یکی از موزه های شهر تهران، موزه هنرهای معاصر است که در زمینه هنرهای تجسمی فعالیت می کند. دیدنی های موزه هنرهای معاصر را می توان به عنوان شاهکار بسیار زیبایی معرفی کرد و از نظر هنری که در آن نمایش داده شده، بسیار مهم است. در ادامه به معرفی تاریخچه موزه هنرهای معاصر می پردازیم. با ما همراه باشید تا همچنین شما را با شیوه دسترسی به موزه هنرهای معاصر آشنا کنیم.

معرفی

موزه هنرهای معاصر در خیابان کارگر شمالی و غرب پارک لاله تهران واقع شده است. این موزه در سال 1356 شمسی توسط کامران دیبا و با حمایت فرح دیبا با مساحت 8500 متر مربع ساخته شد. مساحت بنای موزه حدود 5000 متر مربع است. در تاریخچه موزه هنرهای معاصر می توان سیر تغییر و تحول هنر معاصر را در یک زمان به خصوص مشاهده کرد. این موزه دارای 9 گالری و کتابخانه تخصصی است که می توان در آن کتاب های تخصصی در زمینه های مختلف هنری را پیدا کرد. این موزه شامل بخش های مختلفی نظیر امور هنری، کتابخانه تخصصی، روابط بین الملل، امور اداری، سمعی و بصری، روابط عمومی، سینما تک، مراقبان، حراست، راهنماهای هنری، آرشیو آثار هنری، خدمات نمایشگاهی، دبیرخانه دائمی تمایشگاه ها، فروشگاه کتاب و کافی شاپ است. TMoCA نامی است که در خارج از ایران این موزه را به آن می شناسند. کتابخانه تخصصی این موزه دارای 5000 کتاب تخصصی به زبان های مختلف فراسی و غیرفارسی است. این کتابخانه در انتهای شیب راهی که به قسمت امور اداری و هنری می رسد، قرار دارد.

دلیل ساخت

کامران دیبا، معمار و نقاش برجسته که پسر عموی فرح دیبا بود، به فکر مکانی برای ارائه و نمایش آثار هنر معاصر ایرانی و خارجی افتاد. او می گوید که در سال 1345 ایده اولیه ساخت چنین موزه ای صورت گرفت در حالی که قبل از آن در این مورد با فرح دیبا بسیار صحبت کرده بود. فرح دیبا شخصی بود که به هنر مدرن و نوین علاقه و اعتقاد بسیاری داشت به همین دلیل به افراد حکومتی آن زمان پیشنهاد می داد که به جای خریدن اشیای قدیمی، اشیای مدرن خریداری کنند. درودی، نقاش ایرانی نیز از فرح پهلوی خواست که مکانی را برای نمایش آثار هنری برپا کند. به همین دلیل فرح پهلوی برای ایجاد چنین مکانی علاقه بیشتری پیدا کرد. در دهه 50 به دلیل افزایش قیمت نفت، میزان پول در خزانه دولت بسیار شد و از طرفی فرح دیبا و محمدرضا پهلوی در تلاش برای ایجاد جایگاه بالای ایران در میان دیگر کشورها و تمدن ها از طریق نشان دادن هنر مدرن ایران بودند. از این رو، موزه هنرهای معاصر، پارک لاله، هتل لاله و موزه فرش را می سازند. فرح دیبا در ابتدا ساخت چنین موزه ای را با امیر عباس هویدا و محمدرضاشاه پهلوی در میان گذاشت و این موضوع را مطرح کرد که خرید اشیای مدرن و سنتی باید زمانی که خرانه پر می شود، صورت گیرد. در ادامه این موضوع ساخت موزه هنر قرار بر این شد که دو موزه یکی برای هنرهای مدرن و معاصر و دیگری برای نمایش هنرفرش ایرانی در پارک لاله ساخته شوند. قرار بود نمونه ای از این موزه در شیراز نیز توسط معمار فنلاندی به نام الوار آلتو ساخته شود که به دلیل همزمان شدن با انقلاب انجام نشد.

ساخت موزه

کامران دیبا در ابتدا مسئول شد تا اشیا و آثار هنری را از خارج به ایران بیاورد. در کنار چنین مسئولیتی، او به همراه همکارانش به طراحی این محل پرداختند، طراحی که با توجه به فرهنگ ایرانی و همچنین هنر معاصر باشد. برای ساخت این محل 7.2 میلیون دلار در نظر گرفته شده بود که آن را دفتر مخصوص شهبانو تامین کرد. ساخت این موزه در سال 56 تمام شد و در 22 مهر همین سال و هم زمان با تولد فرح دیبا، دیدنی های موزه هنرهای معاصر در حضور افراد بسیاری افتتاح شد. در بین افرادی که برای افتتاح دیدنی های موزه هنرهای معاصر حضور داشتند می توان به رئیس موزه اشتدلیک آمستردام و رئیس موزه گوگنهایم اشاره کرد که رئیس موزه گوگنهایم بعد از بازدید از این موزه از دیدن آن بسیار شگفت زده شد و گفت که این موزه را می توان جزئی از بهترین و زیباترین موزه های دنیا دانست و شاید بتوان گفت که مکمل موزه گوگنهایم است. مراسمی که برای افتتاح این موزه در نظر گرفته شده بود، شامل موزیک های کلاسیک، ایرانی، سنتی و غربی و همچنین رقص های مختلف هم در داخل و هم بیرون ساختمان و داخل محوطه موزه بود همچنین در فضای محوطه موزه از کارهای دنیس اوپنهایم استفاده شده بود. هیئت مدیره اولیه این موزه شامل رئیس دانشکده معماری دانشگاه تهران (مهدی کوثر)، شهردار تهران، علی لاجوردی، کارگردان داریوش مهرجویی، فاطمه فرمانفرماییان و کریم امامی تاریخدان بودند.

