تجربه زندگی با مهمترین ایلات و عشایر ایران در خرداد

زندگی عشایری بعد از زندگی شهری و روستایی سومین سبک زندگی به شمار می آید. البته، در حال حاضر جمعیت عشایر سیاه چادرنشین در قیاس با گذشته کمی کمتر شده و اکثر افراد در روستاها و شهرها ساکن هستند. عشایر در هر منطقه دارای پوشش محلی و آداب و رسوم مخصوص به خود هستند و علاوه بر آن، توانسته اند تا این آداب و رسوم را حفظ کنند. زندگی عشایری تنها به مردم ایران اختصاص ندارد بلکه از زمانهای گذشته در میان مردم خاورمیانه، آسیای شرقی و مرکزی و شمال آفریقا نیز رایج بود. عشایر افرادی سخت کوش بوده که در طول سال 2 الی 4 بار به مناطقی که برای دامداری و زندگی مناسب هستند، کوچ می کنند. با ما در مقاله زندگی عشایری چگونه است همراه شده تا شما را با مهمترین ایلات و عشایر ایران آشنا نماییم.

عشایر به چه کسانی گفته می شود؟

به طور کلی، اگر بخواهیم تعریف ساده و مختصری از عشایر داشته باشیم، باید بگوییم که عشایر گروهی از افراد بوده که به همراه خانواده و به شکل دسته جمعی از مکانی به مکان دیگر کوچ می کنند. این افراد در هنگام کوچ دام های خود و تمامی وسایلی که به آنها اختصاص دارد را با خود می برند. به طور کلی، تصمیم کوچ از یک منطقه به منطقه دیگر توسط بزرگان عشیره گرفته می شود و این افراد براساس تجارب خود و شرایط آب و هوایی منطقه تصمیمات لازم را می گیرند.

زندگی عشایری جذابیت های مخصوص به خود را دارد و از این رو، برخی از افراد تمایل دارند که برای یک بار هم که شده، زندگی عشایری را تجربه کنند و از اقامت در سیاه چادرها لذت ببرند. در حال حاضر، تجربه کردن زندگی عشایری و اقامت در سیاه چادرها برای گردشگران امکان پذیر است. افراد می توانند در تورهایی که برگزار شده، ثبت نام کرده و بدون واسطه این سبک زندگی جذاب را تجربه کنند. علاوه بر آن، امکان شرکت در فعالیت های روزمره عشایر مثل شیردوشی، نخریسی، پخت نان و...نیز وجود دارد که می توانند برای گردشگران بسیار جالب باشند.

عشایر به چه علت در سیاه چادرها زندگی می کنند؟

در فرهنگ عشایر، سیاه چادر از جایگاه ویژه ای برخوردار است و یک نماد قدیمی و اساسی به شمار می آید. از آنجایی هم که عشایر هر ساله چندین بار تصمیم به کوچ می گیرند و زندگی متحرکی دارند، از سیاه چادر برای سکونت در یک منطقه استفاده می کنند، چرا که جمع کردن و نصب آن کار چندان سختی نیست و به راحتی امکان پذیر است. علاوه بر آن، جابجایی سیاه چادر نیز دردسر چندان زیادی ندارد و به راحتی میتوان آن را جابجا کرد و دوباره برپا نمود.

سیاه چادرها باید دارای یکسری ویژگی های خاص و منحصر بفرد باشند تا بتوان از آنها استفاده کرد. با توجه به شرایط آب و هوایی متغیر و باران و باد شدید، لازم است که سیاه چادرها از پارچه های مقاوم و ضخیم تهیه شوند و توان مقاومتی بالایی داشته باشند. سیاه چادر در واقع یک نوع چادر بوده که از موی بز سیاه بافته می شود. سیاه چادرها توسط زنان هنرمند عشایر ایجاد می گردند. شاید در اینجا این سوال برای شما بوجود آمده باشد که چرا از موی بز سیاه برای افت سیاه چادر استفاده می کنند؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که موی بز دارای یکسری ویژگی های خاص بوده که باعث شده از آن در بافتن سیاه چادر استفاده شود.

از جمله این ویژگی ها می توانیم به صاف و سبک بودن آن اشاره کنیم. علاوه بر آن، موی بز در مواقع بارندگی شدید این قابلیت را دارد که آب را در درون خود حفظ کرده و از نفوذ آن به درون دیواره و قسمت داخلی چادر جلوگیری نماید. ارزان بودن و در دسترس بودن نیز از دیگر ویژگی های مهم موی بز است. به طور کلی، سیاه چادرها در ابعاد و شکل های مختلف وجود دارند و در هر منطقه این اندازه ها کاملا با یکدیگر متفاوت هستند. به خانه عشایر اصطلاحا آلاچیق گفته می شود و از دو بخش تشکیل شده است.

