علت ترس انسان از مار و جلوگیری از مارگزیدگی

در بین تمام حیواناتی که در کره خاکی زندگی می کنند، ما معمولا از مار بیشتر از همه می ترسیم. ترس از مارها جز ترس های نامعقول و غیر منطقی می باشد. البته ترس از مار فقط به ترس از زهر یا خطری که ممکن است مارها ما را تهدید کنند، مربوط نمی شود. بلکه وقتی که صحبت از ترس از مار به میان می آید، منظور ترسیدن واقعی از خود مار است چه خطر جانی برای ما داشته باشد یا نه به هر حال بیشتر انسان ها از خود مار می ترسند. بسیاری از ما وقتی به میان جنگل و خار و خاشاک و بوته زارها می رویم، از این می ترسیم که نکند از میان این بوته ها ماری به تعقیب ما آید تا پای ما را نیش بزند. براساس تحقیقاتی که در دنیا صورت گرفته، ترس از مار جز ترس هایی است که در بیشتر مردم رایج است. حتی در این آمار کسانی هستند که ممکن است یک بار هم مار را از نزدیک ندیده باشند. به نظر شما علت ترس انسان از مار چه می تواند باشد. آیا این ترس چیزی است که در سیر تکامل انسان ما یاد گرفته ایم یا این که با آن به دنیا آمده ایم. در این مطلب، ما قصد داریم که در همگردی به بررسی این موضوع بپردازیم و درمان مارگزیدگی و همچنین جلوگیری از مارگزیدگی را شرح دهیم.

مارها نیش می زنند!

تصور ما نسبت به مارها این است که آن ها بسیار خونسرد اما ترسناک هستند و همین امر علت ترس انسان از مار هست. مارها را موجوداتی حیله گر و مکار به شمار می آوریم. وقتی که به یک طبیعت گردی یا گردش در میان جنگل و یا طبیعی می رویم، همواره فکر می کنیم که از میان این تپه های شنی و یا بوته ها ممکن است ماری بیرون آید و پایمان را نیش بزند و یا این که این مار به تعقیب ما خواهد پرداخت اما این قضیه به هیچ وجه صحت ندارد. مارها هیچ وقت ما را تعقیب نمی کنند. همه ما می دانیم که اگر کسی ما را اذیت و آزار رساند، مطمئنا در مقابل او از خود واکنش نشان خواهیم داد. مارها موجوداتی هستند که در طبیعت و در قلمروی خود زندگی می کنند اما اگر ما بدون شناخت از آن ها وارد محیط زندگی آن ها شویم؛ در این صورت است آن ها از خود دفاع کنند و این دفاع کردن آن ها با نیش زدن و یا گاز گرفتن صورت می گیرد. همین جا لازم است این نکته را عرض کنیم که اگر مار سمی باشد وقتی که نیش زد، فرار نمی کند و معمولا این نوع از مارها از خود دفاع می کنند اما مارهایی که سمی نیستند، تنها راه دفاعی آن ها گاز گرفتن است.

با مارها بیشتر آشنا شویم

انسان اگر از چیزی آگاهی و شناخت کافی نداشته باشد، معمولا سعی می کند نسبت به آن محتاط تر باشد و در واقع نشناختن ناشناخته ها سبب می شود که ما بیشتر از آن ها بترسیم. در مورد مارها نیز این چنین است. اگر اطلاعات کافی در مورد مارها داشته باشیم، متوجه خواهیم شد که آن ها هیچ تمایلی به اینکه با انسان برخورد کنند و او را نیش بزنند، ندارند. هیچ وقت یک مار سعی نمی کند که به دنبال یک انسان راه بیفتد بلکه ما انسان ها هستیم که بدون شناختن محیط زندگی مارها و خصوصیاتی که مارها دارند، به حریم آن ها وارد می شویم و باعث می شویم که آن ها حالت دفاعی به خود بگیرند و احساس خطر کنند. در این صورت ممکن است اتفاقی رخ دهد. بنابراین یکی از راه های اینکه علت ترس انسان از مار از میان برود این است که در مورد مارها بیشتر مطالعه کنیم و سعی کنیم آن ها را بهتر از گذشته بشناسیم.

