نتیجه مشاهده و بررسی اولیه محدوده مترو حافظیه و محوطه باستانی نقش رستم اعلام شد

ایسنا/ براساس گزارشات واصله، نتیجه مشاهده و بررسی اولیه محدوده مترو حافظیه و محوطه باستانی نقش رستم اعلام شد.

مصطفی ده پهلوان در سفری یک روزه به همراه مشاور (نوروز رجبی) و معاون پژوهشی (ذات الله نیکزاد) این پژوهشگاه و همچنین رؤسای پژوهشکده های باستان شناسی (سجاد علی بیگی)، حفاظت و مرمت (مهدی رازانی) و ابنیه و بافت های تاریخی (مهناز اشرفی) از تونل مترو در محدوده «حافظیه» و محوطه باستانی «نقش رستم» به دنبال حواشی اخیر دیدن کردند که رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از مشاهده و بررسی اولیه این هیأت یک جمع بندی ارائه کرد.

او با اشاره به ابهام ها و تناقض هایی که در استعلام های شهرداری درباره مترو محدوده حافظیه وجود دارد، گفت: پروژه مترو در محدوده حافظیه شیراز فعلا متوقف شده است. هیأت پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز با دستور وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شیراز سفر کرد و با مسئولان قطار شهری و پیمانکار پروژه دیداری داشتیم. جوانب موضوع را تا آنجا که در این فرصت بازدید امکان داشت، بررسی کردیم.

قرار شد اسناد و مدارک را از جمله کارهایی که در لرزه نگاری، ژئوتکنیک و...و کارهای مطالعاتی که قبلا انجام داده اند برای ما بفرستند و تا اعلام نظر کارشناسی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی این پروژه متوقف بماند. هرچند آنها اطمینان دادند که همه جوانب را سنجیده اند و امکان ندارد برای حافظیه و دیگر بناهای تاریخی آسیبی داشته باشد.

او افزود: تونل مترو با عمق 26 متر و 120 متر از آرامگاه حافظ فاصله دارد. طبق گفته مسئولان شهری شیراز، عمق تونل مترو فکر می کنم 15 تا 16 متر باشد که گفتند در نزدیکی حافظیه این عمق تا حدود 24 تا 26 متر می رسد و اطمینان دادند "هیچ آسیبی ندارد و کوچکترین لرزه را تا رواق نخواهیم داشت، چه برسد به آرامگاه حافظ".

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: به هر حال ما کار خود را باید انجام دهیم. روز دوشنبه نیز از کارشناسان زمین شناسی حاضر در پژوهشگاه دعوت شد و جلسه اولیه ای داشتیم، اسناد تکمیلی را هم می گیریم تا با اشراف دقیق تر، جوانب را بسنجیم و بر آن اساس، نظر کارشناسی را به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام می کنیم که در نهایت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره آن تصمیم می گیرد، چون پژوهشگاه صرفا جایگاه مشورتی دارد.

ده پهلوان درباره اظهاراتی مبنی بر اینکه شهرداری برای گذر تونل مترو از زیر حافظیه و دیگر بناهای تاریخی شیراز استعلامی از اداره میراث فرهنگی استان فارس نگرفته، توضیح داد: این نقطه ابهام قضیه است. میراث فرهنگی استان [فارس] می گوید ما در جریان نبودیم اما آنها [شهرداری شیراز] می گوید استعلام هایی گرفته است، که من به عنوان رئیس پژوهشگاه نمی توانستم در این حوزه ورود و موضوع را راستی آزمایی کنم، چون در حیطه وظایفم نیست.