اجزای اصلی آلاچیق عبارتند از چیق یا چیت و سیاه چادر. دیواره جانبی این آلاچیق را با عنوان چیق یا چیت می شناسند و به سقف آن نیز سیاه چادر می گویند. در سطح کشور، اقامتگاه های بومگردی زیادی وجود دارند که امکان تجربه زندگی عشایری را فراهم کرده اند. گردشگران هم می توانند علاوه بر بازدید از جاذبه های گردشگری، از اقامت در سیاه چادرها نهایت لذت را ببرند و سفری خاطره انگیز داشته باشند.

انواع عشایر ایرانی

ایل شاهسون

ایل شاهسون یکی از اقوام کوچ نشین و معروف ایرانی بوده که فرهنگی بسیار غنی و اصیل دارد. بیشتر مردم این ایل در دشت مغان و در دامنه های کوه سبلان سکونت داشته و این منطقه در فصل بهار و تابستان بسیار سرسبز و رویایی است. عشایر شاهسون برای ییلاق به مشگین شهر، هریس و اهر آمده و در هنگام قشلاق نیز به دشت مغان می روند. ایل شاهسون ییلاق خود را چیزی حدود 45 روز بعد از شروع فصل بهار آغاز می کنند و ییلاق آنان معمولا 15 الی 20 روز زمان می برد. قشلاق نیز 40 الی 45 روز طول می کشد و معمولا از اواسط شهریور یا اواخر آن آغاز می گردد.

این گروه به فعالیت هایی نظیر دامداری می پردازند. شاهسون به معنای دوستدار شاه بوده و دلیل انتخاب این نام هم به سبب همدلی و پیوند این ایل با شاهان صفوی در زمانهای گذشته بوده است. عشایر شاهسون در درون چادرهای کروی شکل بسر می برند و در زندگی آنان خبری از وسایل پیشرفته یا مدرن نیست. ایل شاهسون در قالی بافی مهارت بسیار بالایی داشته و از این نظر هم در سطح جهانی بسیار شناخته شده و معروف هستند.

مردم ایل شاهسون پوشش خاصی دارند. زنان این ایل لباس و دامن های بلند با رنگ های شاد می پوشند و استفاده از جلیقه بدون آستین بر روی این لباس بسیار رایج است. این جلیقه ها معمولا تزئینات خاصی دارند و به واسطه سکه های طلا و نقره زینت داده شده اند. مردان ایل شاهسون نیز از کت، شلوار و کلاه استفاده می کنند. عشایر شاهسون صنایع دستی مختلفی دارند که یکی از معروف ترین آنها جاجیم است و از پشم گوسفندان و رنگ های کاملا گیاهی بافته می شود. مردمان این ایل در شکار و تیراندازی هم بسیار ماهر هستند.

این عشایر آداب و رسوم مخصوص به خود را دارند. عید نوروز برای عشایر شاهسون بسیار با اهمیت بوده و آنها رسم دارند که در این روز تخم مرغ رنگ کنند. دید و بازدید در این ایام و پخش کردن تخم مرغ های رنگی بین بچه ها هم یکی دیگر از آداب و رسوم جذاب ایل شاهسون است. در این ایام، همه اعضای قبیله به خانه رئیس طایفه یا همان ریش سفید قبیله می روند و با او دیدار می کنند. چهارشنبه سوری برای عشایر شاهسون روز بسیار شادی بوده و درست کردن گندم برشته و نخودچی، افروختن آتش و پریدن از روی آتش هم از رسومات جالب این روز هستند. قربانی کردن در عید قربان و دیدار با بزرگان و ریش سفیدان قبیله در عید فطر هم از مهمترین رسومات ایل شاهسون به شمار می آیند.

در مراسم خواستگاری آنان رسم بر این است که ابتدا دو نفر از بزرگان قبیله یا افراد ریش سفید به نمایندگی از خانواده داماد به چادر خانواده عروس بروند و صحبت های لازم را انجام دهند. آنگاه در صورت موافقت، خانواده عروس شیرینی می خورند و پس از آن، خانواده داماد یکسری وسایل همچون گردنبند، شیرینی، آینه و روسری کلاغی را با خود به محل عروسی می برند. عروسی ممکن است چیزی حدود 20 روز طول بکشد. معمولا در آخرین روز هم میهمان ها بنا به رسمی که وجود دارد، مبلغی را تحت عنوان طیانه یا پول شیرینی به صاحب مراسم پرداخت می کنند.

