریات میتوان بطور کلی نتیجه گرفت، این اثر ملی و تاریخی کشور احتمالا متعلق به قرن نهم هجری قمری است که طراح و سازندگان آن سعی در ساخت یکی از بهترین و بی نظیرترین بناهای دوران داشته اند و با بهره مندی از الگوها و سبک های معماری حکومت ایلخانیان که مقارن با دوران قبلی خود است، توانسته اند به این مهم دست یابند، اثری که امروزه از شاخص ترین آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری در استان خراسان رضوی و شهرستان مشهد محسوب می شود.

هرچند سال ساخت آن بطور قطع مشخص نیست؛ میتوان شباهت هایی در ساختمان آن به بنای مسجد گوهرشاد که به سده 9 هجری قمری تعلق دارد و نیز عمارت امیر چخماق یزد که در اوایل قرن 9 هجری قمری ساخته شده است، یافت.

معماری میل اخنگان

معماری میل اخنگان متعلق به دوران تیموریان است و این بنا عمری بیش از 550 سال دارد. معمار سازنده این بنای آجری و کهن، برجی مقبره گونه را برای آن در نظر گرفته که دارای ارتفاعی بیش از 17 متر است. سازندگان آن را روی سکویی دایره ای و با هشت نیم ضلعی ساخته اند. نمای بیرونی ساختمان آرامگاه نیز به شکل مدور است که با هشت نیم ستون به زیبایی تزئین شد.

معماری و کاشیکاری های انجام شده در بنای میل اخنگان، بسیار زیبا و چشم نواز است. این بنای تاریخی از آجر ساخته شده و با هنرمندی در بکارگیری قطعه های کاشی به رنگهای لاجوردی و فیروزه ای تزئین شده است که به شکل های مختلفی از جمله مستطیل، چند ضلعی و ستاره چلیپا برش خورده اند.

همچنین در تزئین این کاشی ها از نقوش برجسته و مختلف بهره گرفته اند. داخل بنا نیز سنگ قبری به طول 110 سانتیمتر، عرض 50 سانتیمتر و ارتفاع 40 سانتیمتر قرار دارد که روی آن با خط ثلث و نسخ متنی نوشته شده است. از دیگر نکات در مورد معماری بنا، فضای داخلی آن است که بدون هیچ نقش و نگار و تزئینی ساخته شده است؛ در حالی که نمای خارجی آن از دیوار گرفته تا نیم ستون هایش را با کاشی تزئین کرده اند.

در قسمت حاشیه زیر سقف میل اخنگان، می توان اثری که احتمالا متعلق به کتیبه ای است که در گذشته وجود داشته است، مشاهده کرد. به نظر می رسد این کتیبه روی گچ نوشته شده که امروزه قسمت عمده ای از آن، تخریب شده است.