ترس از مار ترسی قدیمی است!

باید به این نکته توجه کنید، ترسی که ما از مارها داریم برمی گردد به فرآیند تکاملی انسان. زیرا که در زمان های گذشته انسان برای بقا و زنده بودن باید یاد می گرفت خیلی سریع مارهای سمی و غیرسمی را تشخیص دهد و در آن واحد خود را از یک مرگ حتمی نجات دهد. بنابراین انسان ها همواره در طول تاریخ برای بقای خودشان تلاش می کردند و ترس از مار هم یکی از همین تلاش ها بوده و همین امر موجب شده که امروزه به صورت ذاتی ما از مارها ترس داشته باشیم و این علت ترس انسان از مار هست.

آیا تمام مارها سمی هستند؟

تمام انواع مارهایی که وجود دارند را باید در سه دسته سمی ، نیمه سمی و غیرسمی داد. تعداد گونه های مارها در کشور ایران به 70 گونه می رسد که از این میان تنها 20 گونه مار هستند که سمی می باشند. در کشور ما ایران، مارهای سمی معمولا به خانواده بزرگ افعی ها گفته می شود. برخی از مارهای سمی عبارتند از افعی دماوندی، کفچه مار، مار افعی قفقازی، مار جعفری، گرزه مار، افعی شاخ دار، افعی زنجانی و یک نوع دیگری از مارها است که آن را کفچه ماری می گویند که دارای مردمکی بیضی شکل می باشد، اما مردم کشورمان آن را با نام مار کبری می شناسند. بیشتر این مارها در بوته زارها، زیر سنگ ها، در میان جنگل و زمین های گندم پناه می گیرند. نوع دیگر ماری که در ایران وجود دارد افعی دم عنکبوتی می باشد. ظاهر این مار بسیار گول زننده اما ترسناک و عجیب و غریب است. تصورش را بکنید که عنکبوت و مار جز حیواناتی هستند که انسان ذاتا از آن ها ترس دارد. حال ترکیب این دو چقدر می تواند ترسناک باشد. این نوع مار برای شکار کردن از دمش کمک می گیرد و شکل ظاهری می تواند علت ترس انسان از مار باشد.

راه تشخیص مارهای سمی از غیر سمی

معمولا مارهای سمی دارای مردمک چشم عمودی و سر مثلثی شکل می باشند. مارهای غیر سمی مارهایی هستند که معمولا سری بیضی شکل و یا گرد دارند و مردمک چشم آن ها نیز گرد است. برای تشخیص این که مار سمی است و یا غیر سمی، درست است که راه حل هایی وجود دارد اما با توجه به اینکه در طبیعت ناشناخته های زیادی است و استثناهای بسیاری در طبیعت موجود است، ما هیچ وقت نمی توانیم بگوییم که کدام مار سمی و کدام مار غیر سمی است. همواره باید احتیاط کنیم و بیشتر مراقب باشیم و اگر دچار مار گزیدگی شدیم اقدامات لازم را سوای این که مار سمی می باشد یا نه برای درمان مارگزیدگی انجام دهیم. یک راه دیگر شناخت مارهای سمی از غیر سمی این است که مارهای سمی وقتی که نیش می زنند جای نیش آن ها عموماً به صورت دو سوراخ ریز برجای می ماند اما مارهای غیر سمی که راه دفاعی آن ها گاز گرفتن است، در واقع جای آرواره هایشان بر روی پوست باقی می ماند.