عشایر ترکمن

ترکمن ها اقوام ترک تبار آسیای میانه هستند. این اقوام در ایران و در شمال شرق آن حضور داشته و زبان آنها ترکمنی است. تعداد زیادی از مردمان ترکمن در بخشهای شمالی و شرقی استان گلستان زندگی می کنند و گروهی دیگر در بخشهایی از خراسان ساکن هستند. ترکمن صحرا هم نام منطقه ای بسیار وسیع در شمال شرق ایران بوده که بسیاری از عشایر ترکمن در این دشت بزرگ و زیبا دیده می شوند. ترکمن های ایران چیزی نزدیک به 2 درصد از جمعیت کشور را شکل داده و بیشتر آنها پیرو مذهب سنی حنفی هستند. هر طایفه ترکمن دارای یک رئیس یا ریش سفید بوده که هدایت طایفه را بر عهده دارد. اگر مشکلی وجود داشته باشد هم ریش سفیدان طوایف مختلف دور هم جمع می شوند و با مشورت با یکدیگر، به حل و فصل امور و مشکلات می پردازند.

یکی از رسومات ایل ترکمن مربوط به ازدواج است. آنها می توانند همسر خود را از میان افراد غیر ترکمن انتخاب کنند اما در مورد دختر دادن به افراد غیر ترکمن تمایلی از خود نشان نمی دهند و ترجیح می دهند که داماد آنها اهل ایل ترکمن باشد. رقص خنجر یا ذکر خنجر یکی از آداب و رسوم و رقص مورد علاقه مردان جوان ایل ترکمن بوده که از جنبه رزمی، صوفیانه و مذهبی برخوردار است. عشایر ترکمن را با چادر ترکمنی، قالی ترکمنی و اسب ترکمنی می شناسند. عشایر ترکمن به اسب علاقه خاصی دارند و معمولا سوارکاران بسیار ماهری هستند.

ایل ترکمن دارای پوشش منحصر بفردی هستند که البته لباس امروزی آنها نسبت به گذشته کمی تغییر کرده و از آنها در مراسم های سنتی و رسمی استفاده می شود. بنا به رسمی که در میان عشایر ترکمن وجود دارد، دختران پس از ازدواج در زیر روسری یا چهارقد خود از یک نوع کلاه استفاده می کنند. مردمان هنرمند ترکمن صنایع دستی مختلفی نظیر نمد، کفش چاروق، چارقد و شال ترکمنی، کلاه، مفرش، پشتی، مشک، قالی، جاجیم، گلیم، ایشمه و پوستین را هم تولید می نمایند.

لباس مردان ترکمن شامل کفش، تن پوش، کلاه و شلوار هست. تن پوش مردانه که به آن بالاپوش نیز گفته می شود، بخش اصلی لباس ترکمنی است و در انواع مختلفی نظیر چاکمن، دون، پالتو، ایچمک، قبا، کونیک، چئک یقه، چاتال، پیراهن روحانیون و پاپینجا وجود دارد. شلوارهای مردانه ترکمن شامل جویبار و بالاق هستند. کلاهی هم که مردان ترکمن بر سر می گذارند، شامل چند نوع مختلف نظیر دستار شیر شکری، بوروک و تلپک است. پاپوش آنها می تواند شامل جوراب، چاریق و چکمه باشد. پوشش بانوان ترکمن هم شامل کونیک، چابیت، قوشاق، چکمن، نیم تنه، چارو یا جبه هست.

شلوار زنانه ترکمنی نیز شامل بالاق بوده که معمولا به صورت گشاد طراحی و دوخته می شود. البته، این شلوار در قسمت قوزک پا تنگ است و در حاشیه آن نیز نقش و نگارهای مختلف و سوزن دوزی های زیبا مشاهده می شود. بورک، چارقد، توپبی، یاشماق و چیرپی هم انواع مختلفی از روسری و سربندهای زنانه ترکمنی هستند. ترکمن ها در عید قربان آداب و رسوم ویژه ای دارند که قربان شور یا حمام عیدکی از این سنت ها است. در واقع، ترکمن ها قبل از رفتن به نماز جماعت عید قربان، به حمام می روند که به حمام قربان شور معروف است. در روز عید قربان هم رسم بر این است که هر فرد با قالیچه های دست بافت و سجاده ای که دارد، راهی مسجد شود. در عید قربان و بعد از نماز عید رسم دیرینه قربانی کردن دام ها صورت می گیرد.

قورمه شوری شیوه خاص پختن گوشت قربانی بوده که در میان ایل ترکمن رواج دارد. علاوه بر آن، در روز عید قربان رسم بر این است که کوچکترها به دیدار بزرگترها و خویشاوندان بروند. لازم هست بدانید که هزینه مراسم ازدواج تنها بر عهده خانواده داماد نیست و همه افراد به یکدیگر کمک می کنند و قسمتی از کار را بر عهده می گیرند. به این نوع از مشارکت که در آن مخارج و مسئولیت ها تقسیم می شود، یاوار می گویند. رسم قودا بولماق نیز یکی از سنت هایی بوده که به قبل از ازدواج و مراسم نامزدی مربوط است. در این مراسم، خانواده داماد باید یکسری هدایا شامل کله قند، گوشت گوسفندی، گوشواره و گردنبند طلا، حلقه نامزدی، پارچه پیراهنی و...را برای عروس ببرند که این هدایا شامل 12 عدد سینی هستند.