او درباره اینکه آیا شهرداری در جریان بازدید پژوهشگاه سندی دال بر استعلام هایی که گرفته است، ارائه داد؟ گفت: خیر. چون طرح صفر مطالعاتی سال 92 تصویب شده و کار را حدود سال 98 و 99 شروع کردند که میراث فرهنگی باید آن را پیگیری می کرد. این بخش نقطه ابهام قضیه است.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: اگر این مترو آسیبی نداشته باشد، برای شیراز ظرفیتی است و در مناسبت هایی که حافظیه خیلی شلوغ می شود می تواند راهگشا باشد و به کاهش حجم ترافیک کمک می کند. تجربه های جهانی خوبی هم در شهرهای تاریخی همچون وین، رم، لندن و پاریس وجود دارد که مترو به بافت تاریخی آنها راه یافته است و مدیریت هم کرده اند اما قضیه مترو حافظیه این است که شهرداری پیش از اجرا باید با میراث فرهنگی مشورت می کرد و استعلام می گرفت.

البته گفته شده است در یک دوره ای قصد داشتند تراموا بکشند که میراث فرهنگی تراموا را بررسی کرده و تایید شده بود که آسیبی برای بناهای تاریخی ندارد اما شهرداری تراموا را کنار گذاشت و سراغ مترو رفت.

او اضافه کرد: به نظرم اگر از روز اول موضوع را با میراث فرهنگی در میان می گذاشتند این مشکلات پیش نمی آمد. هرچند در بررسی اولیه نقطه تهدید ندیدیم ولی در حال حاضر نمی توانیم نظر کارشناسی دقیقی بدهیم باید از کارشناسان بیشتری دعوت کرد، گراف های ژئوتکنیک و برداشت ها و مطالعاتی را که انجام دادند، بررسی و سنجیده شود.

ده پهلوان در پاسخ به این پرسش که گفته شده شهرداری اطمینان داده به حافظیه آسیبی وارد نمی شود اما براساس چه مستندات و اقداماتی این اطمینان را داده است، آیا به این هیأت نتیجه آزمایش ها و مطالعات ارائه شد؟ گفت: تعدادی از اسناد و مدارک مرتبط با آزمایش های لرزه نگاری و آزمایش هایی را که انجام دادند، ارائه کردند. اقداماتی را درباره خاک و عمقی که می توانند پیش بروند انجام داده اند و اعلام کردند هزینه های بیشتری را متحمل شده اند که از تکنیک هایی استفاده کنند که کمترین ارتعاش را داشته باشد.

با این حال، ما در پژوهشگاه باید بررسی های کارشناسی خود را انجام دهیم حتی اگر متخصص مربوطه را هم نداشته باشیم باید از دیگر کارشناسان دعوت کنیم. اگر آسیب جدی باشد باید جلوی آن ایستاد که البته وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره آن تصمیم می گیرد.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به حضور این هیأت پس از سرو صدایی که در رسانه ها درباره مترو محدوده حافظیه شد، یادآور شد: ضوابط اجرایی، زمینه الزام قانونی را تعیین کرده است که شهرداری ها و نهادهای اجرایی در مرحله امکان سنجی و طراحی عملیات و مکان گزینی باید از میراث فرهنگی و محیط زیست استعلام بگیرند اما این موضوع رعایت نمی شود.

ده پهلوان همچنین درباره نتیجه بررسی های چند ساعته ای که از نقش رستم داشتند، با توجه به نگرانی هایی که درباره فرونشست در این منطقه و شیوه ساماندهی آن مطرح شده، توضیح داد: حفاری ها در نقش رستم با مجوز (گمانه زنی به منظور اقدامات حفاظتی و ساماندهی و مستندنگاری) پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری آغاز شد. در آن منطقه [نقش رستم] از فروچاله، فروشست و فروشست صحبت می شود، قبلا هم گفته بودم این موضوع حاد است و کل منطقه را درگیر کرده است و مطمئن باشید در آینده اتفاقات مهیب تری را تجربه خواهیم کرد، چون سطح سفره های زیرزمینی سالهاست پایین رفته و وزن سنگینی خاک آن را پایین میکشد، مخصوصا جایی که مرز بین دشت و کوه است سریع تر خود را نشان می دهد.