کویر و ترس از مار

در مورد ترس از مار می خواهم یک چیزی به شما بگویم تا خیالتان را کمی راحت تر کند. آیا می دانستید که یکی از عواملی که سبب می شود فردی دچار مار گزیدگی شده و جانش را از دست دهد، نیش مار نیست بلکه ترس و وحشتی است که مردم از مارگزیدگی دارند و تقریبا 90 درصد مردم بر اثر همین ترس بی خود و غیر منطقی جانشان را از دست می دهند. در مورد کویر اکثر ما فکر می کنیم که در زیر شن ها و یا در تپه های ماسه ای اگر قدم بگذاریم احتمال اینکه از میان این تپه های ماسه ای یا از زیر شن ها ماری سر بیرون آورده و و ما را نیش بزند زیاد است و همین ترس باعث می شود که یا به کل به سفرهای کویری نرویم و بی خیال کویر گردی شویم و یا اگر هم به کویر سفر کردیم تا استرس و اضطراب و ترس است و موجب می شود که لذت کافی را از این سفر همان نبریم اما خوب است به این نکته اشاره کنیم که مارها به هیچ وجه در زیر ماسه ها و یا شن ها پنهان نمی شوند زیرا از فضای مناسبی برای آن ها نیست. اگر دقت کرده باشید، بیشتر کمپ های کویری که برپا می شود را بر روی تپه های ماسه ای صورت می گیرد تا از گزند مارها در امان باشند و این راهی برای جلوگیری از مارگزیدگی هست.

زمستان فصلی مناسب برای کویرگردی!

برای آن دسته از علاقمندان کویر گردی که از مارها می ترسند، پیشنهادی ویژه ای داریم و آنکه در فصل زمستان می توانند به کویر بروند و از طبیعت گردی خود لذت ببرند. زیرا در این ترفند مارها نمی توانند وقتی هوا سرد است و دمای هوا چیزی کمتر از 4 درجه سانتیگراد باشد زندگی کنند و احتمال بردن آن ها زیاد است. به همین خاطر بارها عراقی را پیدا می کنند که در آن بدون حرکت و غیر فعال باقی می مانند با این کار فصل زمستان را سپری می کنند. بنابراین اگر در فصل سرد زمستان به کویر گردی برویم، احتمال اینکه ماری را ببینیم خیلی کم است. البته باید توجه داشته باشید که برای جلوگیری از مارگزیدگی زیاد دور بر حفره هایی که مارها در آن ها مخفی شده اند، نگردید.

چند نکته در کویر گردی و طبیعت گردی

در این قسمت از مطلب می خواهیم را برای شما نکاتی را یادآوری کنیم که با رعایت آن ها می توانید از گزند مارها در امان باشید.

1-یکی از نکاتی که برای جلوگیری از مارگزیدگی باید رعایت کنید این است که در هنگامی که می خواهید بر روی زمین قدم بزنید حالا کویر باشد یا در میان جنگل، سعی نکنید که پاهایتان را روی زمین بکشید بلکه همواره از روی زمین پای خود را بلند کنید.

2-برخی از مکان هایی که احتمال دارد مارها در آن ها در حال استراحت باشند و مخفی شده باشند، زیر بوته وزیر سنگ ها و جاهایی است که سایه بان و خنک است بنابراین سعی کنید به این مکان ها برای جلوگیری از مارگزیدگی نزدیک نشوید.

3-اگر به کویرگردی رفتید، برای جلوگیری از مارگزیدگی وقتی می خواهید چادری برپا کنید چادر خود را بر بالای تپه های ماسه ای برپا نمایید.

4-کفش های خود را هیچ وقت در بیرون از چادرتان قرار ندهید و همواره سعی کنید قبل از پوشیدن لباس ها و یا کفشتان داخل آن ها را خوب نگاه کنید چون یکی از مکان های مورد علاقه مارها همین داخل کفش ها است که مکان خنکی برای استراحت کردن مارها می باشد.

5-همیشه سعی کنید برای جلوگیری از مارگزیدگی از مارها در حدود 70 سانتی متری دورتر قرار بگیرید. هرچند اگر ماری که دیده اید کوچک است باز هم حواستان باشد زیرا ممکن است سمی باشد و زهرش بسیار قوی بنابراین رعایت احتیاط شرایط عقل است.