در نواحی ترکمن نشین ایران پوشش گیاهی و شرایط آب و هوایی دارای وضعیت نسبتا یکنواختی بوده و ایل های دامدار معمولا در منطقه گنبد و گرگان به رمه گردانی می پردازند. بنابراین، میتوان گفت که قشلاق و ییلاق به معنای اخص کلمه و آنطور که باید باشد، انجام نمی شود. اما زمانی که هوا رو به سردی می رود، این عشایر دام های خود را برای قشلاق به سمت دشت های مراوه تپه می برند.

عشایر بختیاری

ایل بختیاری یکی از اقوام اصیل و بزرگ کشور بوده که آداب و رسوم ویژه ای دارد. این اقوام در دامنه کوههای زاگرس و در جنوب غرب ایران زندگی می کنند. عشایر ایل بختیاری به دو دسته بزرگ و به نامهای چهارلنگ و هفت لنگ تقسیم شده اند. مناطقی از کشور هم که ایل بختیاری جمعیت چشمگیری در آن دارد، شامل استانهای لرستان، اصفهان، خوزستان و چهارمحال بختیاری هست. مردمان ایل بختیاری به گویش شیرین و زیبای بختیاری با یکدیگر صحبت کرده و دین آنها اسلام و شیعه است.

کوچ نشینی مهمترین رسم عشایر بختیاری بوده که با آداب خاصی انجام می شود. یکی از آداب و رسوم جالبی که در میان ایل بختیاری رواج دارد هم مربوط به تولد نوزادان است. رسمی که در گذشته وجود داشت و اکنون نیز رواج دارد، مربوط به آویزان کردن یکسری اشیای خاص به گهواره است. به عنوان مثال، مهره هایی از سنگ های مختلف را استفاده می کنند و معتقدند که کاربرد آنها برای چشم زخم است. دود کردن اسپند نیز برای نوزاد یکی از رسومات جالبی بوده که با هدف دور کردن چشم بد انجام می شود.

آویزان کردن پنجه یا موی گرگ برای دور کردن آل یا اجنه نیز بسیار رایج است. حمام بردن زائو و نوزاد در هنگام تولد، بعد از سه روز و بعد از 7 روز از آداب و رسوم دیگری بوده که مربوط به تولد نوزاد در ایل بختیاری است. البته، این سنت ها و آداب و رسوم نسبت به گذشته کمتر رواج دارند و به نوعی میتوان گفت که کمرنگ شده اند. در عشایر بختیاری ازدواج نیز دارای آداب و رسوم مخصوص به خود است. در گذشته، رسمی تحت عنوان ناف بران وجود داشت که در آن از ابتدای کودکی دختر و پسر را برای ازدواج با یکدیگر انتخاب می کردند.

در عصر حاضر، یکی از رسومات جذاب ایل بختیاری مربوط به رفتن خانواده داماد به خانه عروس است. در مراسم خواستگاری رسم بر این بوده که مادر داماد یک روسری زیبا برای عروس ببرد تا عروس آن را بر سر کند. خانواده عروس نیز پس از اعلام موافقت، باید یک بسته نبات یا شیرینی به داماد بدهند و سپس، بقیه مراحل نامزدی، عقد و عروسی انجام می شوند. رسم دیگری که در میان بختیاری ها رواج دارد، مربوط به بافتن قالیچه توسط دختران نامزد شده است. در واقع، آنها از روزی که نامزد می کنند، قالیچه بافی را آغاز کرده تا در روز عروسی آن را به خانه همسر خود ببرند.

دستبرد زدن به اموال خانواده عروس برای سنجش هوش و حواس نیز یکی دیگر از رسومات جالب در میان این ایل است. البته، فردای آن روز وسیله ای که برداشته شده را به خانواده عروس بر می گردانند. رقص ترکه بازی چرخاندن عروس به دور آتش توسط داماد و در هنگام ورود به خانه داماد هم از دیگر آداب و رسومی بوده که عشایر بختیاری آنها را انجام می دهند. ایل بختیاری برای سوگواری نیز آداب و رسوم خاصی دارند و پیرزنان با زمزمه ترانه های غمگین به زبان لری بر ناراحتی مراسم عزا می افزایند.