از طرفی، مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید میخواست این شکاف ها را پاکسازی کند و در عین حال کاوش هم باید انجام میشد تا ماهیت آن شکاف ها را بسنجد. درست است با دستگاه و اکترومغناطیس و تکنیک های مختلف میتوان وضعیت را در لایه های مختلف فهمید، ولی باید کاوشی انجام می شد که این موضوع واضح تر دیده شود که آبهای سطحی چگونه دفن میشده است.

او ادامه داد: کاوش محدودی اتفاق افتاده و در بازدید هم که ما داشتیم دیدیم که خیلی عمیق نبود، ولی مشکلی وجود دارد و این پرسش را مطرح کردم که آیا از بالادست نمیتوان کانال زد که آب به پایین دست نرسد. مدیر پایگاه گفتند پهنه وسیعی در بالادست وجود دارد و حوضچه آرامشی هست که ساماندهی شده است تا آب را با شدت کمتری نگه دارد، ولی تقریبا از حدود سه تا چهار شکاف آب به پایین می آید و نفوذ می کند. حجم بیشتر آب از جبهه شرقی پایین می آید، آنها توانسته اند کانالی را تعبیه کنند که آب از آن جبهه خارج شود، ولی 50 درصد نیمه غربی است که مشکل آفرین شده است.

حدود 40 سانتیمتر خاک دستی از سالهای گذشته ریخته شده است که صحبت اولیه ای شد تا در آن عمق لوله هایی تعبیه شود که اجرای آن باید با تایید شورای راهبردی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید و شورای فنی استان باشد.

ده پهلوان درباره کاوش انجام شده در محوطه نقش رستم گفت: کاوش به این منظور که ماهیت شکاف ها مشخص شود انجام شده است. کانال هایی که کنده اند بیشتر برای مدیریت آبهای سطحی و شیب بندی است.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره روال اجرای طرح ها در محوطه های تاریخی و در پاسخ به این پرسش که آیا برای ساماندهی آبهای سطحی و زهکشی در نقش رستم طرح مصوب شورای فنی و یا راهبردی وجود داشته است؟ توضیح داد: اگر کار سطحی باشد در شورای راهبردی پایگاه می تواند بررسی شود و تاییدیه دریافت کند اما اگر طرح کلان تر و منطقه حساس تر باشد باید در امور پایگاه های وزارت میراث فرهنگی بررسی شود. بستگی به حساسیت موضوع است ولی خیلی از امور پایگاه ها در شوراهای راهبردی و فنی پایگاه و استان بررسی می شود. درباره نقش رستم اطلاع ندارم که در پایگاه میراث جهانی تخت جمشید این شورا قبلا تشکیل شده باشد.

ده پهلوان درباره اینکه براساس مشاهداتش خطر فرونشست را در محوطه نقش رستم تا چقدر جدی ارزیابی کرده است؟ گفت: براساس مشاهداتم شکاف ها تا عمق حدود سه متر در ترانشه های کاوش دیده می شود. اما دشت مرودشت جایی است که در آن برنج می کارند و عمق چاه ها تا 300 متر هم رفته است. این برداشت بی رویه آب اتفاقات بدی را در آینده رقم خواهد زد. باید علت این گرفتاری را پیدا و درمان کرد.

او درباره وضعیت کعبه زرتشت و ترک هایی که در اطراف آن ایجاد شده است، گفت : ترانشه عمیقی در کاوش های «اشمیت» ایجاد شده است که مرزهای آن را به ما نشان دادند؛ بعضی از ترک ها و شکاف ها به نشست خاک ترانشه اشمیت بر می گردد.

ده پهلوان پیرامون اینکه نتیجه مشاهده و بررسی اولیه محدوده مترو حافظیه و محوطه باستانی نقش رستم اعلام شد، تاکید کرد: به هر حال پایگاه های میراث جهانی باید از تجارب جهانی استفاده کنند و نظرات کارشناسان مختلف را دریافت کنند. محدودیتی که در این باره وجود ندارد و بهتر است از نظر این کارشناسان بیشتر بهره گرفته شود.