6-همواره در سفرهای خود برای جلوگیری از مارگزیدگی هوشیار باشید و قبل از سفرتان در مورد مکانی که به مسافرت می روید ابتدا تحقیقی هرچند سطحی انجام دهید و از مکان هایی که ممکن است مارها در آنجا استراحت کنند، اطلاع پیدا کنید و به آن مکان نزدیک نشوید.

7-به این نکته توجه داشته باشید که مار هم یکی از آفریده های خداوند بزرگ است و ارزش و اهمیت زیادی دارند چون که مار دشمن سرسخت جانوران موذی مانند موش ها می باشد و در بیشتر روستاها مارها را به عنوان نگهبان خانه می شناسند و ارزش و احترام زیادی برای آن قائل هستند. بنابراین سعی کنیم که علم و شناختمان را از مارها با مطالعه بیشتر کنیم تا بتوانیم دوستانه تر با این موجود بی آزاد برخورد نماییم.

درمان مارگزیدگی

با رعایت مواردی که در این متن گفتیم احتمال این که مار کسی را نیش بزند بسیار کم است اما اگر زمانی چنین اتفاقی افتاد باید چه کنیم و درمان مارگزیدگی چیست؟ در این صورت رعایت برخی نکات مهم و اساسی می تواند جان فرد مار گزیده را نجات دهد. به برخی از اقداماتی که باید برای درمان مارگزیدگی انجام دهیم در زیر اشاره می کنیم:

1- ابتدا اولین کاری که در درمان مارگزیدگی می کنیم این است که خونسردی خود را حفظ کنیم. چون اگر کسی که دچار مارگزیدگی شده است خونسرد نباشد و دچار اضطراب شود در این صورت باعث می شود سرعت گردش خون در بدن بالا رفته و خیلی سریع زهر مار در سیستم گردش خون پخش شود. به خاطر داشته باشید 90 درصد مردم بر اثر مار گزیدگی جانشان را از دست نمی دهند بلکه بر اثر ترس و وحشت است که می میرند.

2- از نشانه های مسمویت با گزش مار این است که فرد دچار استفراغ، کاهش فشار خون، تهوع، سرگیجه می شود و در جای گاز گرفتی مار هم قرمز، متورم و دارای سوزش می باشد.

3- از نشانه های این که ماری که فرد را گزیده است سمی است یا نه این است که جای نیش مارهای سمی دو نقطه می باشد اما جای نیش مارهای غیر سمی معمولا دو ردیف هلالی بر روی پوست ایجاد می کند که اثر آرواره های مار است و مارهای غیر سمی نیش نمی زند بلکه فقط گاز می گیرند.

4- هیچ وقت سعی نکنید مانند فیلم های هالیوودی برای نجات جان فردی که دچار مار گزیدگی شده و درمان مارگزیدگی، جای نیش را بمکید چون با این کار ممکن است زهر آن وارد سیستم گردش خون شما شود .

5- یکی از تاثیرگذارترین کارها برای درمان مارگزیدگی این است که 2 یا 3 سانتی متر بالاتر از محل گزش مار را با باند و پارچه ای محکم ببندید زیر این کار سبب می شود گردش خون آن ناحیه کم تر شده و دیرتر سم مار به قسمت های دیگر بدن می رود.

6- یکی از نکات بسیار خوب در درمان مارگزیدگی این است که حواستان را خوب جمع کنید و شکل ظاهری مار را به خاطر بسپارید از قبیل جثه مار یا رنگ پوست زیرا این کار سبب می شود که بتوان پادزهر صحیح را برای درمان مارگزیدگی انتخاب کرد.

7- در درمان مارگزیدگی خونسرد باشید و به این نکته توجه داشته باشید که اگر خوش شانس باشید در بیشتر مواقع زهر مار به طور کامل وارد سیستم گردش خون بیمار نمی شود بنابراین هر گزشی را نمی توان سمی دانست. ولی در هر صورت فردی که مار او را گزیده است خیلی سریع به نزدیکترین مرکز درمانی که در منطقه وجود دارد، برسانید تا در آنجا اقدامات لازم برای درمان مارگزیدگی انجام گیرد.