شکار نیز رسم رایجی در میان این مورد از مهمترین ایلات و عشایر ایران است که آیین خاصی دارد. طبق این رسم، پسران مجرد و نزدیک به سن ازدواج باید به شکار بروند و گوشت جشن عروسی را تهیه کنند. در این مراسم، پسر جوان که معمولا داماد است، باید بز کل را شکار کند تا قدرت خود را نشان دهد. قوم بختیاری پوشش منحصر بفرد و زیبایی داشته و لباس مردان شامل کلاه سیاه نمدی، چوقا و دبیت است. زنان عشایر بختیاری هم معمولا لباس هایی همچون دامن چین دار، مینا، لچک، جومه و ش شولار قدی بر تن می کنند. عشایر بختیاری در تابستان به بخشهای غربی منطقه چهارمحال بختیاری می روند و در زمستان نیز به دشتهای شرق خوزستان کوچ می کنند.

عشایر قشقایی

ایل قشقایی که عنوان دومین ایل بزرگ در کشور را به خود اختصاص داده، از 6 طایفه اصلی و شش طایفه فرعی شکل گرفته است. این عشایر هر ساله بین قشلاق و ییلاق کوچ می کنند و زندگی آنها به نوعی با طبیعت پیوند خورده است. ایل قشقایی را میتوان ترکیبی از قبیله های مختلف دانست که ریشه های عرب، لر، ترک و کرد دارند. البته، بیشتر مردم این قبیله ترک هستند و با زبان ترکی آغوز عربی با یکدیگر صحبت می کنند. قلمرو زندگی ایل قشقایی بسیار گسترده بوده اما مرکز اصلی آن استان فارس است. برخی دیگر از مردمان این ایل هم در استانهایی نظیر کهگیلویه و بویراحمد، مرکزی، اصفهان، بوشهر، چهارمحال بختیاری و…زندگی می کنند.

ایل قشقایی لباس محلی و سنتی بسیار زیبایی داشته که در آن از تزئینات منحصر بفردی استفاده شده است. به عنوان مثال، مردان این ایل شلوارهایی به نام تنبان می پوشند که دمپا گشاد است. پیراهن مردان ایل قشقایی بدون یقه بوده و عبایی بلند تحت عنوان آرخالق را بر روی آن می پوشند. سپس، آن را به واسطه یک شال محکم می کنند. قبای نمدی تحت عنوان کپنک و کلاه نمدی برک از دیگر اجزای لباس سنتی مردان ایل قشقایی هستند.

لباس زنانه این ایل هم شامل دامنی به نام تنبان و شلیته، تونیکی به نام قیناق، ژاکت کوتاه، کلاقچه روسری توری و قالاق است. قشلاق این ایل در جنوب شرقی فارس بوده که از مناطق کم ارتفاع و جلگه ای در لار، فیروزآباد و جهرم شروع می شود و تا کرانه های خلیج فارس ادامه دارد. ایل قشقایی برای ییلاق نیز به دو منطقه می روند که یک منطقه از شیراز و دشت ارژن تا نزدیکی کازرون است. منطقه دیگر هم در شمال شرقی شیراز واقع شده که از سپیدان تا مرزهای کهگیلویه و شمال آباد تا شهرضا را شامل می گردد.

عشایر قشقایی مردمانی خونگرم و شاد هستند و برای مراسم های خاص، جشن ها و عروسی ها آداب و رسوم ویژه ای دارند. به عنوان مثال، در جشن عروسی مردان و زنان دوش به دوش با هم می رقصند. رقص دستمال و رقص با چوب از جمله مهمترین رقص های ایل قشقایی به شمار می آیند. رقص چوب بازی که به درمرو نیز معروف بوده، بدین صورت است که مردان به صورت جفت چوب هایی را در دست می گیرند و همزمان که با آهنگ می رقصند، به نوعی با یکدیگر مبارزه می کنند.

قلیان کشیدن در مراسم عروسی یکی از آداب و رسوم مهم این مورد از مهمترین ایلات و عشایر ایران است. در ایل قشقایی تصمیم گیرنده اصلی پدر، شوهر یا مرد خانواده بوده و طبق آداب و رسومی هم ازدواج خویشاوندی به دلیل شباهت فرهنگی و شناخت بهتر از یکدیگر بسیار رایج است. عشایر ایل قشقایی معمولا گورستان ها را در مسیر کوچ خود می سازند تا هرگاه که کوچ می کنند، بتوانند بر سر قبر عزیزان از دست رفته خود حاضر شده و به آنها ادای احترام کنند.

طبق رسمی که در این ایل وجود دارد، اگر خان قبیله فوت کند، برای او آرامگاهی باشکوه و زیبا می سازند و در هنگام کوچ به زیارت آرامگاه او می روند. در ایل قشقایی داشتن پسر اهمیت بسیار زیادی دارد، چرا که یک نیروی کار به شمار می آید. از این رو، اگر همسر یک مرد قشقایی نتواند صاحب فرزند پسر شود، طبق آیینی که وجود دارد، مرد مجاز به اختیار کردن یک همسر دیگر است. در غیر این صورت، تک همسری در میان ایل قشقایی بسیار رایج هست.