موزه هنرهای معاصر در زمان های مختلف

بعد از شروع به کار تاریخچه موزه هنرهای معاصر، مدتی نگذشت که اتفاقات انقلاب اسلامی رخ داد و در خیابان ها راهپیمایی های بسیاری برگزار می شد، به همین دلیل، آثار موجود در این موزه توسط کارکنانش به طبقه پایین این ساختمان که مانند پناهگاه بود، انتقال پیدا کرد. بعد از این دوران نیز وارد دوران جنگ شدیم که موزه از هدف خود که نوگرایی بود، دور شد و مجبور شد با توجه به فضای حاکم، سیاست های محافظه کارانه ای را پیش بگیرد. در زمان ریاست جمهوری آقای خاتمی، فضای سیاسی و اجتماعی بازتر شد و از همین روی تاریخچه موزه هنرهای معاصر نیز به روند قبلی خود بازگشت.

آثار موجود در موزه

در این موزه آثار هنری بسیاری وجود دارد که می توان آن را گنجینه ای ارزشمند از آثار هنری مدرن بین جنگ جهانی دوم و دهه 1980 میلادی دانست. در بین این آثار می توان آثاری را دید که حاصل جنبش هایی همانند مفهومی، مینی مالیسم، انتزاعی، فوتورئالیسم و پاپ آرت هستند. در این موزه می توان آثاری از هنرمندان بزرگ خارجی مانند لویت، پیکاسو، گوگن، ارنست و از بین هنرمندان ایرانی آثار سهراب سپهری در آن وجود دارد. به طور کلی تعداد آثار موجود در این موزه حدودا 4000 عدد است که در بین این ها، 400 اثر ارزش بسیار بالایی دارند و برخی نیز همان طور که گفته شد، در زمان انقلاب به زیرزمین این موزه برده شدند و به نمایش گذاشته نشدند. این آثار اکثرا با نظارت فرح دیبا خریداری شده که در حال حاضر ارزش آن ها را معتدل با 2.5 میلیارد دلار می دانند.

معماری موزه

معماری این موزه بسیار زیبا و خاص است به گونه ای که در آن هم از معماری سنتی ایران و هم از عناصر مدرن و فلسفی استفاده شده است. از جمله عناصر معماری سنتی ایرانی که در اینجا بکار برده شده می توان به چهارسو، هشتی و گذرگاه اشاره کرد. همچنین می توان در نمای این ساختمان بادگیرهایی که در قسمت مرکزی و کویری ایران استفاده می شود، را دید. کامران دیبا، معمار این موزه بسیار زیبا طرح چنین بنایی را از آثار معماران بزرگی هم چون لوید رایت و لوکوربوزیه و همچنین موزه هنرهای مدرن نیویورک، فوندانسیون مگ و آثار لوئی کان الگو برداری کرده است. او اظهار می کند که چنین اثری با چنین معماری را نمی توان در هیچ یک از کشورهای مسلمان نشین نظیر ترکیه پیدا کرد. مصالح بکار برده شده در بنای این موزه، سنگ و بتن است. این ساختمان به دو قسمت حیاط میانی و فضای بسته تقسیم می شود. فضای مارپیچ و چرخشی در واقع همان فضای بسته است که طراحی مدرنی دارد و می توان با یک شیب بسیار کم به سمت پایین حرکت کرد. این مارپیچ دارای 7 فضا است که هر کدام از آن ها یک گالری یا نگارخانه نامیده می شوند. این فضاها به یکدیگر توسط راه های شیبداری به یکدیگر وصل شده اند. به طور کلی این گالری ها بسیار شبیه به هم هستند به جز دو گالری شماره یک و پنج که نسبت به بقیه بسیار متفاوتند. نگارخانه شماره یک، سرسرایی است که در بالای آن 4 بادگیر و نورگیر بزرگی بر روی سقف بسیار بلندی قرار دارد همچنین شکل کلی آن به صورت 8 ضلعی نیمه منظم است. این سرسرا به دیگر قسمت ها، گالری های بعدی، رستوران و کتاب فروشی متصل است و این خود نشان دهنده اهمیت این فضا است. بازدید کنندگان بازدید خود را از این سرسرا شروع می کنند و در همین جا نیز به پایان می رسانند. در زمان دسترسی به موزه هنرهای معاصر می توان مجسمه های برنزی را دید که متعلق به پرویز تناولی هستند. می توان محوطه و فضای بازی که در این موزه در نظر گرفته شده را نمونه بسیار خوبی برای طراحی چنین فضاهایی دانست. ورودی هایی که برای این موزه در نظر گرفته شده، یکی از طرف خیابان کارگر و ورودی اصلی و دیگری از طرف پارک لاله است که به منظور کارهای خدماتی از آن در زمان دسترسی به موزه هنرهای معاصر استفاده می کنند.