عشایر کرد

ایلات و عشایر کرد در ایران از زمانهای گذشته در بخشهای شمالی زاگرس و استانهای کردستان آذربایجان غربی سکونت دارند. این عشایر امروزه نیز در برخی از کوهستانهای اطراف این محدوده زندگی می کنند. عشایر کرد آداب و رسوم بسیار زیادی دارند و تا به امروز توانسته اند که این سنت ها و آیین ها را حفظ کنند. قلمرو و محدوده ای که عشایر کرد در آن سکونت دارند، بسیار زیبا و تماشایی بوده و جاذبه های گردشگری و طبیعی فراوانی را در دل خود جای داده است. عشایر کرد خراسان معمولا در فصل پاییز از خراسان به سمت گلستان حرکت کرده تا قشلاق را در این منطقه بگذارنند. ایلات و عشایر کرد آداب و رسوم مشترکی با یکدیگر داشته و در زبان دین نیز مشترک هستند.

کردها یکی از قدیمی ترین و بزرگترین قبایل آریایی در ایران بوده که در استانهای مختلفی سکونت دارند. از جمله این استانها هم می توانیم به کرمانشاه، کردستان، قسمتی از همدان، لرستان، ایلام و آذربایجان اشاره نماییم. این اقوام لباسی بسیار زیبا با طرح و رنگ های مختلف بر تن می کنند. لباسهای زنانه و مردانه کردی را می توانیم یکی از لباسهای اصیل ایرانی معرفی کنیم که شامل پولک دوزی، شلال دوزی و رنگ آمیزی منحصر بفردی است.

لباس زنان کردی معمولا از جنس حریر، ساتن و مخمل بوده و بر روی آن سنگ دوزی، پولک دوزی و ملیله دوزی مشاهده می شود. لباس مردان کرد هم شامل چوخه، ملکی، شلوار کردی یا رانک، شال و پشت بند، دستار و سورانی، کلاو کلاه کردی و پچ، گیوه یا کلاش به ساق بند پشمی است. لباس کردی محلی زنانه از اجزای مختلفی تشکیل شده که از جمله مهمترین آنها می توانیم به کلونی، جافی و کراس، کلنجه یا جلیقه، شال کردی و دستمال یا روسری کردی و کلاوه اشاره نماییم.

عشایر کرد در اعیاد مهم سال مانند عید نوروز طبق رسمی که وجود دارد، به دید و بازدید بزرگان قبیله یا خویشاوندان خود می روند و با برپایی جشن، این ایام را سپری می کنند. یکی دیگر از آداب و رسومی که در میان اقوام کرد بسیار رواج دارد، مربوط به ماه رمضان است. در واقع، در آخرین روز از ماه شعبان هموطنان کرد به بالای پشت بام خانه هایشان می روند تا هلال ماه را رویت نمایند.

عشایر لر

عشایر لرستان از دو دسته لک و لر تشکیل شده که در برخی از آداب و سنن و لهجه با یکدیگر متفاوت هستند. ایل لک در شمال و شمال باختری لرستان زندگی می کنند. ایل لر هم شامل لر بزرگ و لر کوچک بوده که هر کدام در قلمرو و منطقه خاصی سکونت دارند. به عنوان مثال، عشایر لر کوچک در لرستان و ایلام زندگی می کنند و عشایر لر بزرگ هم در کهگیلویه و بویراحمد و ممسنی فارس دیده می شوند. عشایر لرستان برای قشلاق به جنوب لرستان و شمال خوزستان می روند و برای ییلاق نیز به شمال لرستان و دامنه رشته کوه گرین کوچ می کنند. شغل اصلی مردم عشایر لرستان دامپروری و دامداری بوده و آنها با پرورش گوسفند، بز و گاو مواد غذایی مورد نیاز خود را تامین می کنند.

عشایر لرستان در داخل چادر زندگی می کنند و برای کوچ هر آنچه را که متعلق به آنهاست از دام و طیور گرفته تا چادر و لوازمی که برای زندگی به آنها نیاز دارند، با خود جابجا می کنند. عشایر لر آداب و رسوم جذاب و جالبی داشته که مهمترین آنها مربوط به سور یا عروسی است. در عروسی ها، رسم بر این است که نوای سرنا و دهل یا کمانچه ایجاد شده و مردان و زنان دوش به دوش به رقص و پایکوبی بپردازند. مراسم عزا و سوگ نیز در میان این ایل با آوای حزن انگیز دهل و سرنا و با شیون و فریاد زنان آغاز می شود. یکی از رسم و رسومات ویژه در میان عشایر لرستان هم این است که در مراسم عزا یا سوگواری سر و شانه خود را گل مالی می کنند.

در واقع، این کار راهی برای نشان دادن شدت حزن و ناراحتی برای فقدان عزیز از دست رفته است. رقص چوب یا چوبازی هم یکی از بازی های نمایشی و معروف بوده که در مراسم های عشایر لر اجرا می شود. از جمله رسم رسومات دیگر می توانیم به قربانی کردن گوسفند پیشاپیش جنازه، کتل کردن اسب یا تزئین آن در مرگ بزرگان و همسرایی ابیاتی آهنگین و شیوا توسط مردان ایل اشاره کنیم. یکی دیگر از آداب و رسوم عشایر لر هم گرامیداشت اعیاد مختلف و جشن گرفتن در این ایام است. به عنوان مثال، در عید نوروز طبق رسم دیرینه ای که وجود دارد، افراد به دید و بازدید خویشاوندان خود می روند.

عیدی دادن و عیدی گرفتن، خانه تکانی، تلاش برای از بین بردن کینه و کدورت و به عبارتی آشتی کنان و...از دیگر رسومات رایج در عید نوروز هستند که در میان عشایر لر رواج دارند. پوشش عشایر از چندین قطعه لباس تشکیل شده است. دختران و بانوان لر از سربند یا سرون برای سر خود استفاده می کنند که قسمتی از موی آنها را می پوشاند. علاوه بر آن، استفاده از کت و تره و کلونی و چند عرق نیز بسیار رایج است. تن پوش بانوان لر شامل انواع مختلفی از جومه یا کراس، یال، بال کل، شلال یا پاپوش، کت و جلیزه، کلنجه، آژینه و چارشو هست. مردان لر نیز پوشش خاصی دارند و پوشاک آنها شامل شال کلاه نمدی کپنک یا فرجی، ستره، چوقا و گیوه است.

شغل مردم عشایر چیست؟

دامپروری

یکی از مهمترین و اصلی ترین مشاغل عشایر دامپروری یا همان پرورش و نگهداری حیوانات اهلی و گله های دامی نظیر گاو، گوسفند و شتر و بز است. عشایر برای نگهداری از این حیوانات و تامین غذای آنها باید در فصول مختلف از سال به مناطق مختلف کوچ کنند. هدف از کوچ این است که بتوانند مناطقی را پیدا کرده که مراتع خوب و سرسبزی برای تغذیه دام و طیور داشته باشند. نکته بسیار مهمی که در اینجا وجود دارد، این است که مردم عشایر از نظر تامین نیازهای خود مستقل هستند. عشایر معمولا از گوشت حیوانات، پشم، شیر و چرم آنها استفاده می کنند. این مردم نقش بسیار پررنگی هم در اقتصاد کشور داشته و با پرورش دام و طیور و تولید مواد لبنی و محصولات دیگر تا حد زیادی نیازهای جامعه را تامین می کنند.

تولید صنایع دستی

مردمان عشایر مردمانی بسیار هنرمند بوده و مهارت های زیادی در زمینه های مختلف دارند. اگر بخواهیم مهمترین این مهارت ها را به شما معرفی کنیم، می توانیم به مواردی همچون تولید انواع مختلفی از صنایع دستی، دوخت و گلدوزی، ساختمان سازی سنتی، حصیر بافی و…اشاره نماییم. زنان عشایر در تولید صنایع دستی مهارت بالایی دارند و با اشتغال به این کار، محصولات جذابی را تولید می کنند. قالیچه، گلیم، دستکش، جوراب، خورجین، جاجیم، کلاه،چوقا، زیلو،پاپوش و…از مهمترین صنایع دستی بوده که توسط زنان عشایر تولید می شوند.

برخی از این محصولات توسط خود آنها مورد استفاده قرار می گیرند و برخی دیگر نیز روانه بازار شده تا به فروش برسند. براساس مقاله زندگی عشایری چگونه است، باید بدانید که زنان و مردان عشایر پا به پای هم کار کرده و با کمک یکدیگر به امور زندگی رسیدگی می کنند. حتی اگر یکی از ابزارهای کار یا تجهیزات آنها خراب شود، به راحتی می توانند آن را تعمیر کنند.

کشاورزی و زراعت

کشاورزی و زراعت نیز یکی دیگر از مهمترین شغل های عشایر بوده که به نوعی یک فعالیت مکمل در کنار این نوع سبک زندگی است. کشاورزی برای عشایر بسیار با اهمیت بوده، چرا که یکی از منابع مهم تامین مواد غذایی برای آنها است. کشاورزی از زمانهای گذشته و دور برای تامین نیازهای مختلف غذایی امر بسیار رایجی بوده و امروزه نیز بسیاری از مردمان عشایر از این طریق محصولات غذایی خود را تامین می کنند. زراعت عشایری ویژگی های مختلفی دارد اما مهمترین آنها، استفاده از ابزار کشاورزی ابتدایی و تکنولوژی ساده است. عشایر علاوه بر اینکه مواد غذایی مورد نیاز خود را تولید می کنند، به تامین محصولات علوفه ای نیز برای دام های خود می پردازند.

زندگی عشایری چه فواید و سختی هایی دارد؟

فواید و مزیت های اصلی زندگی عشایری

زندگی به سبک عشایر دارای یکسری مزایا و فواید است که از جمله آنها می توانیم به زندگی در محیطی تمیز و عاری از هر گونه آلودگی اشاره نماییم. مزیت دیگر زندگی عشایری، استفاده کردن از محصولات طبیعی و کاملا ارگانیک است که در داشتن بدنی سالم و مقاوم در برابر بیماری ها بسیار کمک کننده هست. علاوه بر آن، مردم عشایر از دوره کودکی با هنرهای مختلف آشنا شده و مهارت های گوناگونی را یاد می گیرند. دختران و پسران عشایر می توانند با یادگیری این مهارت ها و بهره گیری از آنها، در آینده زندگی راحت تر و بهتری داشته باشند.

آشنا شدن با محیط های جدید در هنگام کوچ نیز یکی دیگر از فواید مهم زندگی عشایری است. مردم عشایر بسیار خونگرم و مهربان بوده و این مورد یکی از مهمترین ویژگی های آنها به شمار می آید. آنها با قبیله و خانواده خود رفتار بسیار صمیمانه ای دارند. مورد دیگری که در اینجا باید به آن اشاره کنیم، مربوط به قدرتمند و شجاع بودن مردمان عشایر است. عشایر معمولا فعالیت هایی را انجام می دهند که نیازمند قدرت بدنی بالا و زور بازو هست.

سختی ها و مشکلات رایج در زندگی عشایری

زندگی در چادر شاید بسیار جذاب به نظر برسد اما می تواند مشکلات مخصوص به خود را داشته باشد. یکی از سختی ها و مشکلاتی که مردم عشایر در طول سال با آن روبرو هستند، پیدا کردن یک محیط جدید و مناسب برای کوچ است. محیط جدید باید دارای یکسری ویژگی های خاص و منحصر بفرد باشد تا بتوان در آنجا سیاه چادرها را نصب و برپا نمود. از جمله مهمترین این ویژگی ها، برخوردار بودن از مراتع خوب و سرسبز است.

مشکل دیگر زندگی عشایری این است که امکان یادگیری درس و سواد خواندن و نوشتن برای همه افراد قبیله وجود ندارد. در این شرایط ممکن است برخی از افراد نتوانند این مهارت مهم را یاد بگیرند. گاهی اوقات هم مردم عشایر برای کوچ کردن و پیدا کردن منطقه جدید مجبور هستند که مسیرهای طولانی و بسیار سختی را بپیمایند تا به مقصد برسند. کمبود مکانهای بهداشتی، کمبود مکانهای آموزشی، سختی های مسیر کوچ و صعب العبور بودن آن، افزایش قیمت مواد اولیه زندگی، کمبود آب آشامیدنی و...از مهمترین مشکلاتی بوده که افراد در زندگی عشایری با آنها روبرو هستند.

زندگی با عشایر و شرکت در تور عشایر

زندگی عشایری تعادل ویژه ای با طبیعت دارد و یک سبک زندگی خاص و منحصر بفرد به شمار می آید. در تورهای گردشگری امکان زندگی با عشایر و همزیستی با آنها یکی از گزینه های جذابی بوده که توجه گردشگران و مسافران زیادی را از نقاط مختلف کشور به خود جلب کرده است. زندگی کردن با عشایر یک تجربه جالب و تکرار نشدنی محسوب می شود. مردمان عشایر بسیار مهمان نواز و خونگرم بوده و با حضور در میان آنها اصلا احساس غریبی نمی کنید. اگر به دنبال راهی برای دور شدن از زندگی شهری هستید، بدون شک تجربه زندگی عشایری می تواند مناسب ترین گزینه باشد.

در تجربه گردشگری زندگی با عشایر شما می توانید شب را در سیاه چادرهای ساده و زیبا سپری کنید و صبح را در دامان طبیعت و با صدای خوش پرندگان آغاز نمایید. پشم ریسی، دوشیدن شیر گوسفندها، کوبیدن مشک و نان درست کردن هم از فعالیت هایی هستند که می توانید در تجربه زندگی عشایری به آنها بپردازید. عشایر زندگی دلنشینی دارند و تماشای زندگی آنها می تواند برای بسیاری از افراد جذاب باشد. علاوه بر آن، دوستی با حیوانات اهلی و تجربه چوپانی نیز باعث می شود تا حس و حال خوبی داشته باشید.